Elementlerin Kullanım Yerleri

**SERDEM** · 03.08.08, 10:51

Elementlerin Kullanım Yerleri

. Hidrojen (H):
Ticari gübrelere azot bağlanmasında, katı ve sıvı yağların doyurulma işleminde (hidrojenasyon), metanol, amonyak ve hidroklorik asit gibi bileşiklerin eldesinde kullanılır. Kaynak yapımında, hidrojen balonlarını şişirmede ve petrolün işlenmesinde kullanılmasının yanında, şimdilik daha çok roketlerde olmak üzere yakıt olarak da kullanılır. "Hidrojen Yakıt Gözeleri", hidrojen gazından elektrik enerjisi eldesi için geliştirilmekte olan bir teknolojidir. Çevre dostu hidrojen, doğal gaz ve benzine alternatif olarak kabul edilmesinin yanında, kimyasal işlemlerde, metalürjide ve rafinerilerde de kullanılabilecek niteliktedir. Döteryum ve trityum izotopları da, nükleer fisyon ve füzyon işlemlerinde kullanılmaktadır.

2. Helyum (He):
Zeplin ve balon gibi hava taşıtlarını şişirmede kullanımıyla bilinen helyum gazı; kaynakçılıkta, germanyum ve silisyum kristallerinin yapımında, titanyum ve zirkonyum eldesinde, süpersonik rüzgar tünellerinde ve derin dalış tüplerinde de kullanılır. Ayrıca, düşük sıcaklık araştırmalarında ve nükleer enerji santrallerinde "soğutucu" olarak da önemlidir. Tüm elementler arasında, en düşük erime ve kaynama sıcaklıkları helyuma aittir. Makro ölçüde bile atomik özelliklerini göstermesi nedeniyle "kuantum sıvısı" olarak da adlandırılan ve ısı iletkenliği olağanüstü derecede yüksek olan sıvı helyum, manyetik rezonans görüntülemede (MRI) ve kanser teşhisi için MRE'de de kullanılır. Yakın zamanda, sıvı roket yakıtı sıkıştırmada da helyumdan faydalanılmaya başlandı.

3. Lityum (Li):
Seramik ve cam yapımında, pil üretiminde, yağlayıcı ve alaşım sertleştirici maddelerin bileşiminde, A vitamini sentezinde, nükleer santrallerde soğutucu görevinde ve roketlerde itici kuvvet sağlamada kullanılır. Katı elementler içinde en yüksek özgül ısı kapasitesine sahip olması nedeniyle, ısı iletiminde kullanılan sıvıların bileşiminde yer alır. Ancak, su ya da asit gibi çözücülerle karşılaştığında yüksek bir patlama ya da parlama özelliğine sahip olması ve özellikle sinir sistemi için zehirli etki göstermesi nedeniyle, dikkatli kullanılması gerekir. Bazı lityum bileşikleri, beyin rahatsızlıkları ve psikolojik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların içeriğinde yer alır.

4. Berilyum (Be):
Yüksek oranda ısı emebilme özelliği nedeniyle, hava ve uzay taşıtlarında, iletişim uydularında, nükleer santrallerde ve füze yapımında kullanılır. Ayrıca, hafif metal alaşımlarında, X-ışını tüplerinin pencerelerinde ve saat zembereklerinin yapımında da kullanılır. Yüksek bir erime noktasına sahip olması, hafifliği ve çelikten çok daha esnek bir metal olması nedeniyle, bilgisayar parçaları yapımında, jiroskoplarda ve inşaat sektöründe sık tercih edilen bir elementtir. Berilyumun bakır alaşımı da, kaynak yapımında, elektrik bağlantılarında ve elektrotlarda kullanılır. Zümrüt ve akuamarin, berilyumun değerli kristal formlarıdır. Berilyum ve tozları, zehirli olmalarının yanında, özellikle akciğerlerde kansere yol açabilmektedirler.

5. Bor (B):
Amorf bor, ayırt edici yeşil rengi için pirotekni (fişekçilik) alanında ve ateşleyici olarak roketlerde kullanılır. Tenis raketlerinin, nükleer santrallerde kullanılan regülatörlerin ve ısıya dayanıklı cam ürünlerinin yapımında da önem taşır. Borun en önemli ticari bileşiği, yalıtım amaçlı cam elyafının ve bir ağartıcı olan sodyum perboratın yapımında kullanılmaktadır. Diğer bor bileşikleri de, borosilikat camların yapımında kullanılır. Tekstil alanında önem taşıyan bir diğer bor bileşiğiyse, borik asittir. Elektriğe kaşı yalıtkan davranırken, bir metalinkine benzer ısı geçirgenliği gösteren boron nitrit bileşiği, aynı zamanda, karıştırıldığı herhangi bir maddeyi elmas sertliğine getirici özelliktedir. Titanyum ve tungsten ile birlikte kullanımı sonucunda, ağırlığı düşük ancak ısıya karşı dirençli alaşımlar elde edilir. Boron-10 izotopu, nükleer santrallerde ortamdaki nötronları hızla emerek tepkimeleri yavaşlatmak ya da durdurmak için, nükleer radyasyona karşı kalkan olarak ve nötron belirleyici aletlerde kullanılır. Yakın zamanda artrit (eklem iltihabı) tedavisinde kullanılmaya başlanan bor bileşikleri de umut vaat ediyor. Göz dezenfektanlarının bileşiminde de bor bulunuyor.

6. Karbon (C):
Tüm organik bileşiklerin yapısına giren karbon, sıvı yağların dehidrasyonunda (sudan arındırılmasında), ayrıca demir ve alaşımlarının işlenmesinde kullanılır. Çelik yapımında, nükleer tepkimelerin kontrolünde, lastiklerin renklendirilmesinde, plastik sanayinde, boya pigmentlerinin eldesinde ve yağlayıcı maddelerin yapımında da bu elementten yararlanılır. Kurşun kalemlerde kullanılan grafit formu ve elmas formu, karbon elementinin iki önemli allotropudur. Karbon-14 izotopu da, radyoaktif yaş tayininde kullanılır. Karbonun "fulleren" denen küre biçimli ya da "nanotüp" denen silindir biçimli molekülleri de, son yıllarda özellikle elektronik ve nanoteknoloji alanlarında devrimsel ilerlemeler sağlamaktadır.

7. Azot (N):
Standart sıcaklık ve basınç altında son derece kararlı olan ve atmosferin %78'ini oluşturan azot gazı, besinlerin ve kimyasalların saklanmasında kullanılır. Çok soğuk olan (-196°C) sıvı azotsa, çok düşük sıcaklıklarda gerçekleştirilmesi gereken dondurma işlemlerinde kullanılır. Sperm bankalarında spermlerin dondurularak saklanması, sıvı azotla gerçekleştirilir. Ticari olarak en çok değer taşıyan azot bileşiği amonyaktır (NH3). Güçlü bir çözücü olan amonyak, gübrelerin bileşiğinde bulunan ve plastik endüstrisinde de önemli yeri olan "üre" maddesinin eldesinde kullanılır. Azot, proteinler başta olmak üzere, organik bileşiklerin yapısında yer alan çok önemli bir elementtir. Azotun tüm bileşikleri, ya oksitleyici özelliktedirler, ya da güçlü birer reaktiftirler. Bu nedenle de, uygun koşullarda şiddetli tepkimeler verirler. Bunların arasında TNT (trinitrotoluen), ve amonyum nitrat sayılabilir.

8. Oksijen (O):
Bitkilerin ve hayvanların yaşamlarını devam ettirebilmeleri, solunum gazı olan oksijenin (O2) varlığına bağlıdır. Atmosferin %21'i, oksijen gazından oluşmaktadır. Hastanelerde, solunum rahatsızlıkları gösteren hastaların tedavisi için de oksijen gazı sıkça kullanılır. Ayrıca çelik üretiminde, kaynak yapımında, suyun saflaştırılmasında ve beton eldesinde de oksijen kullanılır. Paslanma da, oksijenin varlığında gerçekleşir.

9. Flor (F):
Flor ve bileşikleri, uranyum başta olmak üzere, çok sayıda ticari kimyasalın üretiminde kullanılır. Hidroflorik asit, aydınlatma ampullerinin camları üzerine yazı yazılması işleminde kullanılırken; son yıllarda ozon tabakası üzerindeki zararlı etkilerinden dolayı üretimi ve kullanımı sınırlandırılmaya çalışılan kloroflorokarbon gazları (CFC) havalandırma ve soğutma aygıtlarında kullanılır. Teflon içeriğinde de flor yer alır. Diş macunları içeriğinde bulunan florit, belirli bir oranın altında olduğu sürece, diş çürüklerinin oluşumunu önler. Element halindeki flor, yüksek özgül itici gücü nedeniyle, roketlerde itici kuvvet sağlamak amacıyla denenmektedir.

10. Neon (Ne):
Akla gelen ilk kullanım alanı renkli reklam aydınlatmaları olsa da; yüksek voltaj göstergelerinde, paratonerlerde, dalga metre tüplerinde ve televizyon tüplerinde de neon kullanılır. Gaz lazerlerinin yapımında, helyumla birlikte kullanılır. Sıvı neon, günümüzde ticari olarak elde edilebilmekte ve soğutucu olarak kullanılmaktadır.

11. Sodyum (Na):
Eczacılık, tarım ve fotoğrafçılık alanlarında sıkça kullanılır. Sokak aydınlatmalarında, pillerde, cam yapımında ve sofra tuzu (NaCl) eldesinde kullanılan önemli bir bileşendir. Sıvı sodyum, nükleer santrallerde soğutucu görevinde de kullanılmaktadır. Dünya kabuğunun %2.6'sını oluşturan sodyum, dünyada en bol bulunan altıncı elementtir ve alkali metaller arasında da en bol bulunanıdır. Buna karşın, doğada element halinde rastlanmaz ve kuru sodyum kloridin (NaCl) elektrolizi yoluyla elde edilir. Metal hali, esterlerin (oksijenli asitler ve alkollerin tepkimesi sonucu oluşan maddeler) ve çeşitli organik bileşiklerin eldesi için önemlidir. Çeşitli alaşımların yapılarının kuvvetlendirilmesinde ve dökme metallerin saflaştırılmasında kullanılır. NaK alaşımı, önemli bir ısı ileticisidir. Sodyum elementinin diğer önemli bileşikleriyse soda külü (Na2CO3), kabartma tozu (NaHCO3) ve sodyum nitrattır (NaNO3).

12. Magnezyum (Mg):
Fotoğraf makinelerinin gövde ve flaş kaplamalarında, işaret fişeklerinde ve yangın bombaları başta olmak üzere pirotekni alanında yoğun olarak kullanılır. Alüminyumdan üçte bir oranında daha hafif olması nedeniyle, alaşımlarından uçak ve füze yapımında faydalanılır. Eczacılık alanında önem taşıyan bileşikleri de vardır. İtici özellikteki bileşiklerin yapısına katılır. Döküm demir yapımında ve uranyum başta olmak üzere çeşitli metallerin tuzlarından saflaştırılması işleminde kullanılır. Şömine tuğlalarının, aydınlatma ampullerinin, renk maddelerinin ve filtrelerin yapımında da yeri vardır. Yeşil bitkilerde bulunan klorofil yapısında da yer alır.

13. Alüminyum (Al):
Çeşitli mutfak aletlerinin ve dekorasyon malzemelerinin ana yapım maddesidir. Bakır, magnezyum ve diğer metallerle oluşturduğu alaşımlar, saf halinden çok daha güçlü özelliklere sahiptir. Bu nedenle de bu tip alaşımlar; hafif ancak güçlü metallerin gerek duyulduğu, başta füze ve uçak yapımı olmak üzere, her türlü alanda kullanılır. Teleskop aynaları kaplamalarında ve dekoratif kağıtların yapımında da bu elementten yararlanılır. Elektrik iletkenliği bakırın yalnızca %60'ı kadar olsa da, hafif yapısı nedeniyle elektrik iletim hatlarında kullanılır.

14. Silisyum (Si):
Silisyum ya da silikon, kullanım alanı en geniş olan elementlerden biridir. Kum ve kil formu, beton ve tuğla yapımında kullanılır. Yüksek sıcaklıklarda çalışma koşullarına çok dayanıklı bir elementtir. Silikat formuysa, mine, emaye ve çanak-çömlek yapımında önemlidir. Çeliğin bileşimine de katılır. Kusursuz mekanik, optik, termal ve elektriksel özellikler taşıyan en ucuz madde olan kum halindeki silika, camın da esas bileşenidir. Aşırı saf silisyum, bor, galyum, fosfor ya da arsenik ile güçlendirildiğinde; transistörler, güneş gözeleri ve doğrultucular gibi, elektronik endüstrisinde büyük önem taşıyan aygıtların yapımında kullanılan silikon karışımları elde edilir. Elektronik mikroçiplerin yapımında yarıiletken olarak kullanılır. Diatomlar ve radyolaryalar gibi omurgasızların dış iskeletlerinin yapısına katılması nedeniyle de, yaşamsal önem taşımaktadır. Bu dış iskeletler, daha sonra dibe çökerek, çeşitli kayaçların yapısına katılır. Bitkilerin ve insan iskeletinin yapısında da silisyum bulunur. Silikon karbid (SiC), bilinen en sert maddelerden biridir.

15. Fosfor (P):
Çeşitli alaşımların yapımına katılan fosfor, sodyum ampullerinin yapımında kullanılan camların eldesinde önemlidir. Fosforik asit, özellikle gübre eldesindeki kullanımıyla, son yıllarda tarım ve hayvancılıkta büyük önem taşır hale gelmiştir. Havai fişek, kibrit, deterjan ve diş macunu yapımında kullanılan fosfor, zararlılarla mücadelede kullanılan çoğu kimyasalın (pestisitlerin) bileşiminde de bulunur. Canlılarda hücre içeriğinin yaşamsal bir bileşeni olarak, özellikle sinir ve kemik dokuları için çok önemlidir. Kemik külünden elde edilen kalsiyum fosfat, kabartma tozunun yapısına katılan mono kalsiyum fosfatın eldesinde kullanılır. Trisodyum fosfat ise, suların yumuşatılmasında, temizlikte ve paslanmaya karşı kullanılan önemli bir fosfat bileşiğidir.

16. Kükürt (S):
Siyah barutun ve pillerin temel bileşenlerinden biri olan kükürt, mantar öldürücü kimyasalların (fungusitlerin) ve doğal kauçuğun yapımında kullanılır. Fosfat içerikli gübrelerin bileşimine de katılan kükürtün, ticari açıdan en fazla değer taşıyan bileşiği sülfürik asittir. Sülfit kağıdı başta olmak üzere çeşitli kağıtların yapımında, buharla dezenfekte işlemlerinde ve kurutulmuş meyvelerin ağartılmasında kullanılır. Yağların, vücut sıvılarının ve iskelet için gerekli minerallerin yapısında yer alması nedeniyle de, yaşamsal önem taşır.

17. Klor (Cl):
Dünyanın her yerinde, içme sularının dezenfekte edilmesinde kullanılır. Ayrıca, kağıt yan ürünlerinin, boya maddelerinin, tekstil ürünlerinin, petrol ürünlerinin, çeşitli ilaçların, antiseptiklerin, böcek öldürücülerin (insektisitlerin), çözücülerin, plastik ürünlerin ve çok çeşitli tüketim malzemelerinin eldesinde kullanılır. Kloroflorokarbonlar (CFC), kloratlar ve kloroform gibi çok çeşitli bileşiklerin yapısında yer alması nedeniyle, kimya endüstrisinde önemli yer tutmaktadır.

18. Argon (Ar):
Elektrikli aydınlatma ampullerinde ve floresan tüplerde kullanılır. Elektrik arklarıyla yapılan kesim ve kaynak işlemlerinde, ayrıca, silikon ve germanyum kristallerinin üretiminde koruyucu soygaz olarak kullanılır. Titanyum ve benzeri reaktif elementlerin eldesinde rol oynar. Radyasyon seviyelerini ölçen Geiger sayaçlarında da kullanılır.

19. Potasyum (K):
Bitkilerin gelişimi için çok önemli bir element olan potasyum, çoğu toprak tipinin bileşiminde yer alır ve gübrelerin yapısına da katılır. Cam, sabun, lens ve benzeri maddelerin yapımında, ayrıca yanıcı-patlayıcı maddelerin bileşiminde kullanılır. Sodyum ve potasyum alaşımı (NaK), iyi bir ısı ileticidir. Potasyumun çoğu tuzu, hem kimyasal hem de ticari açıdan önem taşır: örneğin, potasyum nitrat, potasyum karbonat, potasyum sülfat, vs.

20. Kalsiyum (Ca):
Toryum, uranyum ve zirkonyum gibi metallerin hazırlanmasında ve çeşitli alaşımların eldesinde kullanılır. Sıvı yağların dehidrasyonunda da kalsiyumdan yararlanılır. Canlıların kemik, diş, kabuk ve benzeri dış iskelet yapılarında yer alır. Bitkilerin bünyesinde de bulunur. Dünya kabuğundaki en bol beşinci element olması karşın, çok reaktif olması nedeniyle asla element halinde bulunmaz. Kireçtaşı, jips ve floritin yapısında da vardır.

21. Skandiyum (Sc):
Cıva buharlı lambaların içine katıldığında, güneş ışığına benzer çok verimli bir ışık kaynağı oluşturur. Bu nedenle bu element, güçlü ışıklandırmalarda kullanılır. Radyoaktif izotopu olan Sc-46, rafinerilerde ham petrol ve benzeri maddeler için iz sürücü olarak kullanılır. Sızıntı tespit edicilerde ve uzay endüstrisinde kullanılmasının yanı sıra, tohum yeşertici kimyasalların bileşiminde de yer alır.

22. Titanyum (Ti):
Çeşitli metallerle birlikte kullanılan çok önemli bir alaşım elementidir. Bu alaşımlar, hafiflik, sağlamlık ve ısıya dayanıklılığın önem taşıdığı endüstrilerde kullanılır. Titanyum, çelik kadar dayanıklı, ancak ondan %45 daha hafiftir. Alüminyumdansa %60 daha ağır olmasına karşın, 2 kat daha dayanıklıdır. Dayanıklılığı ve asitlere karşı dirençli oluşu nedeniyle, çeşitli alaşımların yapısına katılır. Deniz suyuna karşı eşsiz bir dayanıklılığa sahip olması nedeniyle, deniz suyundan tatlı su elde edilen tesislerde ve tuzlu suya temas eden gemi donanım parçalarının yapımında kullanılır. Kalıcılık ve kapatıcılık özelliği nedeniyle, farklı tipteki boyaların yapısına da katılır. Kızılötesi ışığı yansıtma özelliği gösteren titanyum boyasından, ısı nedenli görüş kaybının yaşandığı güneş gözlemevlerinde de yararlanılır. Titanyum tetraklorit bileşiği, camların renklendirilmesinde kullanılır. Beyaz ve iyi kapatıcı bir pigment olan titanyum dioksit (TiO2) de silgi, kağıt, boya ve benzeri maddelerin yapımında kullanılır. Safir ve yakut kristallerinin yıldız şekilleri, içeriklerindeki titanyum dioksitten ileri gelir.

23. Vanadyum (V):
Paslanmaz çelik üretiminde önemli bir katkı maddesidir. Çelik yüzeylerinin titanyum kaplanması işleminde de, bağlayıcı element olarak kullanılır. Vanadyum pentoksit bileşiği, seramik yapımında katalizör ve boya sabitleyici olarak kullanılır. Ayrıca, süperiletken mıknatısların yapımında, çok dayanıklı ve uzun ömürlü alaşımların eldesinde de kullanımı vardır.

24. Krom (Cr):
Çeliğin sertleştirilmesinde, paslanmaz çelik üretiminde ve çeşitli alaşımların eldesinde kullanılır. Özellikle otomobil parçalarında ve kesici aletlerde korozyon önleyici kaplama olarak kullanımı da yaygındır. Yüksek erime sıcaklığı nedeniyle, tuğla ve kalıp yapımında da rağbet görmektedir. Krom, cama zümrüt yeşili bir renk verir ve sık tercih edilen bir katalizördür. Yakut ve zümrütün rengini veren de krom elementidir.

25. Manganez (Mn):
Kuru pillerde depolarizatör olarak ve cam üzerinde demir kirliliği nedeniyle oluşan yeşil rengi yok etmede kullanılır. Ametist taşının rengini veren de manganezdir. Çelik ve pil üretiminde, demiryolu makaslarının ve kasaların yapımında, ayrıca seramik sanayiinde kullanılır. Güçlü bir oksitleyici olan permanganat (MnO4), eczacılık çalışmalarında nicel analizlerde kullanılır. Canlılar için önemli bir eser element olan manganez, özellikle hayvanlarda B1 vitamini kullanımında rol oynar.

26. Demir (Fe):
Bitkilerin ve hayvanların yaşamı için son derece önemli bir element olan demir, hemoglobin pigmentinin yapısında da oksijen taşıyıcı olarak işlev görür. Saf halde demir olarak, sıklıkla karbon ve diğer metallerle alaşım halinde kullanılır. İnşaatlarda beton kolon, kiriş ve yüzeylerin güçlendirilmesinde kullanılır. Çelik sanayiinin ana hammaddesidir.

27. Kobalt (Co):
Demir, nikel ve diğer metallerle birleştirilerek, "Alnico" adı verilen ve alışılmışın dışında manyetiklenme gücüne sahip olan alaşımın eldesinde kullanılır. Manyetik ve paslanmaz çelik eldesinde, jet türbinlerinde ve gaz türbin jeneratörlerinde kullanılan alaşımların üretiminde de yararlanılır. Dayanıklı ve oksitlenmeye karşı dirençli bir metal olması nedeniyle, elektrolizle kaplama işleminde de kullanılır. Porselen ve cam sanayilerinde, kalıcı ve parlak mavi rengin üretilmesinde kobalt tuzları kullanılmaktadır. Canlıların beslenmesinde de önem taşımaktadır. Kobalt-60 izotopu, kanser tedavisinde kullanılır.

28. Nikel (Ni):
Paslanmaz çelik başta olmak üzere, korozyona dirençli alaşımların eldesinde kullanılır. Bakır-nikel alaşımlarından yapılan tüpler, deniz suyundan tatlı su elde edilen tesislerde kullanılır. Madeni paraların, nikel-kadmiyum pillerin ve zırh kaplamalarının yapımında da yararlanılır. Nikel kaplama, diğer metalleri koruyucu özelliktedir. Korozyona karşı dayanıklı oluşu nedeniyle, elektrolizle kaplama işlemlerinde de tercih edilir.

29. Bakır (Cu):
Bakırın en önemli kullanım alanı, elektrik-elektronik sanayidir. Elektrik iletkenliği çok yüksektir. Madeni para ve silah yapımında kullanılan metal alaşımlarının büyük çoğunluğu bakır içerir. Diğer alaşımları da, kuyumculukta ve bronz heykelciliğinde kullanılır. Pirinç ve bronz, bakır alaşımlarıdır. Tarımda, su yosunu öldürücü (algasit) olarak kullanılır. Şekerlerle yapılan analitik kimya testlerinde kullanılan Fehling çözeltisi gibi çeşitli bileşimler de bakır içerirler.

30. Çinko (Zn):
Diğer metallerle çok sayıda alaşımın yapısına katılır. Otomotiv, elektrik ve donanım endüstrilerinde kullanılan döküm kalıplarının yapımında da çinko yer alır. Demir ve benzeri metallerin, korozyona karşı önlem amacıyla galvanizlenmesinde de kullanılır. Çinko oksit; boya, yazıcı mürekkepleri, sabun, tekstil ürünleri, elektronik aletler, kauçuk yan ürünleri, yer kaplamaları, plastik ve kozmetik ürünler gibi günlük yaşamımızın çeşitli tamamlayıcılarında karşımıza çıkmaktadır. Çinko sülfit floresan özelliğe sahiptir ve parlak kadranların, floresan lambaların, X-ışını ve televizyon ekranlarının yapımında kullanılır. Hayvanların beslenmesinde de önemli bir yer tutmaktadır.

31. Galyum (Ga):
Cam ve porselenlere ıslak bir görünüm vermekte kullanılır. Cam üzerine sürüldüğünde, oldukça parlak bir ayna oluşturur. Yarı iletkenlerin ve transistör benzeri aygıtların üretiminde yaygın olarak kullanılır. Ayrıca, kuartz termometrelerin ve lazer diyotlarının yapımında ve tümör tespitinde de kullanılır. Galyum arsenit, elektriği doğrudan ışığa çevirebilme özelliğine sahiptir.

32. Germanyum (Ge):
Bu elementin arsenik, galyum ya da diğer elementler ile takviye edilmiş hali, elektronik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır. Yarı iletken olarak kullanımı da oldukça yaygındır. Germanyum ve germanyum oksit, kızılötesi ışığa karşı şeffaftır. Bu nedenle, kızılötesi spektroskoplar gibi muhtelif optik aletlerde ve hassas kızılötesi detektörlerinde kullanılırlar. Optik özellikleri nedeniyle, geniş açılı kamera merceklerinde, projektörlerde ve mikroskop merceklerinde de tercih edilen bir bileşendir. Bazı germanyum bileşikleri, belirli bakteri türlerine karşı özgül etkinlik göstermeleri nedeniyle, kimyasal tedavi yöntemlerinde kullanılmaktadır.

33. Arsenik (As):
Bronz eldesinde, pirotekni alanında, mermi ve güllelerin sertliğinin ve şeklinin sağlanmasında kullanılır. Bazı bileşikleri tarım alanında böcek öldürücü ya da zehir olarak kullanılmaktadır. Transistörler gibi hareketli parçaları bulunmayan aygıtların yapımında da son zamanlarda önem kazanmıştır. Lazerlerin, LED'lerin ve yarıiletkenlerin de yapısına katılır. Solunduğunda güçlü bir karsinojen (kanser yapıcı) olan arsenik, bağırsaklar ve karaciğer üzerinde yüksek derecede tahribata neden olur. Zararlılarla mücadele için kullanılan kimyasalların ve ahşap koruyucuların bileşiminde bulunan arsenik, yutulması durumunda zehir etkisi gösterir.

34. Selenyum (Se):
Fotoiletken özelliği nedeniyle fotokopi makinelerinde kullanılır. Cam endüstrisinde, özellikle yakut renkli cam ve mine yapımında kullanılır. Ayrıca, fotoğrafik toner, fotoelektrik gözeler, televizyon kameraları ve ışıkölçerlerin yapımında; güneş gözelerinde yarıiletken ve çelik yapımında da katkı maddesi olarak kullanımı vardır.

35. Brom (Br):
Su arıtma bileşiklerinin, ağartıcıların, çeşitli ilaçların, alevlenmeyi önleyici kimyasalların, fumigantların ve fotoğrafçılıkta kullanılan inorganik bromitlerin yapısına katılır. Organik bileşikleri de, iyi birer çözücü olarak değerlidir.

36. Kripton (Kr):
Seri fotoğrafçılıkta kullanılan bazı flaş lambalarında bulunur. Floresan ampullerde ve dalga boyu standardı olarak morötesi (UV) lazerlerde de kullanılır. Kripton-85 izotopu, çeşitli katıların bünyesine yerleştirilerek, kimyasal analizlerde kullanılır.

37. Rubidyum (Rb):
Çok kolay iyonlaşması nedeniyle, sezyuma alternatif olarak, uzay araçlarındaki "iyon motorlarında" kullanılmaktadır. Vakum tüplerinin ve fotosellerin de yapısına katılan önemli bir bileşendir. Özel camların yapımında ve kalp araştırmalarında da kullanılır. Ayrıca katalizör olarak kullanımı da vardır.

38. Stronsiyum (Sr):
Renkli televizyonlar için görüntü tüplerinin ve demir esaslı mıknatısların yapımında, çinkonun saflaştırılmasında, işaret fişeklerinde ve havai fişeklerde kırmızı rengin elde edilmesinde kullanılır. Nükleer pillerde ve fosforlu boyaların yapımında da bu elementten yararlanılır. Stronsiyum titanat, yüksek bir kırılma indisine ve elmastan daha geniş bir optik dağılıma sahip olması nedeniyle, ilgi çekici bir optik maddedir.

39. İtriyum (Y):
Krom, molibden, zirkonyum ve titanyum gibi elementlerde tane boyutunun küçültülmesinde; alüminyum ve magnezyum alaşımlarının dayanıklılıklarının artırılmasında, vanadyum ve benzeri metallerde oksidasyonun önlenmesinde, etilen polimerlerinin oluşturulduğu tepkimelerin katalizlenmesinde, cam ve seramik yapımında, ateşe dayanıklı tuğla yapımında, kamera merceklerinde ve lazer sistemlerinde kullanılır. Evropyum elementiyle birleştirilmiş hali, renkli televizyonlarda kırmızı renk eldesinde kullanılır. En önemli bileşiklerinden biri olan itriyum oksit, son derece etkili mikrodalga filtreleri olan itriyum-demir bileşimli lal taşlarının oluşturulmasında kullanılır. İtriyum içerikli lal taşları, ilginç manyetik özellikler gösterirler. İtriyum-alüminyum taşı da, yapay elmas olarak değer görür.

40. Zirkonyum (Zr):
Çelik eldesinde, vakum tiplerinde, cerrahi uygulamalarda, flaş ampullerinde, patlayıcılarda ve yapay ipek eldesinde kullanılır. Paslandırıcı maddelerle çalışan kimya dallarında da geniş kullanımı vardır. Niyobyumla birleştiğinde, düşük sıcaklıklarda süperiletken özellik gösterir. Zirkonyum oksit, ısı şokuna dayanıklı laboratuvar malzemeleri üretiminde, metalürjik fırınların kaplanmasında ve ısıya dayanıklı madde olarak cam-seramik endüstrilerinde kullanılır. Ayrıca, vurmalı çalgıların ve fırın tuğlalarının yapımında da zirkonyumdan faydalanılır.

41. Niyobyum (Nb):
Güçlü paslanmaz çeliklerin yapımında ve bazı paslanmaz çelik türlerinin kaynak çubuklarında, ayrıca demir dışı alaşımlarda da kullanılır. Bu alaşımlar, güçlü olmalarının yanı sıra, diğer özellikleri nedeniyle de boru hatlarının yapımında kullanılırlar. Termal nötronlara karşı düşük yutma kesiti nedeniyle, nükleer teknolojide de kullanım alanı vardır. Gemini uzay programı ve benzeri ileri uçuş araçlarının yapı sistemlerinde büyük miktarlarda niyobyum kullanılmıştır. Süperiletken özelliğe sahip olan ve güçlü manyetik alanlarda bile bu özelliğini yitirmeyen NbZr alaşımından yapılan teller, güçlü ve dayanıklı mıknatısların yapımında kullanılır. Kuyumculuk alanında da geniş kullanımı vardır. Nükleer reaktörlerde kullanılan paslanmaz çelik alaşımlarının, jet ve füzelerin, kesici aletlerin ve boru hatlarının yapımında da niyobyumdan faydalanılır.

42. Molibden (Mo):
Isıya ve aşınmaya karşı dirençli olan belli nikel bazlı alaşımların yapımında kullanılır. Nükleer enerji uygulamalarında, elektrikli ısıtıcıların ince tellerinde, füze ve hava taşıtlarının parçalarının yapımında da yer alır. Petrolün ayrıştırılması işlemlerinde önemli bir katalizördür. Bitkiler için önem taşıyan bir eser elementtir. Molibden sülfit, özellikle yağların bozulmaya uğradığı yüksek sıcaklıklarda, kullanışlı bir yağlayıcı maddedir. Ultra-yüksek güçteki çeliklerin hemen hepsi, %8-25 arası oranda molibden içerir.
43. Teknesyum (= Teknetyum) (Tc):
Tıp ve eczacılık araştırmalarında, radyasyon kaynağı olarak kullanılır.

44. Rutenyum (Ru):
Platin ve Paladyum elementlerinin sertleştirilmesinde, göz tedavilerinde, yumurta kabuklarının kalınlık ölçümlerinde, dolma kalemlerin uçlarında ve elektrik kontaklarının yapımında kullanılır. Hava taşıtlarında, %10 oranında rutenyum içeren alaşımlar kullanılır.

45. Rodyum (Rh):
Rodyum elementinin en önemli kullanım alanı, platin ve paladyum içerikli alaşımlarda sertlik sağlayıcı oluşundan kaynaklanır. Bu alaşımlar, ocak sarımları, elyaf ve elektrotlar gibi çeşitli malzemelerin yapımında kullanılır. Elektriğe karşı düşük derecede, aşınmaya karşıysa yüksek derecede dirençli olması nedeniyle, elektrik kontakları yapımında yararlı bir elementtir. Kaplanmış rodyum, olağanüstü serttir ve optik aletlerin yapımında kullanılır. Rodyum ayrıca, kuyumculuk ve dekorasyon alanlarında, telefon röleleri, far reflektörleri ve dolma kalem uçlarında da kullanılır.

46. Paladyum (Pd):
Hidrojen ekleme ve çıkarma tepkimelerinde sık kullanılan bir katalizördür. Alaşımları, kuyumculuk alanında da kullanılır. Örneğin beyaz altın, altın elementinin paladyum ile oluşturduğu bir alaşımdır. Diş hekimliğinde, kol saati yapımında, seramiklere metal katılması işlemlerinde, elektrik rölelerinde ve ameliyat aletlerinin yapımında kullanılır.

47. Gümüş (Ag):
En geniş kullanım alanı kuyumculuk ve gümüş işçiliğindedir. Ancak bu alanlarda kullanılan gümüş, %7,5 oranında bakır ya da başka bir metal içerir. Gümüş ayrıca, fotoğrafçılıkta çok geniş bir kullanıma sahiptir. Dişçilikte kullanılan alaşımların yapısında, lehim alaşımlarında, elektrik bağlantılarında, yüksek kapasiteli gümüş-çinko ve gümüş-kadmiyum pillerinde de gümüş kullanılır. Cam ya da metallerin üzeri gümüş boyayla kaplanarak, ayna üretilir. Yeni kaplanmış gümüş, görünür ışığın en iyi yansıtıcısıdır. Ancak, çok hızlı donuklaşır ve yansıtıcı özelliğinin büyük kısmını kaybeder. Morötesi (UV) ışık için zayıf bir yansıtıcıdır. Gümüş iyodit, bulutlara yağmur yağdırmak amacıyla kullanılır. Dünyada birçok ülke, madeni paraların yapımında da gümüş kullanmaktadır.

**SERDEM** · 03.08.08, 10:52

48. Kadmiyum (Cd):
Kadmiyum, en düşük erime noktasına sahip alaşımların önemli bir bileşenidir. Kullanım alanları arasında %60 ile en büyük payı, elektroliz yoluyla kaplama alır. Nikel-kadmiyum pilleri, E.M.F. gözeleri ve lehim yapımında; ayrıca nötron yutucu özelliği nedeniyle nükleer reaktörlerde kontrol çubuklarında ve zırhlamada kullanılır. Bazı bileşikleri, siyah-beyaz ve renkli televizyon tüplerindeki fosforesan bileşiklerde kullanılır. Bazı bileşikleriyse, PVC maddeye dayanıklılık kazandırır. Kadmiyum ve bileşiklerinin çözeltileri zehirlidir. Sülfidi (CdS), sarı pigment olarak kullanılır.

49. İndiyum (In):
Düşük sıcaklıklarda eriyebilen alaşımların yapımında kullanılır. Örneğin, %76 oranında galyum, %24 oranında da indiyum içeren alaşım, oda sıcaklığında sıvıdır. Germanyum transistörlerin, damıtıcıların, termistörlerin ve fotoileticilerin yapımında kullanılır. Metallerin ve camın üzeri indiyumla kaplandığında, atmosferik aşınmaya karşı gümüşle yapılanlardan daha dayanıklı olan aynalar elde edilir. Nükleer santrallerde tepkime zicirlerinin düzenleyicisi olarak kullanılmasının yanında, güneş gözelerinin yapımında, ve ayrıca kan ve akciğer araştırmalarında kullanılmaktadır.

50. Kalay (Sn):
Çelik konserve kutularının kaplama maddesidir. Ayrıca lehim, bronz, kalay ve kurşun alaşımlarında yer alır. Bazı diş macunlarının içeriğinde, kalay ve flor bileşiği oln SnF5 kullanılır. Süperiletken mıknatısların yapımında da kullanılır. Saf element halinin kullanımı çok sınırlıdır.

51. Antimon (Sb):
Demir alaşımlarını sertleştirmekte kullanılır. Lehim, maskara, kızılötesi dedektörleri, diyotlar, kablo kaplamaları, kurşun piller, plastik ve çeşitli kimyasalların yapımında da kullanımı vardır. Seramik emaye ve cam boyamasında da kullanılır.

52. Tellür (Te):
Bakırın ve paslanmaz çeliğin işlenebilirliğini artırır; demire katıldığındaysa dayanıklılığını artırarak, sülfürik asit nedenli aşınmanın etkisini azaltır. Seramik sanayinde, metal ürünlerin üretiminde, cam ürünlerin boyanmasında, bateri zillerinde, pil kaplama koruyucularında, elektrik dirençlerinde ve termoelektrik aletlerde de tellür kullanılır.

53. İyot (I):
İyot bileşikleri, organik kimya ve eczacılık alanlarında çok önemlidir. Tıpta, iyoditler ve iyodin içeren tiroksin dahili olarak, tentürdiyot ve bu gibi iyot içerikli mikrop kırıcılar da harici olarak kullanılır. Bir zamanlar antibiyotik olarak kullanılmış, ancak, zehirli olması nedeniyle bu kullanıma son verilmiştir. Potasyum iyodit, fotoğrafçılık alanında kullanılır. Saf iyot çözeltisi de, nişasta için verdiği karakteristik koyu mavi renkle bir indikatör (belirleyici) sıvı görevi görür.

54. Ksenon (Xe):
Elektron tüplerinin, stroboskopik lambaların, bakteri öldürücü lambaların ve yakut renkli lazerleri uyaran lambaların yapımında kullanılır. Molekülleri, parçacık fiziği alanında, yüksek molekül ağırlığının önem taşıdığı konularda, örneğin kabarcık odalarının ve probların içeriğinde kullanılır. İyon motorları için gaz olarak kullanımı da olasıdır. Xe-133 izotopu, birçok alanda kullanılan önemli bir radyoizotoptur. Kendisi zehirli olmamasına karşın, bileşikleri çok zehirlidir. Perksanatları, analitik kimyada oksitleyici olarak kullanılır.

55. Sezyum (Cs):
Güneş gözelerinde, atom saatlerinde, kızılötesi lambalarında ve katalizör olarak, belirli elementlerin hidrojenlenmesinde kullanılır. Yakın zamanda, itici güç sistemlerinde de kullanılmaya başlanmıştır. Vakum tüplerinde, hava kalıntılarını yok etmek için kullanılır. Oksijene karşı eğilimi yüksektir ve kolay iyonize olur. Bu nedenle de, roket motorlarında itici olarak kullanılır.

56. Baryum(Ba):
Vakum tüplerinde, bujilerde, havai fişeklerde ve floresan lambalarda kullanılır. Baryum sülfat ve çinko sülfat içeren bir pigment olan "Litopon", iyi bir kaplayıcı maddedir ve sülfitlerin varlığında kararmaz. Baryum sülfat, kalıcı beyaz özelliğiyle boyaların içeriğinde, X-ışını incelemelerinde ve cam yapımında kullanılır. Barit, petrol kuyularını açmakta kullanılan sıvıların içeriğinde ağırlık kazandırıcı unsur olarak ve kauçuk yapımında, baryum karbonat fare zehiri olarak, baryum nitrat ve klorat da piroteknide (fişekçilik) yeşil rengin eldesinde kullanılır.

57. Lantan (La):
Lantan içeren nadir toprak bileşikleri, karbon esaslı aydınlatmada ve özellikle sinema endüstrisinde, stüdyo aydınlatmalarında ve projeksiyonda kullanılır. La2O3 camın alkali direncini arttırır ve özel optik camların yapımında kullanılır. Küçük miktarlarla katkı maddesi olarak, granüllü dökme demir yapımında kullanılır. Yakın zamanda başlatılan çalışmalarda belirlendiği üzere, lantan içeren hidrojen emici sünger alaşımları, kendi hacimlerinin 400 katı kadar hidrojen tutup verebilmekte ve her hidrojen alışlarında açığa ısı enerjisi çıkarmaktadırlar. Dolayısıyla, bu alaşımların enerji depolama sistemleri alanında büyük bir potansiyel bulunuyor. Pahalı kamera merceklerinde de lantan kullanılır. Çakmaklarda kullanılan çakmaktaşları, pil elektrotları ve katalitik dönüştürücüler de lantan elementi içerir.
58. Seryum (Ce):
Seryum bileşikleri, cam yapımında hem bileşen, hem de renk giderici olarak kullanılır. Seryum oksit de, cam parlatıcı olarak kullanılmaktadır. Petrol arıtımında katalizör olarak kullanılmasının yanında, metalürjik ve nükleer uygulamalarda da yeri vardır. Alaşımları ısıya dayanıklı hale getirmek için, yapılarına katılır.

59. Praseodim (Pr):
Pr2O3 bilinen, işlenmesi en zor maddelerden biridir. Diğer nadir toprak metalleriyle birlikte, film stüdyolarında ışıklandırma ve projeksiyon amaçlı olarak kullanılır. Praseodim tuzları, cam ve emaye renklendirmede kullanılır. Kaynakçıların kullandığı koruyucu gözlüklerde de, praseodimin bir bileşiği olan "Didymium" camı kullanılır. Ayrıca, cam yapımı sırasında çıkan sarı ışığı filtreleme özelliği nedeniyle, cam yapımcılarının koruyucu gözlüklerinde de kullanılır.

60. Neodim (Nd):
Cam üzerinde, mor renkten şarap kırmızısına ve griye kadar farklı renklerde gölgeler yapan bir renk vericidir. Bu camlardan geçen ışınlar, çok keskin emilim bantları gösterirler ve astronomi çalışmalarında kullanılırlar. Parlak mor camların ve kızılötesi ışınları süzen camların yapımında da neodim kullanılır. Praseodim elementiyle birlikte, kaynakçıların ve cam yapımcılarının kullandıkları koruyucu gözlüklerin yapımında kullanılır. Neodim tuzları da, emaye renklendirmede kullanılır.

61. Prometyum (Pm):
Fosforesan özelliğe sahip bir malzeme tarafından soğurulduğunda, ışıldamaya yol açar ve bu özelliği nedeniyle, ışıldayan boya ve plastiklerin yapımında kullanılır. Güneş gözelerinde, ışığı yakalayıp elektrik akımına çeviren bir nükleer enerji pili gibi kullanılır. Pm-174 izotopunun kullanıldığı bu pillerin ömrü yaklaşık 5 senedir. Kalınlık ölçüm aletlerinde kullanımının yanı sıra, portatif X-ışını kaynağı olarak, ayrıca uzay sondaları ve uydularda da yardımcı güç sağlayan ısı kaynağı olarak kullanılır. Üretilen 30 kadar prometyum bileşiğinin çoğu renklidir.

62. Samaryum (Sm):
Diğer nadir toprak elementleri gibi, sinema endüstrisinde karbon esaslı aydınlatmada kullanılır. Kalıcı mıknatıs olarak kullanılan SmCo5 mıknatıslığını yitirme açısından, bilinen en yüksek dirence sahip olan malzemedir. Etil alkolün hidrojenlenmesinde ve hidrojenden arındırılmasında kullanılan samaryum oksit, kızılötesi ışığın soğurulması amacıyla optik camlarda kullanılmakta ve nükleer santrallerde nötron soğurucu olarak işlev görmektedir.

63. Evropyum (Eu):
İtriyumla oluşturduğu alaşım, renkli televizyonlarda kırmızı renk eldesinde kullanılır. Evropyum katılmış plastikler, lazerlerde kullanılır. Evropyum oksit de, fosforesan özelliği etkinleştirmede kullanılmaktadır.

64. Gadolinyum (Gd):
Alışılagelmişin dışında süperiletken özellikler gösteren, ferromanyetik bir metaldir. Oda sıcaklığında da güçlü bir manyetizma gösterir. Demir, krom ve benzeri metallerin alaşımlarına %1 oranında bile katıldığında; bu alaşımların işlenebilirliği, ısıya ve oksidasyona karşı dirençleri artmaktadır. Gadolinyum-itriyum birleşiminden oluşan lal taşları, mikrodalga uygulamalarında kullanılır. Gadolinyum bileşikleri, televizyonlarda renk maddesi olarak kullanılır.

65. Terbiyum (Tb):
Sodyum terbiyum borat, katı hal elektronik elemanlarda kullanılır. Terbiyum oksit, renkli televizyon tüplerinde kullanılan yeşil fosforu etkin hale getirici özellik gösterir. Yüksek sıcaklıklarda çalışan yakıt hücrelerini sağlamlaştırıcı kristal olarak, ZrO2 ile birlikte kullanılır. Alaşımlarda, lazerlerde ve elektronik aletlerin üretiminde de kullanılır.

66. Disprosiyum (Dy):
Disprosiyum-nikel karışımı dolgu, nükleer santrallerde soğutucu çubuk olarak kullanılır. Bu dolgu maddesi, uzun süreli nötron bombardımanında bile boyutlarında bir değişiklik olmaksızın nötronları soğurabilme özelliğine sahiptir. Vanadyum ve diğer nadir toprak elementleriyle birlikte, lazer yapımında kullanılır. Disprosiyum-kadmiyum alaşımları, kızılötesi ışık kaynağı olarak, kimyasal tepkimeler üzerindeki çalışmalarda kullanılır.

67. Holmiyum (Ho):
Nötron soğurma özelliği nedeniyle, nükleer santrallerde kontrol çubuklarının yapısına katılır.

68. Erbiyum (Er):
Vanadyum elementine eklendiğinde, bu elementin sertliğini ve işlenebilirliğini artırır. Erbiyum oksit pembe renklidir ve cam, porselen, emaye sırlarında renklendirici olarak kullanılır.

69. Tulyum (Tm):
Pahalı olması nedeniyle, kullanım alanları henüz sınırlıdır. Nükleer reaktörde bombardımana uğratılan Tm-169 izotopu, portatif X-ışını ekipmanında radyasyon kaynağı olarak kullanılabilir. Doğal tulyum, seramik manyetik maddeler olan ferritlerde ve mikrodalga ekipmanında kullanılır.

70. İterbiyum (Yb):
İterbiyum paslanmaz çeliğin dayanıklılığını, tanecik inceliğini ve diğer mekanik özelliklerini iyileştirmede, metalürji ve kimya alanlarındaki deneylerde kullanılır.

71. Lutesyum (Lu):
Termal nötron etkinliği sonrasında saf beta ışınımı yayan kararlı lutesyum çekirdekleri, çatlatma, alkilasyon, hidrojen ekleme ve polimerizasyon işlemlerinde katalizör olarak kullanılır.

72. Hafniyum (Hf):
Aşınmaya karşı olağanüstü derecede dayanıklı olan bu element, çok iyi nötron soğurabilme özelliği nedeniyle nükleer denizaltılardaki reaktör kontrol çubuklarında kullanılır. Vakum tüplerinde de gaz emici niteliğiyle bir "gaz avcısı" olarak kullanılır.

73. Tantal (Ta):
Elektrolitik kapasitörlerin, vakum fırınlarının, kimyasal işlemlerde kullanılan aletlerin, nükleer reaktörlerin, hava taşıtlarının ve füze parçalarının yapımında kullanılır. Vücut sıvılarının tamamına karşı dirençli olması nedeniyle, ameliyat gereçlerinin yapımında da tantal elementinden yararlanılır. Tantal oksitten elde edilen yüksek kırılma indisine sahip özel camlar, kamera merceklerinin yapımında kullanılır. Los Alamos'ta çalışan bilim insanları tarafından yapılan ve erime noktası 3738°C olan tantal karbid grafit alaşımı, yapılan en sert maddelerden biri olarak kabul ediliyor.

74. Tungsten (W):
Tungsten ve alaşımları, elektrik ampullerindeki ince tellerin, elektron ve televizyon tüplerinin, elektrikli fırınlarda sarımların ve ısıtıcı elemanların yapımında kullanılır. X-ışını hedeflerinde, hava taşıtlarında ve metal buharlaştırma işlemleri gibi yüksek sıcaklık gerektiren uygulamalarda da kullanılır. Tungsten tozunun, elektronik endüstrisinde geniş bir kullanımı vardır. Tungsten karbid, metal işçiliğinde, madencilikte ve petrol endüstrisinde önem taşıyan bir bileşiktir. Tungstenin kalsiyum ve magnezyum tuzları floresan aydınlatmalarda, diğer bazı bileşikleri de boyalarda kullanılır.

75. Renyum (Re):
Kütle spektrograflarında ve iyon ölçüm aletlerinde bulunan ince tellerin yapımında kullanılır. Aşınmaya ve bozunmaya karşı dirençli olması nedeniyle, elektrik kontaklarında ve yüksek kaliteli bilimsel gereçlerin kaplamalarında kullanılır. Fotoğrafçılıkta kullanılan flaş ampullerinin yapımında da renyumdan yararlanılır. Renyum-molibden alaşımları -263°C(10 K)'de süperiletkendir. Uçak bujilerinde, telefon rölelerinde, dolmakalem uçlarında ve far yansıtıcılarında da kullanılır.

76. Osmiyum (Os):
Osmiyum metalinin en büyük kullanım alanı, diğer metallerle çok sert alaşımların oluşturulmasıdır. Bu alaşımlar, çeşitli aletlerde kullanılan millerin, fonograf iğnelerinin, dolmakalem uçlarının ve benzeri aletlerin yapımında kullanılır. Osmiyum tetraoksit, parmak izi tesbitinde ve mikroskopla incelenmek üzere hazırlanan yağlı doku preparatlarının boyanmasında kullanılır.

77. İridyum (Ir):
Esas olarak platini sertleştirici unsur olarak kullanılmasının yanı sıra, yüksek sıcaklıklara dayanıklı maddelerin yapımında da önemlidir. Elektrik kontaklarında, özel saklama kaplarının yapımında, kansere karşı radyasyon tedavisinde, derialtı iğnelerinde ve helikopter bujilerinde kullanılır.

78. Platin (Pt):
Laboratuvar kaplarının, bozunmaya dayanıklı gereçlerin, tellerin ve ısıluçların yapımında, kuyumculukta, diş hekimliğinde ve elektrik kontaklarında kullanılır. Platin-kobalt alaşımları güçlü manyetik özellik gösterir. Platin rezistans telleri, çok yüksek sıcaklıklarda çalışan elektrikli fırınların yapımında kullanılır. Arabalarda hava kirliliğini önleyici donanımların yapımında, füzelerin uç konilerinin ve jet motorlarının ağızlıklarının kaplamasında, büyük gemilerin, denizaltı boru hatlarının ve çelik desteklerin katodik koruma sistemlerinde de platinden yararlanılır. Sülfürik asit eldesinde ve petrol ürünlerinin işlenmesinde katalizör olarak platin kullanılmaktadır.

79. Altın (Au):
Madeni para yapımında, kuyumculukta, dekorasyonda ve diş hekimliğinde kullanılır. Durağan olması ve kızılötesi ışığı iyi yansıtması nedeniyle, uzay uydularında kaplama maddesi olarak kullanılır. Kolay işlenebilirliği nedeniyle, elektronik endüstrisinde de kullanımı vardır.

80. Cıva (Hg):
Termometrelerin, barometrelerin, difüzyon pompalarının ve daha birçok laboratuvar gerecinin yapımında kullanılır. Cıva buharlı lambaların ve reklam ışıklandırmalarının, cıvalı şalterlerin, diş hekimliğinde kullanılan bazı karışımların, koruyucu boyaların, böcek öldürücü ilaçların ve pillerin yapısında da cıva bulunur.

81. Talyum (Tl):
Kükürt, selenyum ya da arsenik ile oluşturduğu bileşikler, 125-150°C arası sıcaklıklarda sıvı hale geçen camların yapımında kullanılır. Bu camlar, oda sıcaklığında normal cama benzer özellikler gösterir. Talyumun bir diğer kullanımı da, belirli deri enfeksiyonlarının tedavisindedir. Ancak, tedavi açısından olumlu özelliği ve zehirli etkisi arasında çok dar bir aralık olması nedeniyle, bu kullanımı oldukça sınırlıdır. Talyum oksit, kırılma indisi yüksek camların üretiminde ve güneş gözelerinin yapımında kullanılır. Kokusu ve tadı olmayan talyum sülfat, rodentisit (kemirgen öldürücü) ve karınca öldürücü olarak kullanılır. Ancak, bazı ülkelerde kullanımı yasaklanmıştır. Kızılötesi ışığa maruz kaldığında elektrik iletkenliğinin değişmesi nedeniyle güneş gözelerinde kullanılır. Talyum bromid-iyodit kristalleri de kızılötesi optik malzemelerin yapımında kullanılır.

82. Kurşun (Pb):
Ses titreşimlerini emici özelliği çok güçlü olan bu element, ses yalıtımında kullanılır. X-ışını ekipmanlarında ve nükleer santrallerde radyasyon kalkanı olarak işlev görür. Baz özelliği gösteren bir karbonat bileşiği olan beyaz kurşun ve benzeri diğer kurşun bileşikleri, boyaların yapısına katılır. Ancak, sağlık açısından olumsuz etkileri nedeniyle bu kullanımı azaltılmıştır. Kurşun oksit, akromatik merceklerde kullanılan ve kırılma indisi yüksek olan kristal camların üretiminde kullanılır. Böcek öldürücü ilaçların içeriğine katılan kurşun tuzları, çevre ve insan sağlığına daha az olumsuz etkisi olan organik bileşiklerle yavaş yavaş yer değiştirmektedir.

83. Bizmut (Bi):
Bizmutun, katı hale geçerken %3,32 oranında genleşmek gibi ilginç ve farklı bir özelliği vardır. Bu yüzden alaşımları, yüksek sıcaklıklardan zarar görebilecek malzemelerin yapısında kullanılmaya son derece uygundur. Bu alaşımlar ayrıca, bizmutun soğudukça genleşme özelliği nedeniyle, sıvı olarak döküldükleri kapta soğuyup katı hale geçerken, kabın şeklini alırlar. Kalay ve kadmiyum gibi metallerle oluşturduğu, erime noktası düşük alaşımlar, yangın alarmları ve söndürücü güvenlik donanımlarının yapımında kullanılır. İşlenebilir demir yapımında ve akrilik elyaf eldesinde katalizör olarak kullanılır. Bilinen en yüksek elektronegatifliğe sahiptir. Lastik üretiminde, cam ve seramik sanayinde, eczacılıkta ve parfümeride de kullanımı vardır. Isıluç olarak da kullanılan bizmut, nükleer santrallerde U-235 ve U-233 izotoplarını içeren yakıtların taşınmasında kullanılmaktadır. MnBi'den elde edilen "Bismanol" adlı alaşım, yüksek kaldırma kuvvetine sahip, kalıcı bir mıknatıstır.

84. Polonyum (Po):
Uzay uydularında termoelektrik enerji eldesi için ısı kaynağı olarak kullanılmaktadır. Berilyum elementiyle oluşturduğu alaşımlar, nötron kaynağı olarak kullanılır. Dokuma tezgahlarında statik yüklerin uzaklaştırılmasında işlev görür. Fotoğraf filmleri üzerinden tozları uzaklaştırmada kullanılan fırçaların üzerinde de polonyum bulunur.

85. Astatin (At):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.

86. Radon (Rn):
Bazı hastanelerde radyasyon tedavilerinde ve bazı kanser türlerine karşı uygulanmaktadır. Deprem tahminlerinde de radon kullanılır.

87. Fransiyum (Fr):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.

88. Radyum (Ra):
Radon gazı eldesinde kullanılır. Kendiliğinden ışıldayan boyaların yapısına katılır. Özellikle kanser tedavisinde, radyum yerine Co-60 gibi daha güvenli ya da daha güçlü radyoizotopların kullanılması yoluna gidilmektedir. Nötron kaynağı olarak da kullanılır.

89. Aktinyum (Ac):
Nötron kaynağı olarak ve termoelektrik enerji üretiminde kullanılır.

90. Toryum (Th):
Nötron bombardımanına tutulduğunda, nükleer bir yakıt olan U-233'e dönüşür. Bu yüzden, dolaylı bir nükleer enerji kaynağıdır. Kullanımı amacıyla değişik santral sistemlerinin tasarım ve deneme çalışmaları sürmektedir. Güçlü alaşımların eldesinde ve kızılötesi fotoelektrik hücrelerde kullanılır. Toryum oksit (ThO2), %1 kadar seryum oksit ve diğer bileşenlerden oluşan fitiller, gaz alevinde ısıtıldıklarında çarpıcı bir şekilde parlar ve taşınabilir gazlı lambalarda kullanılır. Alaşımlarına yüksek sıcaklıklarda, güç ve sünmeye karşı dayanıklılık sağladığından, magnezyuma katılır. Elektron koparmak için gereken enerji düzeyi düşük ve elektron emisyonu yüksek olduğundan, elektronik donanımın yapımında kullanılan tungsten tellerin kaplanmasında kullanılır. Oksidi, elektrik lambalarında kullanılan tungstenin kristal granül büyüklüğünü kontrol etmekte, yüksek sıcaklıklara dayalı laboratuvar kaplarının kaplanmasında kullanılır. Toryum oksit içeren camlar, yüksek kırılma indisine sahiptir ve ışığın fazla dağılmasına (dispersiyon) izin vermezler. Bu özellikleri nedeniyle, kaliteli fotoğraf merceklerinin ve bilimsel donanımın yapımında kullanılırlar. Toryum oksit ayıca, amonyağın nitrik asite dönüştürülmesinde ve petrolün ayrıştırılmasında, sülfürik asit üretiminde katalizör olarak kullanılır.

91. Protaktinyum (Pa):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.

92. Uranyum (U):
Yüzyıllar boyu camlara renk verici madde olarak kullanılmış olan uranyum, günümüzde nükleer santrallerde ve nükleer silahların yapımında kullanılmaktadır. Doğal ya da U-235 izotop içeriği düşük yüzdede zenginleştirilmiş uranyum, nükleer güç reaktörlerinde elektrik eldesi için kullanılır. Zırh kaplamalarında ve büyük hava taşıtlarının kanatlarında ağırlık olarak da kullanımı vardır.

93. Neptünyum (Np):
Nötron belirleyici aygıtlarda kullanılır.

94. Plütonyum (Pu):
Nükleer silahlarda patlayıcı madde olarak kullanılır. 1 kilogram plütonyumun tamamen patlaması, 20 bin ton güçlü kimyasal patlayıcıya eşdeğer etki yaratır. Pu-238 izotopu, Apollo'nun ay görevlerinde, ay yüzeyinde çalışan sismik ekipman için güç kaynağı olarak kullanılmıştır. Kalp atışlarını düzenleyici olarak da kullanımı bulunmaktadır.
95. Amerikyum (Am):
Amerikyum-241 izotopu, duman belirleyicilerinde kullanılmaktadır.
96. Küriyum (Cm):

Sınırlı miktarlarda bulunabilmesi nedeniyle, çok az kullanım alanı vardır. Mars seferinde kullanılan Alfa Proton X-ışını spektrometresinde, alfa parçacığı kaynağı olarak kullanılmıştır.
97. Berkelyum (Bk):
Sınırlı sayıda bileşiği elde edilmiş ve ancak bunlar üzerinde çalışılmıştır. Amerikyumun alfa parçacıklarıyla bombardımanı sonucu elde edilir.

98. Kaliforniyum (Cf):
Çok sınırlı miktarda bulunabildiği için kullanım alanları da sınırlıdır. Nükleer araştırmalarda, fisyon parçacıkları kaynağı olarak kullanılır. Altın ya da gümüş arama çalışmalarında, nötron kaynağı olarak da kullanımı vardır. Petrol kuyularında kullanılan nem ölçüm aygıtlarında da kaliforniyumdan yararlanılır.

99. Aynştaynyum (Es):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.

100. Fermiyum (Fm):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.

101. Mendelevyum (Md):
Md-256 izotopu, mendelevyum elementinin sulu çözeltilerde gösterdiği bazı kimyasal özelliklerin açıklanabilmesinde kullanılmaktadır.

Konu Bilgileri
	Konu Başlığı Elementlerin Kullanım Yerleri	Konudaki Cevap Sayısı 1
	Şuan Bu Konuyu Görüntüleyenler	Görüntülenme Sayısı 1157

03.08.08, 10:52	#2 (permalink)
Kullanıcı Profili SERDEM S.Moderators Kullanıcı Bilgileri Üyelik tarihi: Mar 2008 Mesajlar: 7.687 Konular: 6910 Puan Grafiği Rep Puanı:11076 Rep Gücü:20 RD: Teşekkür Ettiği Teşekkür: 47 464 Mesajına 935 Kere Teşekkür Edlidi :	Elementlerin Kullanım Yerleri 48. Kadmiyum (Cd): Kadmiyum, en düşük erime noktasına sahip alaşımların önemli bir bileşenidir. Kullanım alanları arasında %60 ile en büyük payı, elektroliz yoluyla kaplama alır. Nikel-kadmiyum pilleri, E.M.F. gözeleri ve lehim yapımında; ayrıca nötron yutucu özelliği nedeniyle nükleer reaktörlerde kontrol çubuklarında ve zırhlamada kullanılır. Bazı bileşikleri, siyah-beyaz ve renkli televizyon tüplerindeki fosforesan bileşiklerde kullanılır. Bazı bileşikleriyse, PVC maddeye dayanıklılık kazandırır. Kadmiyum ve bileşiklerinin çözeltileri zehirlidir. Sülfidi (CdS), sarı pigment olarak kullanılır. 49. İndiyum (In): Düşük sıcaklıklarda eriyebilen alaşımların yapımında kullanılır. Örneğin, %76 oranında galyum, %24 oranında da indiyum içeren alaşım, oda sıcaklığında sıvıdır. Germanyum transistörlerin, damıtıcıların, termistörlerin ve fotoileticilerin yapımında kullanılır. Metallerin ve camın üzeri indiyumla kaplandığında, atmosferik aşınmaya karşı gümüşle yapılanlardan daha dayanıklı olan aynalar elde edilir. Nükleer santrallerde tepkime zicirlerinin düzenleyicisi olarak kullanılmasının yanında, güneş gözelerinin yapımında, ve ayrıca kan ve akciğer araştırmalarında kullanılmaktadır. 50. Kalay (Sn): Çelik konserve kutularının kaplama maddesidir. Ayrıca lehim, bronz, kalay ve kurşun alaşımlarında yer alır. Bazı diş macunlarının içeriğinde, kalay ve flor bileşiği oln SnF5 kullanılır. Süperiletken mıknatısların yapımında da kullanılır. Saf element halinin kullanımı çok sınırlıdır. 51. Antimon (Sb): Demir alaşımlarını sertleştirmekte kullanılır. Lehim, maskara, kızılötesi dedektörleri, diyotlar, kablo kaplamaları, kurşun piller, plastik ve çeşitli kimyasalların yapımında da kullanımı vardır. Seramik emaye ve cam boyamasında da kullanılır. 52. Tellür (Te): Bakırın ve paslanmaz çeliğin işlenebilirliğini artırır; demire katıldığındaysa dayanıklılığını artırarak, sülfürik asit nedenli aşınmanın etkisini azaltır. Seramik sanayinde, metal ürünlerin üretiminde, cam ürünlerin boyanmasında, bateri zillerinde, pil kaplama koruyucularında, elektrik dirençlerinde ve termoelektrik aletlerde de tellür kullanılır. 53. İyot (I): İyot bileşikleri, organik kimya ve eczacılık alanlarında çok önemlidir. Tıpta, iyoditler ve iyodin içeren tiroksin dahili olarak, tentürdiyot ve bu gibi iyot içerikli mikrop kırıcılar da harici olarak kullanılır. Bir zamanlar antibiyotik olarak kullanılmış, ancak, zehirli olması nedeniyle bu kullanıma son verilmiştir. Potasyum iyodit, fotoğrafçılık alanında kullanılır. Saf iyot çözeltisi de, nişasta için verdiği karakteristik koyu mavi renkle bir indikatör (belirleyici) sıvı görevi görür. 54. Ksenon (Xe): Elektron tüplerinin, stroboskopik lambaların, bakteri öldürücü lambaların ve yakut renkli lazerleri uyaran lambaların yapımında kullanılır. Molekülleri, parçacık fiziği alanında, yüksek molekül ağırlığının önem taşıdığı konularda, örneğin kabarcık odalarının ve probların içeriğinde kullanılır. İyon motorları için gaz olarak kullanımı da olasıdır. Xe-133 izotopu, birçok alanda kullanılan önemli bir radyoizotoptur. Kendisi zehirli olmamasına karşın, bileşikleri çok zehirlidir. Perksanatları, analitik kimyada oksitleyici olarak kullanılır. 55. Sezyum (Cs): Güneş gözelerinde, atom saatlerinde, kızılötesi lambalarında ve katalizör olarak, belirli elementlerin hidrojenlenmesinde kullanılır. Yakın zamanda, itici güç sistemlerinde de kullanılmaya başlanmıştır. Vakum tüplerinde, hava kalıntılarını yok etmek için kullanılır. Oksijene karşı eğilimi yüksektir ve kolay iyonize olur. Bu nedenle de, roket motorlarında itici olarak kullanılır. 56. Baryum(Ba): Vakum tüplerinde, bujilerde, havai fişeklerde ve floresan lambalarda kullanılır. Baryum sülfat ve çinko sülfat içeren bir pigment olan "Litopon", iyi bir kaplayıcı maddedir ve sülfitlerin varlığında kararmaz. Baryum sülfat, kalıcı beyaz özelliğiyle boyaların içeriğinde, X-ışını incelemelerinde ve cam yapımında kullanılır. Barit, petrol kuyularını açmakta kullanılan sıvıların içeriğinde ağırlık kazandırıcı unsur olarak ve kauçuk yapımında, baryum karbonat fare zehiri olarak, baryum nitrat ve klorat da piroteknide (fişekçilik) yeşil rengin eldesinde kullanılır. 57. Lantan (La): Lantan içeren nadir toprak bileşikleri, karbon esaslı aydınlatmada ve özellikle sinema endüstrisinde, stüdyo aydınlatmalarında ve projeksiyonda kullanılır. La2O3 camın alkali direncini arttırır ve özel optik camların yapımında kullanılır. Küçük miktarlarla katkı maddesi olarak, granüllü dökme demir yapımında kullanılır. Yakın zamanda başlatılan çalışmalarda belirlendiği üzere, lantan içeren hidrojen emici sünger alaşımları, kendi hacimlerinin 400 katı kadar hidrojen tutup verebilmekte ve her hidrojen alışlarında açığa ısı enerjisi çıkarmaktadırlar. Dolayısıyla, bu alaşımların enerji depolama sistemleri alanında büyük bir potansiyel bulunuyor. Pahalı kamera merceklerinde de lantan kullanılır. Çakmaklarda kullanılan çakmaktaşları, pil elektrotları ve katalitik dönüştürücüler de lantan elementi içerir. 58. Seryum (Ce): Seryum bileşikleri, cam yapımında hem bileşen, hem de renk giderici olarak kullanılır. Seryum oksit de, cam parlatıcı olarak kullanılmaktadır. Petrol arıtımında katalizör olarak kullanılmasının yanında, metalürjik ve nükleer uygulamalarda da yeri vardır. Alaşımları ısıya dayanıklı hale getirmek için, yapılarına katılır. 59. Praseodim (Pr): Pr2O3 bilinen, işlenmesi en zor maddelerden biridir. Diğer nadir toprak metalleriyle birlikte, film stüdyolarında ışıklandırma ve projeksiyon amaçlı olarak kullanılır. Praseodim tuzları, cam ve emaye renklendirmede kullanılır. Kaynakçıların kullandığı koruyucu gözlüklerde de, praseodimin bir bileşiği olan "Didymium" camı kullanılır. Ayrıca, cam yapımı sırasında çıkan sarı ışığı filtreleme özelliği nedeniyle, cam yapımcılarının koruyucu gözlüklerinde de kullanılır. 60. Neodim (Nd): Cam üzerinde, mor renkten şarap kırmızısına ve griye kadar farklı renklerde gölgeler yapan bir renk vericidir. Bu camlardan geçen ışınlar, çok keskin emilim bantları gösterirler ve astronomi çalışmalarında kullanılırlar. Parlak mor camların ve kızılötesi ışınları süzen camların yapımında da neodim kullanılır. Praseodim elementiyle birlikte, kaynakçıların ve cam yapımcılarının kullandıkları koruyucu gözlüklerin yapımında kullanılır. Neodim tuzları da, emaye renklendirmede kullanılır. 61. Prometyum (Pm): Fosforesan özelliğe sahip bir malzeme tarafından soğurulduğunda, ışıldamaya yol açar ve bu özelliği nedeniyle, ışıldayan boya ve plastiklerin yapımında kullanılır. Güneş gözelerinde, ışığı yakalayıp elektrik akımına çeviren bir nükleer enerji pili gibi kullanılır. Pm-174 izotopunun kullanıldığı bu pillerin ömrü yaklaşık 5 senedir. Kalınlık ölçüm aletlerinde kullanımının yanı sıra, portatif X-ışını kaynağı olarak, ayrıca uzay sondaları ve uydularda da yardımcı güç sağlayan ısı kaynağı olarak kullanılır. Üretilen 30 kadar prometyum bileşiğinin çoğu renklidir. 62. Samaryum (Sm): Diğer nadir toprak elementleri gibi, sinema endüstrisinde karbon esaslı aydınlatmada kullanılır. Kalıcı mıknatıs olarak kullanılan SmCo5 mıknatıslığını yitirme açısından, bilinen en yüksek dirence sahip olan malzemedir. Etil alkolün hidrojenlenmesinde ve hidrojenden arındırılmasında kullanılan samaryum oksit, kızılötesi ışığın soğurulması amacıyla optik camlarda kullanılmakta ve nükleer santrallerde nötron soğurucu olarak işlev görmektedir. 63. Evropyum (Eu): İtriyumla oluşturduğu alaşım, renkli televizyonlarda kırmızı renk eldesinde kullanılır. Evropyum katılmış plastikler, lazerlerde kullanılır. Evropyum oksit de, fosforesan özelliği etkinleştirmede kullanılmaktadır. 64. Gadolinyum (Gd): Alışılagelmişin dışında süperiletken özellikler gösteren, ferromanyetik bir metaldir. Oda sıcaklığında da güçlü bir manyetizma gösterir. Demir, krom ve benzeri metallerin alaşımlarına %1 oranında bile katıldığında; bu alaşımların işlenebilirliği, ısıya ve oksidasyona karşı dirençleri artmaktadır. Gadolinyum-itriyum birleşiminden oluşan lal taşları, mikrodalga uygulamalarında kullanılır. Gadolinyum bileşikleri, televizyonlarda renk maddesi olarak kullanılır. 65. Terbiyum (Tb): Sodyum terbiyum borat, katı hal elektronik elemanlarda kullanılır. Terbiyum oksit, renkli televizyon tüplerinde kullanılan yeşil fosforu etkin hale getirici özellik gösterir. Yüksek sıcaklıklarda çalışan yakıt hücrelerini sağlamlaştırıcı kristal olarak, ZrO2 ile birlikte kullanılır. Alaşımlarda, lazerlerde ve elektronik aletlerin üretiminde de kullanılır. 66. Disprosiyum (Dy): Disprosiyum-nikel karışımı dolgu, nükleer santrallerde soğutucu çubuk olarak kullanılır. Bu dolgu maddesi, uzun süreli nötron bombardımanında bile boyutlarında bir değişiklik olmaksızın nötronları soğurabilme özelliğine sahiptir. Vanadyum ve diğer nadir toprak elementleriyle birlikte, lazer yapımında kullanılır. Disprosiyum-kadmiyum alaşımları, kızılötesi ışık kaynağı olarak, kimyasal tepkimeler üzerindeki çalışmalarda kullanılır. 67. Holmiyum (Ho): Nötron soğurma özelliği nedeniyle, nükleer santrallerde kontrol çubuklarının yapısına katılır. 68. Erbiyum (Er): Vanadyum elementine eklendiğinde, bu elementin sertliğini ve işlenebilirliğini artırır. Erbiyum oksit pembe renklidir ve cam, porselen, emaye sırlarında renklendirici olarak kullanılır. 69. Tulyum (Tm): Pahalı olması nedeniyle, kullanım alanları henüz sınırlıdır. Nükleer reaktörde bombardımana uğratılan Tm-169 izotopu, portatif X-ışını ekipmanında radyasyon kaynağı olarak kullanılabilir. Doğal tulyum, seramik manyetik maddeler olan ferritlerde ve mikrodalga ekipmanında kullanılır. 70. İterbiyum (Yb): İterbiyum paslanmaz çeliğin dayanıklılığını, tanecik inceliğini ve diğer mekanik özelliklerini iyileştirmede, metalürji ve kimya alanlarındaki deneylerde kullanılır. 71. Lutesyum (Lu): Termal nötron etkinliği sonrasında saf beta ışınımı yayan kararlı lutesyum çekirdekleri, çatlatma, alkilasyon, hidrojen ekleme ve polimerizasyon işlemlerinde katalizör olarak kullanılır. 72. Hafniyum (Hf): Aşınmaya karşı olağanüstü derecede dayanıklı olan bu element, çok iyi nötron soğurabilme özelliği nedeniyle nükleer denizaltılardaki reaktör kontrol çubuklarında kullanılır. Vakum tüplerinde de gaz emici niteliğiyle bir "gaz avcısı" olarak kullanılır. 73. Tantal (Ta): Elektrolitik kapasitörlerin, vakum fırınlarının, kimyasal işlemlerde kullanılan aletlerin, nükleer reaktörlerin, hava taşıtlarının ve füze parçalarının yapımında kullanılır. Vücut sıvılarının tamamına karşı dirençli olması nedeniyle, ameliyat gereçlerinin yapımında da tantal elementinden yararlanılır. Tantal oksitten elde edilen yüksek kırılma indisine sahip özel camlar, kamera merceklerinin yapımında kullanılır. Los Alamos'ta çalışan bilim insanları tarafından yapılan ve erime noktası 3738°C olan tantal karbid grafit alaşımı, yapılan en sert maddelerden biri olarak kabul ediliyor. 74. Tungsten (W): Tungsten ve alaşımları, elektrik ampullerindeki ince tellerin, elektron ve televizyon tüplerinin, elektrikli fırınlarda sarımların ve ısıtıcı elemanların yapımında kullanılır. X-ışını hedeflerinde, hava taşıtlarında ve metal buharlaştırma işlemleri gibi yüksek sıcaklık gerektiren uygulamalarda da kullanılır. Tungsten tozunun, elektronik endüstrisinde geniş bir kullanımı vardır. Tungsten karbid, metal işçiliğinde, madencilikte ve petrol endüstrisinde önem taşıyan bir bileşiktir. Tungstenin kalsiyum ve magnezyum tuzları floresan aydınlatmalarda, diğer bazı bileşikleri de boyalarda kullanılır. 75. Renyum (Re): Kütle spektrograflarında ve iyon ölçüm aletlerinde bulunan ince tellerin yapımında kullanılır. Aşınmaya ve bozunmaya karşı dirençli olması nedeniyle, elektrik kontaklarında ve yüksek kaliteli bilimsel gereçlerin kaplamalarında kullanılır. Fotoğrafçılıkta kullanılan flaş ampullerinin yapımında da renyumdan yararlanılır. Renyum-molibden alaşımları -263°C(10 K)'de süperiletkendir. Uçak bujilerinde, telefon rölelerinde, dolmakalem uçlarında ve far yansıtıcılarında da kullanılır. 76. Osmiyum (Os): Osmiyum metalinin en büyük kullanım alanı, diğer metallerle çok sert alaşımların oluşturulmasıdır. Bu alaşımlar, çeşitli aletlerde kullanılan millerin, fonograf iğnelerinin, dolmakalem uçlarının ve benzeri aletlerin yapımında kullanılır. Osmiyum tetraoksit, parmak izi tesbitinde ve mikroskopla incelenmek üzere hazırlanan yağlı doku preparatlarının boyanmasında kullanılır. 77. İridyum (Ir): Esas olarak platini sertleştirici unsur olarak kullanılmasının yanı sıra, yüksek sıcaklıklara dayanıklı maddelerin yapımında da önemlidir. Elektrik kontaklarında, özel saklama kaplarının yapımında, kansere karşı radyasyon tedavisinde, derialtı iğnelerinde ve helikopter bujilerinde kullanılır. 78. Platin (Pt): Laboratuvar kaplarının, bozunmaya dayanıklı gereçlerin, tellerin ve ısıluçların yapımında, kuyumculukta, diş hekimliğinde ve elektrik kontaklarında kullanılır. Platin-kobalt alaşımları güçlü manyetik özellik gösterir. Platin rezistans telleri, çok yüksek sıcaklıklarda çalışan elektrikli fırınların yapımında kullanılır. Arabalarda hava kirliliğini önleyici donanımların yapımında, füzelerin uç konilerinin ve jet motorlarının ağızlıklarının kaplamasında, büyük gemilerin, denizaltı boru hatlarının ve çelik desteklerin katodik koruma sistemlerinde de platinden yararlanılır. Sülfürik asit eldesinde ve petrol ürünlerinin işlenmesinde katalizör olarak platin kullanılmaktadır. 79. Altın (Au): Madeni para yapımında, kuyumculukta, dekorasyonda ve diş hekimliğinde kullanılır. Durağan olması ve kızılötesi ışığı iyi yansıtması nedeniyle, uzay uydularında kaplama maddesi olarak kullanılır. Kolay işlenebilirliği nedeniyle, elektronik endüstrisinde de kullanımı vardır. 80. Cıva (Hg): Termometrelerin, barometrelerin, difüzyon pompalarının ve daha birçok laboratuvar gerecinin yapımında kullanılır. Cıva buharlı lambaların ve reklam ışıklandırmalarının, cıvalı şalterlerin, diş hekimliğinde kullanılan bazı karışımların, koruyucu boyaların, böcek öldürücü ilaçların ve pillerin yapısında da cıva bulunur. 81. Talyum (Tl): Kükürt, selenyum ya da arsenik ile oluşturduğu bileşikler, 125-150°C arası sıcaklıklarda sıvı hale geçen camların yapımında kullanılır. Bu camlar, oda sıcaklığında normal cama benzer özellikler gösterir. Talyumun bir diğer kullanımı da, belirli deri enfeksiyonlarının tedavisindedir. Ancak, tedavi açısından olumlu özelliği ve zehirli etkisi arasında çok dar bir aralık olması nedeniyle, bu kullanımı oldukça sınırlıdır. Talyum oksit, kırılma indisi yüksek camların üretiminde ve güneş gözelerinin yapımında kullanılır. Kokusu ve tadı olmayan talyum sülfat, rodentisit (kemirgen öldürücü) ve karınca öldürücü olarak kullanılır. Ancak, bazı ülkelerde kullanımı yasaklanmıştır. Kızılötesi ışığa maruz kaldığında elektrik iletkenliğinin değişmesi nedeniyle güneş gözelerinde kullanılır. Talyum bromid-iyodit kristalleri de kızılötesi optik malzemelerin yapımında kullanılır. 82. Kurşun (Pb): Ses titreşimlerini emici özelliği çok güçlü olan bu element, ses yalıtımında kullanılır. X-ışını ekipmanlarında ve nükleer santrallerde radyasyon kalkanı olarak işlev görür. Baz özelliği gösteren bir karbonat bileşiği olan beyaz kurşun ve benzeri diğer kurşun bileşikleri, boyaların yapısına katılır. Ancak, sağlık açısından olumsuz etkileri nedeniyle bu kullanımı azaltılmıştır. Kurşun oksit, akromatik merceklerde kullanılan ve kırılma indisi yüksek olan kristal camların üretiminde kullanılır. Böcek öldürücü ilaçların içeriğine katılan kurşun tuzları, çevre ve insan sağlığına daha az olumsuz etkisi olan organik bileşiklerle yavaş yavaş yer değiştirmektedir. 83. Bizmut (Bi): Bizmutun, katı hale geçerken %3,32 oranında genleşmek gibi ilginç ve farklı bir özelliği vardır. Bu yüzden alaşımları, yüksek sıcaklıklardan zarar görebilecek malzemelerin yapısında kullanılmaya son derece uygundur. Bu alaşımlar ayrıca, bizmutun soğudukça genleşme özelliği nedeniyle, sıvı olarak döküldükleri kapta soğuyup katı hale geçerken, kabın şeklini alırlar. Kalay ve kadmiyum gibi metallerle oluşturduğu, erime noktası düşük alaşımlar, yangın alarmları ve söndürücü güvenlik donanımlarının yapımında kullanılır. İşlenebilir demir yapımında ve akrilik elyaf eldesinde katalizör olarak kullanılır. Bilinen en yüksek elektronegatifliğe sahiptir. Lastik üretiminde, cam ve seramik sanayinde, eczacılıkta ve parfümeride de kullanımı vardır. Isıluç olarak da kullanılan bizmut, nükleer santrallerde U-235 ve U-233 izotoplarını içeren yakıtların taşınmasında kullanılmaktadır. MnBi'den elde edilen "Bismanol" adlı alaşım, yüksek kaldırma kuvvetine sahip, kalıcı bir mıknatıstır. 84. Polonyum (Po): Uzay uydularında termoelektrik enerji eldesi için ısı kaynağı olarak kullanılmaktadır. Berilyum elementiyle oluşturduğu alaşımlar, nötron kaynağı olarak kullanılır. Dokuma tezgahlarında statik yüklerin uzaklaştırılmasında işlev görür. Fotoğraf filmleri üzerinden tozları uzaklaştırmada kullanılan fırçaların üzerinde de polonyum bulunur. 85. Astatin (At): Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır. 86. Radon (Rn): Bazı hastanelerde radyasyon tedavilerinde ve bazı kanser türlerine karşı uygulanmaktadır. Deprem tahminlerinde de radon kullanılır. 87. Fransiyum (Fr): Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır. 88. Radyum (Ra): Radon gazı eldesinde kullanılır. Kendiliğinden ışıldayan boyaların yapısına katılır. Özellikle kanser tedavisinde, radyum yerine Co-60 gibi daha güvenli ya da daha güçlü radyoizotopların kullanılması yoluna gidilmektedir. Nötron kaynağı olarak da kullanılır. 89. Aktinyum (Ac): Nötron kaynağı olarak ve termoelektrik enerji üretiminde kullanılır. 90. Toryum (Th): Nötron bombardımanına tutulduğunda, nükleer bir yakıt olan U-233'e dönüşür. Bu yüzden, dolaylı bir nükleer enerji kaynağıdır. Kullanımı amacıyla değişik santral sistemlerinin tasarım ve deneme çalışmaları sürmektedir. Güçlü alaşımların eldesinde ve kızılötesi fotoelektrik hücrelerde kullanılır. Toryum oksit (ThO2), %1 kadar seryum oksit ve diğer bileşenlerden oluşan fitiller, gaz alevinde ısıtıldıklarında çarpıcı bir şekilde parlar ve taşınabilir gazlı lambalarda kullanılır. Alaşımlarına yüksek sıcaklıklarda, güç ve sünmeye karşı dayanıklılık sağladığından, magnezyuma katılır. Elektron koparmak için gereken enerji düzeyi düşük ve elektron emisyonu yüksek olduğundan, elektronik donanımın yapımında kullanılan tungsten tellerin kaplanmasında kullanılır. Oksidi, elektrik lambalarında kullanılan tungstenin kristal granül büyüklüğünü kontrol etmekte, yüksek sıcaklıklara dayalı laboratuvar kaplarının kaplanmasında kullanılır. Toryum oksit içeren camlar, yüksek kırılma indisine sahiptir ve ışığın fazla dağılmasına (dispersiyon) izin vermezler. Bu özellikleri nedeniyle, kaliteli fotoğraf merceklerinin ve bilimsel donanımın yapımında kullanılırlar. Toryum oksit ayıca, amonyağın nitrik asite dönüştürülmesinde ve petrolün ayrıştırılmasında, sülfürik asit üretiminde katalizör olarak kullanılır. 91. Protaktinyum (Pa): Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır. 92. Uranyum (U): Yüzyıllar boyu camlara renk verici madde olarak kullanılmış olan uranyum, günümüzde nükleer santrallerde ve nükleer silahların yapımında kullanılmaktadır. Doğal ya da U-235 izotop içeriği düşük yüzdede zenginleştirilmiş uranyum, nükleer güç reaktörlerinde elektrik eldesi için kullanılır. Zırh kaplamalarında ve büyük hava taşıtlarının kanatlarında ağırlık olarak da kullanımı vardır. 93. Neptünyum (Np): Nötron belirleyici aygıtlarda kullanılır. 94. Plütonyum (Pu): Nükleer silahlarda patlayıcı madde olarak kullanılır. 1 kilogram plütonyumun tamamen patlaması, 20 bin ton güçlü kimyasal patlayıcıya eşdeğer etki yaratır. Pu-238 izotopu, Apollo'nun ay görevlerinde, ay yüzeyinde çalışan sismik ekipman için güç kaynağı olarak kullanılmıştır. Kalp atışlarını düzenleyici olarak da kullanımı bulunmaktadır. 95. Amerikyum (Am): Amerikyum-241 izotopu, duman belirleyicilerinde kullanılmaktadır. 96. Küriyum (Cm): Sınırlı miktarlarda bulunabilmesi nedeniyle, çok az kullanım alanı vardır. Mars seferinde kullanılan Alfa Proton X-ışını spektrometresinde, alfa parçacığı kaynağı olarak kullanılmıştır. 97. Berkelyum (Bk): Sınırlı sayıda bileşiği elde edilmiş ve ancak bunlar üzerinde çalışılmıştır. Amerikyumun alfa parçacıklarıyla bombardımanı sonucu elde edilir. 98. Kaliforniyum (Cf): Çok sınırlı miktarda bulunabildiği için kullanım alanları da sınırlıdır. Nükleer araştırmalarda, fisyon parçacıkları kaynağı olarak kullanılır. Altın ya da gümüş arama çalışmalarında, nötron kaynağı olarak da kullanımı vardır. Petrol kuyularında kullanılan nem ölçüm aygıtlarında da kaliforniyumdan yararlanılır. 99. Aynştaynyum (Es): Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır. 100. Fermiyum (Fm): Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır. 101. Mendelevyum (Md): Md-256 izotopu, mendelevyum elementinin sulu çözeltilerde gösterdiği bazı kimyasal özelliklerin açıklanabilmesinde kullanılmaktadır. --------------Tualimforum İmzam-------------- Aksini Belirtmediğim Takdirde Yazdığım Konular ALINTIDIR Liseler - Anadolu Liseleri - Fen Liseleri Anaokulu - İlköğretim Sınav Soruları ve Ders Notları

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	son Mesaj
Ege Bölgesinin Turistik Yerleri Nelerdir? - Ege Bölgesinde Turizm Yerleri	Kartal	Ege Bölgesi	1	22.12.16 17:16
İstanbula Yakın Tesettürlü Tatil Yerleri - İstanbula Yakın Muhafazakar Tatil Yerleri	Kedi	İstanbul	0	30.06.12 19:47
İnternet Kullanım Önerileri - Aileler İçin İnternet Kullanım Önerileri	Nokia	Bilim ve Teknoloji nedir ?	0	05.03.11 11:24
h1 ve h2 tag kullanım yöntemleri	mecnun_bey	vBulletin Genel Ayarlar ve Eklentiler	0	27.12.08 16:39
Elementlerin İzotopları Nasıl Elde Edilir ?	Metrix	Bilimsel Araştırmalar	0	09.12.08 04:36

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)