Eski Ölçü Birimleri


Çarşı arşını

Daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı. Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir.

1 çarşı arşını = 8 rubu

Bina ve mimar arşını

75,8 cm'dir. Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu. Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı. Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı. Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü. Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti. Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü. Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endaze kullanılırdı (endaze 65,25 cm'dir).

Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla, arşın ölçü birimi kaldırılıp, yerine metre sistemi kabul edildi. 1933'ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi. Zirai mimari, arşın ve endaze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gösterilmiştir.

Endaze

1 endaze = 8 rubu

1 rubu = 2 kirah

Zirai

1 merhale = 2 berid

1 berid (menzil) = 4 fersah

1 fersah = 3 mil

1 mil = 2500 zirai

1 kulaç = 2,5 zirai

Parmak

1 parmak = 12 hat

1 hat = 12 nokta

Metre bazında çeviri

1 parmak = 12 hat = 0,03157 m

1 hat = 12 nokta = 0,00263 m

1 nokta = 0,00022 m

1 kulaç = 2,5 zirai =1,895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb. için)

1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)

1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m

1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m

1 merhale = 2 berid = 45080 m

1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0,680 m (kumaş için)

1 rubu = 2 kirah = 0,085 m

1 kirah = 0,0425 m

1 endaze = 8 rubu (urup) = 0,650 m

(artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)

Ağırlık Ölçü Birimleri

Eski Ağırlık Ölçüleri

Ağırlık ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu. Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup; 0 derecede bir dm3 suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Ağırlık Birliğinden Türkiye'ye bir örnek verilmiştir. 1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 1928-1929 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen dikkatsizlik ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir.

Okka

1 tonilato = 4 çeki

1 çeki = 4 kantar

1 kantar = 44 okka(kıyye)

1 batman = 6 okka(kıyye)

1 okka(kıyye) = 400 dirhem

Dirhem

Osmanlı Döneminde kullanılan 1 dirhem

1 dirhem = 4 dönük

1 dönük = 4 kırat

1 kırat = 4 bakray

1 bakray = 4 fitil

1 fitil = 2 nekir

1 nekir = 2 kıtmir

1 kıtmir = 2 zerre

Ölçü birimleri kaç gram eder?

1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282,945 gr (1280 gr)

1 batman = 6 kıyye = 7,544 kg

1 kantar = 44 kıyye = 100 ludre = 56,320 kg

1 çeki = 4 kantar = 176 kıyye = 225,798 kg

1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 37,4 okka

1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem

1 miskal = 1,5 dirhem = 4,8 gr

1 dirhem = 4 dünük = 3,2 gr

1 dünük = 4 kırat

1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal

1 bakray = 4 fitil

1 fitil = 2 nekir

1 nekir = 2 kıtmir

1 kıtmir = 2 zerre

Ters Dönüşümler

1 kg = 312,5 dirhem = 0,781257 kıyye (okka)

1 kg = 0 okka + 311 dirhem + 12,5225 kırat

Eski Sıvı Ölçüleri

Su kaynağının debisinin ölçülmesinde birim olarak "lülekullanılmıştır. 1 lüle yaklaşık olarak 26 mm çapında bir borudur ve dakikada 36 litre su akıtır. Günlük yaklaşık 52 m3 su olarak kabul edilir. Şehir içinde yer alan su taksim istasyonlarında bulunan dağıtım sandıklarında kullanılan boruların günlük debisi ise dağıtım yapılan bölgenin ihtiyacına göre ayarlanmıştır ve aşağıdaki gibidir.

1 Hilal 0,5625 lt/Dak. (Günde-0,81 m3)

1 Çuvaldız 1,125 lt/Dak. (Günde-1,62 m3)

1 Masura 4,5 lt/Dak. (Günde-6,48 m3)

1 Kamış 9 lt/Dak. (Günde-12,96 m3)

1 Lüle 36 lt/Dak. (Günde- 51,84 m3 ~ 52 m3)

Alan Ölçü Birimleri

Eski Alan Ölçüleri

1 arşın (zirai) 2= 0,57417 m2= 4 ayak2

1 dönüm (yeni) = 2500 m2

1 dönüm (büyük) = 2720 m2

1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai2 = 918,672 m2 (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare)

1 atik evlek = 400 arşın2= 229,668 m2

1 yeni evlek = 100 m2

1 cerip = 3600 zirai2= 2067,012 m2

1 ayak2 = 144 parmak2= 0,14354 m2

1 parmak2 = 144 hat2= 0,00099751 m2

1 hat2 = 144 nokta2= 0,000006927 m2 1 çarşı arşın2 = 0,46240 m2

1 urup2 = 0,007225 m2

1 kirah2 = 0,0018062 m2

1 endaze2 = 0,422500 m2

1 urup2 = 0,0066015 m2

Alan Ölçü Birimlerinde Ters Dönüşümler

1 m2 = 1,740450 zirai2= 1 zirai2+ 426 parmak2 + 71,89 hat2

1 m2 = 2,162629 çarşı arşın2 + 2 arşın2 + 10 rubu2 + 1,63 kirah2

1 m2 = 2,366887 endaze2 + 2 endaze2 + 23 rubu2 + 1,9 kirah2

1 ar = 0,1087781 dönüm = 174 zirai2 + 25 parmak2 + 133,24 hat2

Kullanıldığı yerlere göre değişim gösteren eski alan ölçü birimleri

Afyon 1 dönüm 2000,00 m2 İzmir 1 satraç 0,57417 m2 Ankara 1 mucur 32,3544 m2 Karapınar 1 çiftçi dönümü 2500,00 m2

1 şinik 129,1883 m2

1 yeni dönüm 2025,00 m2

1 yarım 516,753 m2

1 hükümetdönümü 1000,00 m2 Aydın 1 satraç 0,57417 m2 K.Maraş 1 çiftlik 3000,00 m2

1 külek 17 kg Arhavi 1 kıye 150,00 m2 Kelkit 1 kile 918,672 m2 Bursa 1 muzur 4643,36 m2 Niksar 1/2 tenekebuğday 1300,00 m2 Çumra 1 dönüm 2500,00 m2 Reşadiye 1 kil 2067,75 m2

1 havayi 17 litre

1 kot 459,00 m2 Elazığ 1 kot 57,417 m2

1 evlek 229,75 m2

1 ölçek=4 kot 229,668 m2 Samsun 1 kil 918,672 m2

1 urub (rubu) 918,672 m2 Çarşamba 1 kesim 2765,0 m2

1 kil 3674,688 m2

1 kesim 2025,0 m2 Eskişehir 1 araba ot 4-6 dönüm Terme 1 kesim 3600,00 m2 Erzurum 1 batman 459,336 m2 Alaçam 1 kabak 8000,00 m2 Ermenek 1 kutu 4,5-5 kg Sivas 1 ölçek 918,672 m2 Gaziantep 1 kile 160-170 kg

1 evlek 229,668 m2

1 timin 1/8 kile

1 kile 12861,408 m2 Giresun 1 kod 1500,00 m2 Tokat 1 rublağ 1837,344 m2

1 kıye 2500,00 m2 Trabzon 1 kot 1200,00 m2

1 karış 20 cm2 Ş.Urfa 1 timin 1837,344 m2 Hadim 1 mandal 30-40 m2

1 kile 14698,752 m2

1 evlek 250,00 m2

1 ölçek 918,672 m2

1 dönüm 1435,4247 m2 Yozgat 1 kile 918,672 m2 İstanbul 1 kile 1837,344 m2

1 çerik 150,00 m2

1 müd 36746,88 m2

Zaman Ölçü Birimleri

Eski Zaman Ölçüleri

Alaturka Saat

Hicri Takvim

Cumhuriyetten önce, yurdumuzda kullanılan ölçüler uygar ülkelerin kullandığı ölçülerden farklıydı. Metre yerine, arşın denilen bir uzunluk aleti kullanıyordu ve ayrıca alaturka saat kullanıyordu. Bu saate göre 6'da öğle 12'de akşam oluyordu.

Dünya ülkelerinin çoğu miladi takvim kullanırken, biz hicri takvim kullanıyorduk. Bu yüzden takvim birliği sağlanamıyordu. Ağırlık ölçüsü olarak okka, batman, dirhem denilen ölçü birimi kullanıyordu. Bütün bunlar dünyaya ayak uydurmamızı engelliyordu. TBMM hazırladığı bir kanunla eski ölçü birimleri değiştirirdi. Bugün kullandığımız metre, kilogram, takvim, saat gibi ölçü araçları kabul edildi.

--------------Tualimforum İmzam--------------
Aksini Belirtmediğim Takdirde Yazdığım Konular ALINTIDIR



Liseler - Anadolu Liseleri - Fen Liseleri

Anaokulu - İlköğretim

Sınav Soruları ve Ders Notları