 |
| |||||||
| Kayıt ol | Yardım | Üye Listesi | Ajanda | Bugünki Mesajlar | Arama |
| Türkçe-Edebiyat-Dil Bilgisi Türkçe ödevleri,Edebiyat ödevleri,Dil Bilgisi ödevleri... |
 | ||
 |
| | LinkBack  | Seçenekler |
20.07.08, 13:48
| #1 (permalink) | ||
 Eylemler (Fiiller) Eylemler (Fiiller) :İş, oluş, hareket, durum ve kılış bildiren; zaman ve kişi eklerine göre çekimlenebilen; zaman ve kişi ekleriyle çekimlenmesi halinde cümle içinde yüklem görevi üstlenen sözcüklere eylem (fiil) denir. Örnek : bak-, sus-, büyü-, ağla-, koş- Gel-di-m kopar-ı-yor-uz Gel (eylem kökü) kopar (eylem gövdesi) -di (zaman eki) -yor (zaman eki) -m (1. Tekil kişi eki) -uz (1. Çoğul kişi eki) Eylemler, varlıkların yaptıkları hareketlerin niteliklerine ve özelliklerine göre, şu gruplara ayrılarak incelenir : üİş ve Kılış Eylemleri :Öznenin kendi iradesiyle bir nesne üzerinde gerçekleşen ve bu eylemden nesnenin etkilendiği tüm eylemler iş-kılış anlamlıdır. Örnek : Kadın gömleği ütüledi. Açmak, yıkamak, kesmek üOluş Eylemleri : Gerçekleşmeleri özneye bağlı olmayan, doğal bir değişim içinde kendi kendine olan, nesne almayan tüm eylemler oluş anlamlıdır. Örnek : Adam iyice yaşlanmıştı. Paslanmak, büyümek, çürümek üHareket Eylemleri : Belli bir enerjinin, öznenin hareketlenmesine ya da yer değiştirmesine yönelik olarak harcandığı ve nesne almayan tüm eylemler hareket anlamlıdır. Örnek : Bugün parkta uzun uzun yürüdüm. Yüzmek, gitmek, kaçmak üDurum Eylemleri : Öznenin kendi sitemiyle gerçekleştirdiği, daha çok içinde bulunduğu durumu gösteren ve bir durağanlık bildiren tüm eylemler durum anlamlıdır. Durum eylemleri de nesne almaz. Örnek : Burada biraz dinleniyorum. Yatmak, ağlamak, üzülmek UYARI : İş-kılış eylemleri, nesne aldığı için bu eylemler geçişlidir. Oluş, durum ve hareket eylemleri genellikle nesne almazlar. Bu nedenle geçişsizdir. Eylemlerin bir bölümünün iş-kılış, oluş ve durum bildirmesi, cümledeki kullanımına bağlıdır. Örnek : Çocuk kapıyı açtı. (iş-kılış) Bütün çiçekler açtı. (oluş) Eylemlerde Zaman : Eylemin içinden geçtiği, geçmekte olduğu ya da geçeceği süre “zaman” olarak adlandırılır. Zaman kavramı, kişi kavramıyla birlikte eylemi adlandıran ve biçimlendiren temel öğedir. üGeçmiş Zaman : Eylemin sözden önce gerçekleştiğini gösteren zamandır. Örnek : Git-ti, git-miş önce eylem, sonra anlatış üŞimdiki Zaman : Eylemle anlatışın aynı anda gerçekleştiğini gösteren zamandır. Örnek : bak-ı-yor, gel-i-yor eylemle anlatış aynı anda gerçekleşir. üGelecek Zaman : Önce anlatışın, sonra eylemin gerçekleşeceğini gösteren zamandır. Örnek : bak-acak, anlat-acak önce söz, sonra eylem üGeniş Zaman : Eylemin sürekli ya da genellikle yapıldığını gösteren zamandır. Örnek : okur-r, çalış-ır sürekli ya da genellikle yapılır. Eylemlerde Kişi : Eylemin kim tarafından yapıldığını, kiminle ilgili olduğunu gösteren kavrama kişi (şahıs) denir. Kişi kavramı, eylem kök ve gövdelerinde kip eklerinden sonra eklenir. Eylemlerde üç temel kişi vardır. Bunlar tekil ve çoğul olarak kullanılabilir. KİŞİ TEKİL ÇOĞUL AÇIKLAMA ÖRNEK I. Ben Biz Sözü Söyleyen Okudum Okuyoruz II. Sen Siz Sözü Dinleyen Gelirsin 1Gelirsiniz III. O Onlar Hakkında Konuşulan 2Biliyor Biliyorlar Uyarı : Üçüncü tekil kişi eki yoktur. Üçüncü tekil kişinin anlatımında eyleme yalnızca kip eki getirilir. (bit-ti, git-miş, otur-u-yor) Eylemlere gelen kip eklerine göre kişi ekleri de farklılaşabilir. Örnek : Yap-ı-yor-uz (I. Çoğul kişi eki) Bekle-di-k (I. Çoğul kişi eki) Eylem Adları : Dış dünyadaki her varlığın ve her kavramın bir adı olduğu gibi eylemlerin de bir adı vardır. Eylem kök ve gövdelerine getirilen “-mak (-mek), -ma (-me), -ış (-iş)” ekleri geldikleri eyleme ad verip eylem adı oluştururlar. Eylem adı durumundaki bu sözcüklere ad eylem (mastar) adı verilir. Örnek : Buradan gitmek istiyor. Bu saatte gitmeye kalkma. Oraya gidişimiz zor oldu. Eylemlerde Kip : Eylemlerin iş-kılış, hareket ve durumu anlatabilmek için haber ve dilek kipleriyle birlikte kişi ekleriyle çekimlenmesine kip denir. Örnek : Otur - eylem kökü Otur-acak-sın çekimli eylem Otur-sa-n çekimli eylem Çekimli eylemler dört biçimde kullanılabilir: Olumlu biçim çalıştım Olumsuz biçim çalışmadım Soru biçimi çalıştım mı? Olumsuz soru biçimi çalışmadım mı? Haber (Bildirme) Kipleri : a)Görülen (di’li) Geçmiş Zaman : Eylem kök ya da gövdelerine “-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü) eklerinden biri getirilerek yapılır. Anlamı : Geçmişte yapılan bitmiş eylemleri kesinliğe bağlayarak anlatır. Görülen geçmiş zamanda aşağıdaki anlam özellikleri görülür : üGörülen ve yaşanan bir olayın anlatımında bu kip kullanılır. Örnek : Öğrenciler son sınavlarına geçen hafta girdiler. Çocukluğumda ciddi bir hastalık geçirdim. üKesinliği, tarihi belgelere dayanan olayların anlatımında da bu kip kullanılır. Örnek: Osmanlı Devleti 1299’da kuruldu. Fatih, bütün askeri dehasını kullanarak İstanbul’u fethetti. Di’li geçmiş zamanın kişilere göre çekimi şöyledir : KİŞİ TEKİL ÇOĞUL I. Baktım Baktık II. Baktın Baktınız III. Baktı Baktılar b)Duyulan (Miş’li) Geçmiş Zaman) : Eylem kök ya da gövdelerine “-mış, -miş, -muş, -müş” eklerinden biri getirilerek yapılır. Anlamı : üGeçmişte yapılan bir eylemi kesinliğe bağlamadan anlatır. Örnek : O yıllarda ülkemizde büyük ekonomik sıkıntılar yaşanmış. Gençlik yıllarında bütün Avrupa ülkelerini gezmiş. üKısa bir geçmiş zaman diliminde de olsa, başkasından duyulan eylemlerin anlatımında kullanılır. Örnek : Geçen gün en yakın arkadaşıyla kavga etmiş. Erdal, dün sinemaya gitmiş, ama filmi beğenmemiş. üFarkında olunmayan bir eylemin anlatımında kullanılır. Örnek : Öyle bir dalmışız ki, sabah olmuş. Bir de ne göreyim herkes gitmiş. üGerçekleşen bir eyleme tanık olma durumlarında da kullanılabilir. Örnek : Eline sağlık, çayda çay olmuş. Kısa sürede iyice yıpranmışsın. ü“-dır, -dir” ek eylemleriyle kullanıldığında kesinlik ya da olasılık anlamı kazanır. Örnek : Gönderdiğin mektubu dün almıştır. (Olasılık) Özür dilerim, kayıtlarımız kapanmıştır. (kesinlik) Miş’li geçmiş zamanın kişilere göre çekimi şöyledir : KİŞİ TEKİL ÇOĞUL I. Okumuşum Okumuşuz II. Okumuşsun Okumuşsunuz III. Okumuş Okumuşlar c)Şimdi Zaman : Eylem kök ya da gövdelerine “-yor” ekinin getirilmesiyle yapılır. Anlamı : üİçinde bulunduğumuz zaman dilimi içinde başlamış; ama henüz bitmemiş, sürmekte olan bir eylemin anlatımında kullanılır. Örnek : Çocuk bütün dikkatiyle ders dinliyor. Ayşe’ye geçen gün gördüğümüz kazayı anlatıyordum. ü“-dır, -dir” ek-eylemiyle kullanıldığında olasılık anlamı kazanır. Örnek : Bu saatte evde uyuyordur. Şimdiki zamanın kişilere göre çekimi şöyledir : KİŞİ TEKİL ÇOĞUL I. Açıyorum Açıyoruz II. Açıyorsun Açıyorsunuz III. Açıyor Açıyorlar d)Gelecek Zaman : Eylem kök ya da gövdelerine “-acak, -ecek” eki getirilerek yapılır. Anlamı : üHenüz yapılmamış, içine girilecek bir zaman dilimi içinde yapılacak olan bir eylemin anlatımında kullanılır. Örnek : Yarın akşam İstanbul’a gideceğiz. Akşama misafir gelecek. ü“-dır, -dir” ek eylemiyle kullanılırsa, kesinlik anlamı kazanır. Örnek : Bu sorun en geç yarın halledilecektir. Gelecek zamanın kişilere göre çekimi şöyledir : KİŞİ TEKİL ÇOĞUL I. Açacağım Açacağız II. Açacaksın Açacaksınız III. Açacak Açacaklar e)Geniş Zaman : Eylem kök ya da gövdelerine “-r (-ır, -ir, -ur, -ür, -ar, -er)” eklerinin getirilmesiyle yapılır. Anlamı : üGenel doğruları göstermede kullanılır. Örnek : Su testisi su yolunda kırılır. Her canlı doğar, yaşar, ölür. üSürekli ya da genellikle yapılan eylemlerin anlatımında kullanılır. Örnek : Geniş zamanın kişilere göre çekimi şöyledir : KİŞİ TEKİL ÇOĞUL TEKİL ÇOĞUL I. Açarım Açmam Açarız Açmayız II. Açarsın Açmazsın Açarsınız Açmazsınız III. Açar Açmaz Açarlar Açmazlar UYARI : “-r” eki yalnızca olumlu çekimlerde kullanılır. Olumsuz çekimlerde bu kipin olumsuzu “-ma-z, -me-z” ekiyle yapılır. Dilek Kipleri : a)İstek Kipi : Eylem kök ya da gövdelerine “-a, -e” eki getirilerek yapılır. Anlamı : üGetirildiği eyleme istek anlamı verir. Örnek : Akşama ben de size geleyim. üİsteğin yanı sıra öğüt ve gereklilik anlamı verir. Örnek : Kimsesizlere yardım edelim. (Öğüt) Derslerimize düzenli çalışalım. (Gereklilik) İstek kipinin kişilere göre çekimi şöyledir : KİŞİ TEKİL ÇOĞUL I. Alayım Alalım II. Alasın Alasınız III. Ala Alalar b)Dilek – Şart Kipi : Eylem tabanlarına “-sa, -se” ekinin getirilmesiyle yapılır. Anlamı : üEyleme dilek anlamı verir. Örnek : Ben de seninle gelsem. Tiyatroya değil de, sinemaya gitsek. üKoşul anlamıyla kullanılır. Örnek : Bu işi başarırsa, güvenimi kazanır. Giderse, bir daha dönmez. Dilek-şart kipinin kişilere göre çekimi şöyledir : KİŞİ TEKİL ÇOĞUL I. Gitsem Gitsek II. Gitsen Gitseniz III. Gitse Gitseler Uyarı : Dilek kipleri herhangi bir zaman kavramını taşımadığı için bunlarla yapılan bileşik zamanlı eylemler, gerçekte ya tek zaman anlamı taşırlar ya da hiç zaman anlamı taşımazlar. c)Gereklilik Kipi : Eylem kök ya da gövdelerine “-malı, -meli” ekinin getirilmesiyle yapılır. Anlamı : Eylemin yapılması, olması gerektiğini bildirir. Bu anlam, “gerek, lazım, icap etmek” sözcükleriyle de sağlanır. Örnek : Onunla hemen konuşmalıyım. Bu işi yarına bitirmeliyiz. Gereklilik kipinin kişilere göre çekimi şöyledir : KİŞİ TEKİL ÇOĞUL I. Bilmeliyim Bilmeliyiz II. Bilmelisin Bilmelisiniz III. Bilmeli Bilmeliler d)Emir (Buyurma) Kipi : Emir kipinin eki yoktur. Bu nedenle I. ve çoğul kişilerde emir kipinin çekimi olmaz. Çünkü kişiler kendi kendilerine emredemezler. Emir kipine II. Tekil kişi dışında kişi ekleri getirilebilir. Anlamı : üEylemin yapılmasını emir biçiminde belirtir. Örnek : Derslerini bitirir bitirmez yat. (Olumlu emir) Eve zamanında gelin. (Olumlu emir) Dışarı çıkmayın. (Olumsuz emir) üBazen dilek anlamıyla kullanılır. Örnek : Tanrım, bana yardım et. Dünyada hiç aç insan olmasın. Emir kipinin kişilere göre çekimi şöyledir : KİŞİ TEKİL ÇOĞUL I. - - II. Gel Gelin III. Gelsin Gelsinler UYARI : Haber (bildirme) kiplerinde belli bir zaman kavramı varken, dilek kipleri zaman bildirmez. Eylemlerde Bileşik Zamanlılık : Bileşik zaman, basit zamanlı bir eyleme hikaye, rivayet ve koşul eklerinin getirilmesiyle yapılır. Kısaca bileşik zamanlı bir eylem üç değişik şekilde kurulur : Eylem tabanı + Zaman eki + idi = Hikaye bileşik zamanlı eylem Eylem tabanı + Zaman eki + imiş = Rivayet bileşik zamanlı eylem Eylem tabanı + Zaman eki + ise = Koşul bileşik zamanlı eylem BASİT ZAMANLI EYLEM + EK EYLEM =BİLEŞİK ZAMANLI EYLEM UYARI: Dilek kipleri herhangi bir zaman kavramı taşımadığı için bunlarla yapılan bileşik zamanlı eylemler, gerçekte ya tek zaman anlamı taşırlar ya da hiç zaman anlamı taşımazlar. Bileşik Zaman Üç Tanedir : a)Hikaye Bileşik Zaman : Haber ya da dilek kipi almış bir eyleme “-dı, -di, -du, -dü” eklerinden birinin getirilmesiyle yapılır. Örnek : üDi’li geçmiş zamanın hikayesi : bildiydim, aldıydık ... üMiş’li geçmiş zamanın hikayesi : bilmiştim, almıştık... üŞimdiki zamanın hikayesi : biliyordum, alıyorduk... üGelecek zamanın hikayesi : bilecektim, alacaktık... üGeniş zamanın hikayesi : bilirdim, alırdık... üİstek kipinin hikayesi : bilseydim, alsaydık... üDilek-şart kipinin hikayesi : bilseydim, alsaydık... üGereklilik kipinin hikayesi : bilmeliydim, almalıydık... b)Rivayet Bileşik Zaman : Haber ya da dilek kip almış bir eyleme “–mış, -miş, -muş, -müş” eklerinden birinin getirilmesiyle yapılır. Örnek : üDi’li geçmiş zamanın rivayeti yoktur. üMiş’li geçmiş zamanın rivayeti : bilmişmişim, alıyormuşuz... üŞimdiki zamanın rivayeti : biliyormuşum, alıyormuşuz... üGelecek zamanın rivayeti : bilecekmişim, alacakmışım... üİstek kipinin rivayeti : bileymişim, alaymışız... üDilek-şart kipinin rivayeti : bilseymişim, alsaymışız... üGereklilik kipinin rivayeti : bilmeliymişim, almalıymışız... c)Koşul Bileşik Zamanı : Haber ya da dilek kipiyle çekimli bir eyleme “-sa, -se” ekinin getirilmesiyle yapılır. Dilek kiplerinden yalnızca gereklilik kipinin koşul bileşik şekli yoktur. Örnek : üDi’li geçmiş zamanın koşulu : bildiysem, aldıysak... üMiş’li geçmiş zamanın koşulu : bilmişsem, almışsak... üŞimdiki zamanın koşulu : biliyorsam, alıyorsak... üGeniş zamanın koşulu : bilirsem, alırsak... üGelecek zamanın koşulu : bileceksem, alacaksak... üGereklilik kipinin koşulu : bilmeliysem, almalıysak... Eylem Kipinde Anlam Kayması : Bir kipin kendi anlamı dışında, bir başka kipin anlamını verecek bir biçimde kullanılmasına eylem kipinde anlam kayması ya da zaman kayması denir. Anlam kaymasına uğrayan başlıca kipler şunlardır : a)Şimdiki Zaman Kipi : Şimdiki zaman kipi “-yor” geçmiş zaman, gelecek zaman ve geniş zaman kipi yerine kullanılabilir. Örnek : üOnu yolda görüyor ve selam vermiyor. (Di’li geçmiş zaman yerine) üNinem, teyzeme bir mektup yazıyor ve beni şikayet ediyor. (Miş’li geçmiş zaman yerine) üHer Pazar buraya geliyor ve bizimle sohbet ediyor. (Geniş zaman yerine) üBen yarın geliyorum. (Gelecek zaman yerine) b)Geniş Zaman Kipi : Geniş zaman kipi “-r,-ır,-ir,-ur,-ür,-ar,-er” geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman ve emir kipi yerine kullanılabilir. Örnek : üGünlerden bir gün kasabaya yaşlı başlı bir adam gelir. (Geçmiş zaman yerine) üMerak etme, birazdan gelir. (Gelecek zaman yerine) üŞimdi sen de beni düşünür müsün? (Şimdiki zaman yerine) üOraya gider, Hamza’yı bulursun. (Emir kip yerine) c)Gelecek Zaman Kipi : Gelecek zaman kipi “-acak, -ecek” geçmiş zaman, gereklilik ve emir kipi yerine kullanılabilir. Örnek : üFatih İstanbul’u alacak ve Osmanlıların Balkanlar’daki varlığı kesinleşecek. (Geçmiş zaman yerine) üBeni arayan Ayşe olacak. (Gereklilik kipi yerine) üBurayı derhal temizleyeceksin. (Emir kipi yerine) Ek-Eylem (Ek-Fiil) : Ad ve ad soylu sözcüklerin sonuna gelerek, onların belirli bir kesinlik kazanıp yüklem olmasını sağlayan eklerdir. Örnek : Hava dün gece karlı Hava dün gece karlıydı. -dır Ali’nin boyu Erdal’dan uzundur. -imiş Babası oldukça zenginmiş. -dı Durmadan beni arayıp soran oydu. -ım Ben de bir insanım. -sın Dikkat et, sen daha küçük bir çocuksun. -iz Biz bu işe biraz isteksiz gibiyiz. -siniz Siz de diğer insanlarla eşitsiniz. -dırlar Bu saatte evde yokturlar. -ise Ya, bizi muayene edecek bu doktorsa...! Yapıları Yönünden Eylemler : Basit (Yalın) Eylemler : Kök durumunda olan ya da yalnızca çekim eki alan eylemler biçimsel yönden basittir. Örnek : Git git-ecek-miş-im Uyu uyu-malı-y-dı-k Bak bak-sa-y-dı-nız Konuş konuş-uyor-muş-sunuz Türemiş Eylemler : Ad ya da eylem köklerine çeşitli yapım eklerinin getirilmesiyle gövde durumuna geçen eylemler biçimsel olarak türemiş eylemdir. Örnek : Kara-r Addan eylem piş-ir- Eylemden eylem Oyun-a türemiş aç-ıl- türemiş Bileşik Eylemler :İki ya da daha çok sözcüğün biçimce veya anlamca kaynaşarak tek bir yargıyı anlatacak hale gelmesiyle oluşan eylemler, yapıları yönünden bileşik eylem adını alır. Bileşik Eylemler Üç Farklı Biçimde Oluşur : a)Yardımcı Eylemle Kurulan Bileşik Eylemler : Özellikle “et(mek), eyle(mek), ol(mak), kıl(mak), buyur(mak)” eylemleri çoğunlukla bir eylemi bir yargıyı tek başlarına ifade edemez, bu nedenle de tek başlarına yüklem olamazlar. Bu durumda bu eylemler, kendilerinden önce gelen bir ad ya da ad soylu sözcükle birleşmek suretiyle kesin bir yargıyı ifade edebilirler. Bu oluşuma, yardımcı eylemle kurulan bileşik eylem denir. Ad/ad soylu sözcük + yardımcı eylem = Yardımcı eylemle kurulan bileşik eylem Örnek : Pişman + ol(mak) Bütün yaptıklarına pişman olacak. Yardım + et(mek) Ödevlerimi yaparken bana yardım etti. His+et(mek) Olacakları önceden hissettim. Kabul+eyle(mek) Dualarımızı kabul eyle. Şükür+et(mek) Biz buna şükredelim. Yardımcı Bileşik Eylemle İlgili Uyarılar ØEt(mek), eyle(mek), ol(mak), kıl(mak) sözcükleri, kimi durumlarda tam (asıl) eylem olup, tek başlarına kesin bir yargı bildirirler. Böyle durumlarda yardımcı eylem olarak kabul edilmezler. Örnek : Bu masa buraya daha iyi oldu. (uydu) Yarın orada olurum. (bulunurum) ØBu sözcükler tam (asıl) eylem olduklarında tek başlarına yüklem görevi üstlenirler. Örnek : Bahçemizdeki meyveler iyice oldu. (olgunlaştı) ØYardımcı eylemle kurulan bileşik eylemlerde, ad ve ad soylu sözcüklerde ses düşmesi veya ses türemesi meydan gelirse, bunlar yardımcı eylemle bitişik yazılır. Örnek : Kahır+ol- kahrol- Zan+et- zannet- Hapis+ol- hapsol- Red+et- reddetmek- ØAd ve ad soylu sözcük, yardımcı eylemle birleştiğinde herhangi bir ses olayı meydana gelmemişse, bunlar yardımcı eylemden ayrı yazılır. Örnek : Arz et- Hak et- Yetkili kıl- İhmal et- b)Kurallı (Özel) Bileşik Eylemler : İki eylem tabanının biçimce ve anlamca birleşip kaynaşmasıyla oluşan bir birleşik eylem çeşididir. Bu birleşimde iki eylem arasına “-a, -e, -ı, -i, -u, -ü” seslerinden biri girer. Bu birleşmede ikinci eylem sabit olup gerçek anlamından tümüyle sıyrılmıştır. Kurallı (özel) Bileşik Eylemler Dörde Ayrılır : qYeterlik Eylemi : Yapılışı : Eylem + (a, e) + bil(mek) Anlamı : Eyleme “yeterli olma, başarabilme ya da olasılık” anlamı verir. Örnek : Akşama size gelebilirim. (olasılık) Bu soruyu Ahmet çözebilir. (başarabilme) Ben İngilizce konuşabilirim. (yeterli olma) Yeterlik birleşik eylemi üç şekilde olumsuz yapılır : ANLAM OLUMLU OLUMSUZ OLASILIK Yapabilirim Yapmayabilirim YETERLİ OLMAYIŞ Yapabilirim Yapamayabilirim KESİNLİK Yapabilirim Yapamam qTezlik Eylemi : Yapılışı : Eylem + (ı, i, u, ü) + ver(mek) Anlamı : Eylemin “çabucak veya kolayca yapıldığı” nı gösterir. Örnek : Hastalığını duyunca geliverdim. (çabukluk) Soruları okuyuverdim. (çabukluk kolaylık) Tezlik eylemi iki şekilde olumsuz yapılır : OLUMLU OLUMSUZ Çıkıverdi Çıkmayıverdi Bitiverdi Bitmeyiverdi qSürerlik Eylemi : Yapılışı : Eylem + (a, e) gel(mek), kal(mak), dur(mak) Anlamı : Eylemin bir süre aralıksız sürdüğü, kesintisiz devam ettiğini gösterir. Örnek : Bu iş böyle süregelmiş. Adamın arkasından bakakaldım. Sen, verdiğim işleri yapadur. qYaklaşma Eylemi : Yapılışı : Eylem + (a, e) yaz(mak) Anlamı : Eylemin gerçekleşmesine “çok yaklaşıldığı, çok az kaldığı”nı gösterir. Örnek : Kazada babam da öleyazdı. Yürürken düşeyazdım. c)Anlamca Kaynaşmış Bileşik Eylemler : Anlamca kaynaşmış bileşik eylemler, bir araya gelen ad ve eylemden kimi zaman birinin kimi zamanda her ikisinin gerçek anlamlarından uzaklaşarak anlamca kaynaşmasıyla oluşan bileşik eylemlerdir. Anlamca kaynaşmış bileşik eylemler, şu yollarla oluşabilir: qBir eylemin, eylemsi ya da yardımcı eylemle birleşmesiyle meydana gelebilirler. Örnek : Göresi gel(mek) Ağlayacağı tut(mak) Bu bileşik eylemde, ikinci sözcük (eylem) gerçek Bilm ezlikten gel(mek) anlamından uzaklaşmıştır. Bitirmiş ol(mak) qAd soylu sözcüklerle bir eylemin birleşmesinden meydana gelebilirler. Örnek : Hasta düş(mek) Bu bileşik eylemlerde, ad soylu sözcükler Acı çek(mek) gerçek anlamını korurken, eylemler Nasihat ver(mek) gerçek anlamından uzaklaşır. Yalan at(mak) qHem ad hem de eylemin gerçek anlamından uzaklaşarak bir deyim grubu oluşturmasından meydan gelen birleşik eylemler. Örnek : abayı yak(mak) Çam devir(mek) Başı göğe er(mek) Kaşıkla yedirip sapıyla göz çıkar(mak) UYARI : Ad eylemin gerçek anlamını yitirdiği ancak deyim oluşturmayan ve bitişik yazılan birleşik eylemler de vardır. Örnek : Varsay(mak) Vazgeç(mek) Elver(mek) Öngör(mek) Cümlenin öğelerine ayrılmasında birleşik eylemler bir bütün olarak ele alınmalı, aynı öğeyi oluşturduklarına dikkat edilmeli, bölünmemelidir. Örnek : B u k o n u d a b u r n u n d a n k ı l a l d ı r m ı y o r. (yanlış) Dolaylı Tümleç Nesne Yüklem B u k o n u d a b u r n u n d a n k ı l a l d ı r m ı y o r. (Doğru) Yüklem --------------Tualimforum İmzam-------------- Aksini Belirtmediğim Takdirde Yazdığım Konular ALINTIDIR Liseler - Anadolu Liseleri - Fen Liseleri Anaokulu - İlköğretim Sınav Soruları ve Ders Notları Konu SERDEM tarafından (05.08.08 Saat 07:18 ) değiştirilmiştir.. | |||
|  |
