Sivas Geleneksel Kadın Kıyafetleri

**Kedi** · 17.11.09, 01:45

Sivas Geleneksel Kadın Kıyafetleri

Merkez dışında kadın giyiminin geleneksel özellikleri yer yer hala korunmaktadır. Sivas'ın bazı ilce ve köylerinde kadın kıyafetleri farklılıklar gösterir. Genelde giyilenler sırayla: Köynek, iç saya, dış saya, şalvar; elbise olarak bindallı, üç-etek, dövme giyilir, üzerine salta/cepken, önlük; bele kuşak veya gümüş kemer; başa, "baş makinası", üzerine Bartın yazması, pullu, fes, findi örtülür. Aksesuar olarak; Zevkat tepesi, sıra altını, hutlatma, hamaylı, şerit altını veya gümüş takılar kullanılır.

Gömlek/Köynek: Yörede modeli aynı, dikilen kumaş ve süslemesi farklı iki ayrı gömlek gi yilir. Köynek tabir edilen bu gömlekler, rengarenk desenli basma türü pamuklu kumaştan yapılır. İki pannak genişliğinde dik yakalı, önü bele kadar açık ve patlıdır. Boyu kalçaya kadar uzun ulan gömleğin kolları da u/undur ve uçları serbesttir. Bu gömlek Zara İlçesi Yapak, Köyü'nde giyilir.

"Satranç Köynek" adı verilen gömleğin de modeli aynıdır. Kalın pamuklu dokumadan (kırmızı, lacivert çizgili veya ufak karelidir) yapılır. Satranç gömleğin boyu kalçanın altına kadar iner, ucu hafif evazedir. Yanlarına, etek ucuna iki karış uzunluğunda iki sıra pul-boncuk işli, renkli kumaşlar, pili (kırma) yapılarak dikilir. Kollar, kol yeri oyulmadan bedene tatbik edilir. Hareket ıa-hatlığını sağlamak için kol altına "kuş" adı verilen parça, omuz hizasından etek ucuna kadar (bedeni genişletmek için) ek parça dikilir. Bu gömlek de Hafik İlçesi Topulyurt Köyü'nde kullanılır.

İç Saya; Desenli, pamuklu kumaştan yapılan içlik (Yıldızeli İlçesi, Topulyurt Köyünde giyilir) üzerine iç saya giyilir. Beyaz pamuklu kumaştan dik kesimli, omuzdan hafif düşen (japone kol) kısa kollu, iki parmak genişliğinde dik yakalı ve önü bele kadar açıktır. Tek düğme ile önü kapatılır. Boyu diz altına kadar inen iç sayanın yanları etek ucundan kalça hizasına kadar açıktır. Göğsün bir karışa yakın ön kısmı ve yaka etrafı zigzag formlarda işlenir. Ön ve arka etek uçları kalça hizasına kadar renkli iplerle kanava işlenir. Etek uçları ve yırtmaçların kenarlarına da işlenen renklerden yapılan püsküller takılır.

Dış saya: İç sayanın üzerine yine beyaz pamuklu kumaştan hazırlanan dış saya giyilir. Üçetek biçimindedir. İki parmak genişliğinde dik yakalı ve uzun kolludur. Dış sayanın etekleri bele kadar, kolların üst kısımları ise omuzdan dirseğe kadar işlenir. Dirsekten kola ağzına doğru yakada olduğu gibi zigzag süslemeler vardır. Etekte yapılan süslemeler hariç diğer kısımlar pullarla süslenir. Arka eteğin etrafı, kol ağzı (iki sıra halinde) ve kol evi renkli ipliklerle püskül yapılarak süslenir.

Şalvar: Yörede değişik tipte şalvarlar kullanılır. Çintiyan/don gibi isimler alır. Zara İlçesi Yapak Köyünde giyilen şalvarın kumaşı, canlı renklerde desenli pazenlerdir. Bol kesimli, beli uçkurlu, paçaları bağcıklıdır. İçi Amerikan bezi vb. kumaşlarla astarlanır. Paçalar diz altındaki bağlarla bağlanarak aşağı serbest bırakılır. Boyu ayak üzerinden dört beş parmak yukarıda kalır. Hafik ilçesine bağlı çınarlı köyünde giyilen şalvar "albez" denilen kırmızı renkli düz pamuklu kumaştan yapılır. Ağı yukarıda, paçaları hafif bol (çatal bacak), boyu diz altına kadardır. İçi yine astarlanır. Beli uçkurludur. paçalar bağcıkla toplanır Yıldızeli İlçesi Topulyurt Köyü'nde ise şalvarın üst kısmı lacivert renkli dokumadan yapılır. Paça kısımları ise taraklı kutnu kumaştandır. Bu iki kumaş, kalçanın alt kısmında birbirine eklenerek dikilir. Şalvar ın ağ kısmı da lacivert kumaştan hazırlanır. Yine çatal bacak şeklinde ağı yukarıda, beli uçkurlu, paçaları ise büzmelidir. Paçalardan bir karış yukarısına ve kutnu ile hazırlanan kısmın yanlarına, beyaz iplik ile baklava dilimi tarzında makina dikişiyle süslemeler yapılır.

Entere/Fistan: Şalvarın üzerine üçetek entari veya Entere/Fistan denilen elbiseler giyilir. Entere/Fistan, kırmızı-yeşil-mavi-turuncu renkli kadifeden dikilir. İçi astarlanan bu elbiselerin yakası iki parmak genişliğinde dik yakalıdır, önü bele kadar açıktır ve bel kısmı tek düğme ile kapatılır. Belden büzgülü olan elbisenin etek ucuna sutaşı ile bir karış genişliğinde zigzag süsler yapılır. Kollan uzundur, kol ağızları da manşetle kapatılır

İçlik/Yelek: Fistan/Enterenin üzerine; içlik/ yelek giyilir. İki parmak genişliğinde dik yakalı olan yeleğin boyu bele kadar, kolsuz, önü düğmelidir. On eteklerin sağ ve sol kenarlarına ve etek uçlarına renkli sutaşlan ile zigzag süslemeler yapılır. Bu süslemelerin arasına düğmeler dikilerek zenginleştirilir. İçi astarlanan yelek, entarinin üzerine giyildiği zaman önü iliklenir.

Yelek, elbise üzerine giyildiği gibi köynek üzerine de giyilir. İçteki köynek görünmeyecek şekilde önü kapatılır

Üçetek / Üç Peşli / Peşli: Bu entari "Mecidiye Kutnu", "Taraklı Kutnu", "Altıparmak" denilen kumaşlardan yapılır. İki parmak genişliğinde dik yakalı olan peşlinin boyu diz altına kadar iner. Kolları uzun ve kol uçları "balık ağzı" yenlidir (işlidir). Yanları bele kadar açıktır, etek etrafına simli harçlar geçirilir. Kol yeri oyulmadan düz takılır. Yaka etrafına etamin üzerine işli bant geçirilir. Bantın boyu bele kadar uzundur. Peşli entarinin önünden yeleğin işli kısmı görünür. Entarinin ön etekleri, önde birbirinin üzerine kapanacak şekilde belde toplanır. Yanlardan köyneğin etek ucundaki pul-boncuk işlemeli kırma süsler görünür. Entarinin önünde beş adet püskülden yapılma düğme vardır ve omurlarda birer pili süs bulunur. Etek uçları sıvama işlidir. Merkezde giyilen entarinin göğüs kısmında iç çamaşırların görünmesini önlemek için boyuna çevre/yemeni sarılır, uçları içeri sokulur.

Kuşak: Entarinin üzerine yün kuşak sarılır. Genellikle "Trablus Kuşağı" kullanılır. Kare şeklindedir, ikiye katlanarak üçgen şekline getirilir. Bu şekilde arkadan dolanarak, bağcıklarla önde bağlanır. Ya da kolandan, uçları boncuk ve püsküllerle süslü bel bağı ile kuşak bağlanır. Bel bağının uçları arka kalça üzerinden aşağı sarkıtılır. Yine arkaya bele boncuklarla örülerek hazırlanan "Arkalık" bağlanır

Önlük: Dikdörtgen şeklinde, renkli, desenli yün dokuma veya üzeri sutaşları ile süslenen bezden yapılan önlükler; üzerindeki motiflere göre aynalı vb. isim alır. Etrafı ve etek uçları renkli ipliklerle püsküller yapılarak süslenen önlüğün boyu, entarinin uzunluğundadır. Bele "çizeli" veya "yan bağ" ile bağlanır. Merkezde önlük kullanılmamaktadır

Cepken/Salta: Peşli entarinin üzerine yörede "delme" adı verilen cepken giyilir. Delme kadife veya çuhadan yapılır ve üzeri sim klaptan ile işlenir. Boyu bele kadar olan cepkenin kullan dar, kol boyu bilek hizasındadır. Yakası "V" kesimli, önü açıktır. Cepken /delme eğer kadife üzerine sırma işlemeli ise buna "Kadama" da denir. Kadama, kollu veya kolsuz yapılır. Kol altına rahat hareket sağlamak için "kuş" parça (üçgen şeklinde) dikilir.

Fes-Alnınık: Başa fes veya alnınık giyilir. Fes bir karış yüksekliğindedir. On kısmı kesilerek başa oturtulur. Fesin üst kısmında gümüş tepelik, alın kısmında ise üç sıra halinde gümüş paralar dizilidir. Yıldızeli İlçesi, Topulyurt Köyünde kullanılan fes ise kırmız; renktedir. Fesin tepe kısmı içine yün doldurularak hilal şeklinde dikilir. Alın kısmına yeşil-kırmızı-sarı v.b renkte sutaşları ile süslemeler yapılmış siyah bezden bant dikilir. Şakak kısımlarına ise stilize çiçek motifi şeklinde tazı boncuğundan süslemeler takılır. Beyaz boncuklarla dut motifleri ile örülmüş bir çene bağı çene altıdan geçirilerek fesin düşmemesi sağlanır. Merkezde ise fesin alın kısmına altın dizilir.

Almalı: Fesin üzerine "almalı" denilen kare seklinde pamuklu örtü örtülmektedir. Almalı; kırmızı-bordo zemin üzerine siyah renkli elma desenleri bulunan bir örtüdür. Bu, fesin üzerine üçgen katlanarak başa örtülür. Diğer iki uç çene altından dolaştırılarak çenenin iki yanına sıkıştırılıp kullanılır.

Baş Makinası: Baş makinası, 3-4 cm. eninde karton üzerine geçirilmiş siyah bez ve bu bez üzerine üç sıra halinde altın veya gümüş paralar dikilmiş bir başlıktır.

Bartın Yazması: Baş makinasının üzerine renkli çiçekli "Bartın Yazması" adı verilen yemeni örtülür. Örtü olarak da adlandırılan yemeni, üçgen katlanarak başa örtülür. Sol uç, çene altından geçirilir sonra iki uç sağ tarafta birbirine dolanarak, bir uç enseden, diğeri tepeden geçirilip başın sol yanında bağlanır. Yemeninin etrafı pul oyalı olduğu için başın çevresi de pullarla çevrelenir. Nişanlı ve evliler ağızlarını kapatarak kullanırlar.

Pullu: Bartın yazmasının üzerine "pullu" örtülür. Pullu, kırmızı veya yeşil renkli şifon ya da kreptendir. Üzeri pul ile üçer adet ve üç sıra yuvarlak formda motiflerle işlenir.

Örtünün üzerine, alına gelecek olan ucu dışarıya katlanarak başa örtülür. Diğer iki uç arkaya atılır. Zara İlçesi Yapak Köyü'nde bu örtüye "pullu" veya "poşu" da denir.

Çorap-Ayakkabı: Ayağa, beyaz yün çorabın üzerine çarık giyilir. Çarığın üzeri kapalıdır, bazılarının üzeri deriden yapılmış süslemelerle ve metal zımbalarla süslenir. Bağcıklı veya tokalı da olabilir. Çarıktan başka siyah yemeni, kundura da giyilir. Renkli yünlerle örülen yün çorap kullanılır

Aksesuar: Takı olarak, Zevka Tepesi (ortası elmas çiçekli, 100'lük Mahmudiye altınından 24 adet), sıra (altın tepelik üstüne inci işli istifan takılı süstür), ayrıca hutlatma, hamaylı, şerit veya gümüş kemer kullanılır.

Konu Bilgileri
	Konu Başlığı Sivas Geleneksel Kadın Kıyafetleri	Konudaki Cevap Sayısı 0
	Şuan Bu Konuyu Görüntüleyenler	Görüntülenme Sayısı 1616

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	son Mesaj
Siirt Geleneksel Kıyafetleri	Kedi	Siirt	0	02.08.10 18:05
Denizli Geleneksel Kadın Kıyafetleri	Kedi	Denizli	0	19.05.10 19:28
Burdur Yöresi Geleneksel Kıyafetleri,Burdur Folklor Kıyafetleri	Kedi	Burdur	0	17.05.10 16:35
Şırnak Geleneksel Kıyafetleri	Kedi	Şırnak	0	15.12.09 02:28
Geleneksel Bursa Kadın Kıyafetleri	Kedi	Bursa	0	19.10.09 00:32

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)