İsimler (Adlar)

**SERDEM** · 20.07.08, 13:45

İsimler (Adlar)

AD : Varlıkların ve kavramların dilde var olan karşılığına, sözcük türü yönünden ad denir.
Anlamlarına Göre Adlar :
Varlıklara Verilişlerine Göre Adlar :
Özel Adlar : Bir tek varlığı gösteren, bir tek varlığa verilmiş adlardır.
Örnek : Mustafa Kemal Atatürk, Asya, Türkiye, Ankara, Kızılay, Merkür, Akdeniz, Türk Tarih Kurumu, Türkçe vb.
Tür Adları (Cins İsimleri) : Aynı türden olan varlıkların tümünü birden gösteren adlardır. Vücut parçaları ve organ adları, akrabalık dalları, tüm hayvan ve bitki adları, tüm araç ve gereç adları tür adlarını oluşturur.
Örnek : Gövde, teyze, yılan, elma, kalem, süpürge vb.
Tür Adlarının Özellikleri : Bir tür adı, genel anlamda kullanıldığında, o türü oluşturan varlıkların tamamını anlatır. Örnek : Balık suda yaşar. Tüm balıkları gösterir.
Kitap en yakın arkadaştır. Tüm kitapları gösterir.
Bir tür adı, bazen o türün yalnızca bir ya da birkaç bireyini göstermede kullanılır. Örnek :
Kuş durmadan çırpınıyordu.Bir tek kuşu gösterir.
Kitap, savaş yıllarını anlatıyor. Bir tek kitabı gösterir.
Varlıkların Sayılarına Göre Adlar :
Tekil Adlar : Biçimce çoğullanmamış, “-lar, -ler” eki almamış adlardır. Örnek :
Çiçek, bardak, toka, çocuk vb.
Çoğul Adlar : Aynı türden olan birden çok varlığı gösteren adlar, “-ler, -lar” çoğul ekiyel çoğullanır. Örnek : insanlar, evler, halılar, aylar, geceler vb.
Topluluk Adları : Biçimce tekil oldukları halde anlamca çoğul olan adlardır. Örnek :
Orman, ordu, sürü, bölük, millet, aile, takım, grup vb.
UYARI : Tür adları (ağaç, çocuk, insan) o türe ait olanları tek tek düşündürürken; topluluk adları (orman, bölük, kurul) o türe ait olanların tümünü bir grup olarak düşündürür.
Topluluk adları biçimce tekil adlardır. Ancak (-lar, -ler) çoğul ekiyle çoğullanabilir. Örnek :
Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri ...!
Toplumlar kendi kültürlerini kendileri yaratır.
Kimi tür adları mecaz-ı mürsel yoluyla topluluk adı olabilir. Örnek :
Bütün sınıf, bu duruma üzüldü. (Sınıfın içindeki öğrenciler)
Meclis konuyu görüşüyor. (Meclisin içindeki Milletvekilleri)
Varlıkların Oluşlarına Göre Adlar :
Somut Adlar : Beş duyu organından en az biriyle algılanabilen varlık ve nesneleri gösteren adlardır. Örnek : Ses, hava, ışık, koku, su, rüzgar, vb.
Soyut Adlar : Beş duyudan hiçbiriyle algılanamayan adlardır. Örnek : cesaret, düşünce, sevinç, umut, özgürlük vb.
İş ve Eylem Gösteren Adlar : Eylem tabanlarından “-mek, -me, -iş” ekleriyle türeyen adlardır. Örnek : yürümek, bakmak, soruşturma, bakış, anlayış vb.
UYARI : Eylem adları bazı durumlarda sıfat olarak kullanılabilir. Örnek : yapma bebek, takma diş
Bazı kullanımlarda eylem adları, eylem anlamını yitirerek doğrudan ad olarak kullanılır. Örnek :
Değişik bir yemek yapmış, annesi.
Şimdi, bir dondurma olsa da yesek.
Ad Tamlamaları :En az iki adın, aralarında anlam bağlantısı kurarak oluşturduğu, bir nesnenin parçası olduğunu ya da bir nesnenin başka bir nesneyle tamamlandığını gösteren ad takımıdır. Ad tamlamalarında kullanılan tamamlayıcı öğeye tamlayan, birinci nesnenin parçası durumunda olan ikinci öğeye ise tamlanan denir. Örnek :
Denizin sesi bir melodi gibi geliyordu kulağıma.
Kış ayları burada oldukça ılıman geçiyor.
Ona hediye olarak yün gömlek aldım.
Ad Tamlamasıyla İlgili Bilgiler :
üAd tamlamalarında birinci sözcük, tamlayan; ikinci sözcük tamlanan adını alır. Örnek :
Tamlayan Tamlanan
Çocuklar-ın ses-i
Küf koku-s-u
Ahşap ev
üTamlayanın kişi zamiri (ben, sen, o, biz, siz, onlar) olduğu tamlamalara “zamir tamlaması” da denir ve tamlama ekleri değişir. Örnek :
Tamlayan Tamlanan
Ben-im kitab-ım
Sen-in düşünce-n
Biz-im evi-miz
Siz-in fikri-niz
üÜnlüyle biten sözcüklere tamlayan eki getirildiğinde araya “n”; tamlanan eki getirildiğinde araya “s” kaynaştırma ünsüzü gelir. Örnek : elmanın yarısı
üAd tamlamalarında, asıl üzerinde durulan ve vurgulanan öğe tamlanandır. Sözgelimi; kapının kolu tamlamasında üzerinde durulan kavram koldur.
UYARI : “su ve ne” sözcüklerine “-ın, -in, -un, -ün” tamlayan eki getirildiğinde araya “n” değil “y” kaynaştırma ünsüzü girer. Örnek : suyun hızı neyin sesi
Ad Tamlaması Türleri
Belirtili Ad Tamlaması : Hem tamlayan hem de tamlanan eki almış olan ad tamlamalarıdır. Örnek :
Tamlayan Eki Tamlanan Eki
-ın, -in, -un, -ün -ı, -i, -u, -ü
Saat-in cam-ı
Su-y-un güc-ü
Felsefe-n-in sorunlar-ı
Belirtili Ad Tamlamasının Özellikleri :
üTamlayanla tamlanan arasına başka sözcük ya da sözcük grupları girebilir.
Örnek : Çocuğun sabaha kadar süren ağlaması.
üTamlayanla tamlananın yeri değişebilir.
Örnek : Vurur, deryalara ışığı adaların.
üTamlayan ya da tamlanan birden çok kullanılabilir.
Örnek : Çocukluğumun acıları, sevinçleri, umutları.
Annemin, babamın ve kardeşimin özlemi.
üTamlayan ya da tamlanana bağlı bir sıfat kullanılabilir.
Örnek : Yeşil gömleğin düğmeleri.
Çocuğun sarı saçları.
üKişi ve işaret zamirleri belirtili ad tamlamalarında yalnızca tamlayan sözcük olarak kullanılır. Örnek : Senin araban
Bunun cezası
üAd eylemler (mastarlar) hem tamlayan hem de tamlanan olur. Örnek :
Okumanın yararları
Çocuğun yürüyüşü
üKimi durumlarda tamlayan ekinin yerini “-den, (-dan)” durum eki tutar. Örnek :
Çocuklardan birkaçı
Aşağıdakilerden hangisi
üKimi durumlarda tamlayan ya da tamlanan sözcük düşer. Bu durumlarda ad tamlaması özelliği ortadan kalkar. Örnek :
Umutları suya düştü. Onun umutları
Ev, onlarınmış. Onların eviymiş.
üBir belirtili ad tamlaması bir başka adı niteleyecek şekilde kullanılırsa, bir sıfat tamlamasının tamlayanı olur. Örnek : Anasının gözü adam
Sıfat Ad
Gözümün bebeği oğlum
Sıfat Ad
Belirtisiz Ad Tamlaması : Tamlayan sözcüğün ek almadığı tamlamalardır. Tamlayan, ek almadığı için belirsizlik ve genelleme anlamı taşır. Örnek :

Tamlayan Eki Tamlanan Eki
¾-ı, -i, -u, -ü
Fındık kurt-u
Akrep yuva-s-ı
Fizik güc-ü
Belirtisiz Ad Tamlamasının Özellikleri :
üTamlayan, tamlananın niteliğini gösterir. Örnek: Anne sevgisi, kan kırmızısı
üTamlayan, tamlananın ne ile ilgili olduğunu gösterir.
Örnek : Sel felaketi, uçak bileti
üTamlayan, tamlananın neden yapıldığını gösterir.
Örnek : Portakal suyu, tütün kolonyası
üTamlayan tamlananın neye benzediğini gösterir.
Örnek :Parmak üzümü, sigara böreği
üTamlayan, tamlananın nedenini bildirir.
Örnek : Matematik korkusu, sınav stresi
üBir şeyin yapıldığını ya da bulunduğu yeri gösterir.
Örnek : Kıyı lokantası, uzay istasyonu
üTamlayan tamlananın yapıldığı aracı belirtir.
Örnek : Söz sanatı, makine örgüsü
üTamlayan, tamlananın ortaya çıktığı yeri belirtir.
Örnek : Amaysa elması, Maraş dondurması
üKişi adları tamlayan olduğunda o kişilere ilişkin yapıt, buluş gibi kavramları belirtir.
Örnek : Naima tarihi, Newton Kanunu
Takısız Ad Tamlaması : Hem tamlayanın hem de tamlananın takı almadığı bir ad tamlamasıdır.
Örnek : Tamlayan Tamlanan
Yün ceket
Taş duvar
Cam kavanoz
Altın bilezik
Takısız Ad Tamlamasının Özellikleri :
üTakısız ad tamlamasının kuruluşunda, en önemli özellik, birinci adın ikincisinin neyden yapıldığını göstermesidir. Örnek : Gümüş kolye, kot pantolon, deri mont...
üBirinci ad, mecaz anlamda kullanılıp, mecazlı bir biçimde ikincinin neye benzediğini gösteriyorsa, yine takısız ad tamlaması oluşur.
Örnek : Selvi boy, tunç bilek, taş kafa
üTakısız ad tamlamalarında tamlayana “-den / -dan” eki gelebilir.
Örnek : Tahtadan köprü, yünden yorgan...
Zincirleme Ad Tamlaması : İki ya da daha çok ad tamlamasının iç içe kullanıldığı bri tamlama çeşididir. Zincirleme ad tamlamasında, tamlayan ya da tamlanan kendi içinde bir ad tamlaması oluşturur. Sözgelimi tamlayan bir ad tamlaması olabilir. Örnek :
A k ş a m s a a t l e r i n i n s e r i n l i ğ i.

Belirtisiz Ad Tamlaması Belirtili Ad Tamlaması
Tamlanan bir ad tamlaması biçiminde olabilir. Örnek :
Ç o c u ğ u n d e r i ç a n t a s ı.

Takısız Ad Tamlaması
Belirtili Ad Tamlaması
Hem tamlayan hem de tamlanan ad tamlaması biçiminde olabilir : Örnek :
Belirtili Ad Tamlaması

İ s t a n b u l t i y a t r o l a r ı n ı n b u n a l ı m y ı l l a r ı.

Belirtisiz Ad Tamlaması Belirtisiz Ad Tamlaması

Karma Tamlama : Tamlayan ya da tamlananı niteleyen bir sıfat veya sıfat grubunun kullanıldığı bir tamlama türüdür. Örnek :

Belirtili Ad Tamlaması

A d a m ı n i r i , s a r ı , ç a r p ı k d i ş l e r i.
Sıfat Grubu .
Tamlayan Tamlanan .
Karma Tamlama
Görevlerine Göre Adlar :
üAdlar, yalın durumda kullanıldığında, cümle içinde özne veya belirtisiz nesne görevinde bulunur. Örnek : Öğretmen başarılı öğrencilere hediye dağıttı.
Özne Belirtisiz Nesne
üAdlar, belirtme durumuyla çekimlendiğinde belirtili nesne görevi yapar. Örnek :
Tabloları duvara astık.
Belirtili Nesne
üYönelme, bulunma, ayrılma (-e, de, -den) durumunda olan adlar cümlede dolaylı tümleç görevi yapar. Örnek : Pencereden dışarıya bakıyor, dışarıda olanları seyrediyordu.
Dol. Tümleç Dol. Tümleç Dol. Tümleç
üEk-eylem (ek fiil) alan adlar, yüklem görevinde bulunur. Örnek :
Beni soran Ayşe’ymiş.
Yüklem
Yapılarına Göre Adlar : Adlar, yapıları yönünden üçe ayrılır :
üBasit Adlar : Herhangi bir yapım eki almamış, ya da başka bir sözcükle birleşerek yeni anlamda bileşik bir sözcük oluşturmamış adlardır. Örnek : taş, balık, sopa vb.
üTüremiş Adlar : Eylem ya da ad köküne bir yapım eki getirilerek yeni bir anlam kazanan ve gövde durumuna geçen adlardır. Örnek : sor-gu, ört-ü, seç-enek vb.
üBirleşik Adlar : Birden çok sözcüğün birleşerek yeni bir biçim ve anlam kazanması yoluyla oluşan adlardır. Örnek : bilgisayar, külbastı, aslanağzı vb.
Adların Diğer Özellikleri :
üAdlar, anlamları yönünden şöyle incelenebilir :
a)Kesin anlamlı adlar : Anlamı bilimsel bir tanımla kesinleşen adlardır.
Örnek : üçgen, sayı, şiir vb.

b)Adların bazıları kendi anlamını, işlevini yansıtır. Örnek : tarak, kazma süpürge vb.
c)Adların bir bölümü, sözcük anlamını düşündürmez.
Örnek : koltuk, havlu, elbise, tencere vb.
üAdlar, “-cik, -ce, -cek,-cağız” gibi ekleri alır. Bu ekler, eklendiği ada, şu anlamı katar.
a)–cik eki getirildiği ada küçültme, sevgi ve acıma anlamları katar. Örnek :
Soru kitapçıkları dağıtıldı. Küçültme anlamı
Kapıyı güler yüzlü ninecik açtı. Sevgi
Kedicik bütün gece dışarıda kalmış. Acıma
b)“-ce” eki getirildiği ada, görelik, karşılaştırma, abartma, uygun ve yakışır olma anlamları katar. Örnek :
Gönlümce bir tatil yapamadım. Görelik
Akılca üstün biriydi. Karşılaştırma.
Yüzlerce sivrisinek beni ısırdı. Abartma.
Bize dostça davrandı. Uygun, yakışır olma.
c)–“-cağız” ve “-cek” eki, eklendiği ada acıma anlamı katar.
Örnek : adamcağız, yavrucak

Konu Bilgileri
	Konu Başlığı İsimler (Adlar)	Konudaki Cevap Sayısı 0
	Şuan Bu Konuyu Görüntüleyenler	Görüntülenme Sayısı 1263

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	son Mesaj
Yunan Mitolojisinde İsimler ve Anlamları - Yunan Mitolojik İsimler	Tolga	Genel Kültür	0	26.08.14 23:21
Adlar / İsimler	SERDEM	İlköğretim	0	23.09.09 20:43
İngilizcede Adlar - Nouns	SERDEM	İngilizce	0	05.12.08 02:17
Adlar ve Ad Tamlamaları	SERDEM	Türkçe-Edebiyat-Dil Bilgisi	0	25.08.08 08:09
Sıfatlar (Ön Adlar)	SERDEM	Türkçe-Edebiyat-Dil Bilgisi	1	05.08.08 06:49

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)