 Maden İlçesi Elazığ - Elazığ Maden İlçesi Genel Bilgi
Maden İlçesi Elazığ
Elazığ Maden İlçesi Genel Bilgi
Mevcut kaynaklara ve bulunabilen kayıtlara göre Maden İlçesi; Milattan önce 2000 yılında Hurilerin 1450 yılında Mitanni Krallığının M.Ö. 30- M.S. 180 yıllarında; Roma İmparatorluğunun İslamiyetin yayılması sırasında Abbasilerin 1077–1308 yılları arasında Anadolu Selçuklularının 13. yüzyılın ilk yarısında Saltukların 1335 yılından itibaren Karakoyunluların 1481 yılından itibaren ise Akkoyunluların sınırları içerisinde bulunmuştur.
Şah İsmail Safevi Devletini kurup genişletmeye başladığında devlet sınırlarını batıya doğru ilerletirken Harput’u bu arada Maden İlçesini de Akkoyunluların elinden alarak kendi ülkesine katmıştır. Çaldıran Zaferinden sonra Yavuz Sultan Selim’in ordularının Doğu Anadolu’yu fethettikleri sıralarda Maden Şii Umerasının elindeydi. 1515 yılında bu bölgeye gelen Yavuz Sultan Selim’in orduları bu sırada Maden’i de Osmanlı Devleti topraklarına katmıştır.
1834 yılında Şark Vilayetlerinde ıslahat yapmak ve yıkılan devlet otoritesini yeniden kurmak üzere görevlendirilen Reşit Mehmet Paşa Sivas-Harput-Diyarbakır ve Maden Eyaletlerinin vali ve kumandanı görevlerini de yürütmekte idi. 1889 yılına kadar Diyarbakır’a bağlı Kaymakamlık halinde yönetimini sürdüren Maden 1889-1924 yılları arasında mutasarrıflık 1924-1927 yılları arasında valilik ile yönetilmiş 1927’den sonra Elazığ İline bağlı kaymakamlık haline getirilmiştir.
Maden halen Elazığ İline bağlı bir ilçedir. İlçe merkezi başlangıçta Arpameydanı adı verilen mevkiide kurulmuştur. Ancak daha sonra Arpameydanı Mahallesi maden sahası içerisinde bulunduğundan kamulaştırılmış burada oturan vatandaşlar Diyarbakır-Elazığ Karayolunun tam üzerinde bulunan Kortik mevkiine yerleşmişler ve burada Bahçelievler Mahallesi kurulmuştur.
Coğrafya
Maden Doğu Anadolu Bölgesinde Doğu Torosların batı kesiminde Yukarı Fırat bölümünde Elazığ İli sınırlarında ve Dicle Nehri’nin yukarı kesimindedir. İlçenin doğusunda Ergani ve Dicle batısında Sivrice ve Elazığ Merkez güneyinde Ergani Çermik ve Çüngüş kuzeyinde Palu ve Alacakaya yer alır. Konum olarak yerküre içerisinde 39 ve 40. boylam; 38 ve 39. enlem noktaları arasındadır. İlçe merkezinin deniz seviyesinden yüksekliği 1054 m. olup yüzölçümü 344 km²’dir. İlçenin bulunduğu yer vadidir. Bu vadi Hazar Gölünün biraz aşağısından başlayıp Ergani’ye kadar devam eder. İlçe merkezi Mihrap dağının (1755 m.) yamacına kurulmuştur.
İlçe kara ikliminin hüküm sürdüğü bölgedir. Kışları karlı yağmurlu sisli bulutlu; yazları da sıcak ve kurak geçer. İlçede hakim rüzgar yönü Kuzey-Batı’dır. Yıllık yağış oranı 50-100 cm. arasındadır.
İlçe merkezi ile diğer yerleşim bölgeleri arasında ciddi yükseklik ve iklim farkları vardır. İlçe merkezi Güneydoğu Anadolu Bölgesi iklimine geçiş noktasında bulunmaktadır. Oysa pek çok köyümüzde Doğu Anadolu Bölgesinin sert kış mevsimi koşulları daha yoğun hissedilmektedir ve ortalama sıcaklık değerlerinde farklılıklar bulunmaktadır.
İlçe bitki örtüsü bakımından oldukça fakirdir. 20. Yüzyılın başlarına kadar bakır cevheri odundan elde edilen ısı ile ergitildiği için dağlardaki ağaçlar acımasızca tüketilmiştir. İlçede yer yer kaymakamlık koordinatörlüğünde gerçekleştirilen çeşitli ağaçlandırma sahaları bulunuyor ise de İlçe yüzölçümü ile kıyaslandığı zaman bu alanlar yetersiz kalmaktadır.
Hazar Gölü çevresi Dicle Nehri ve diğer akarsu ve dere kenarlarında kavak ve söğütlükler görülmektedir.
İlçenin dağ ve tepeleri bahar yağmurları ile yeşillenen yaz aylarında yağmurların kesilmesi ile kuruyan otlarla örtülüdür. Keyil Dağı (2052) Suvar Dağı (2046) Mihrap Dağı (1773) Rute Dağı (1824) ve Runik Dağı (1807) İlçenin belli başlı yüksek dağlarıdır. Behramaz ve Gezin Ovaları İlçe sınırları içerisinde yer almaktadır. Dicle (Maden) Çayı Seyhan Çayı Sordar Çayı Şepgen Çayı ve Pirnos Deresi İlçenin en önemli akarsularındandır. 85 km² yüzölçümüne sahip olan Hazar Gölü’nün 5 km²’lik kısmı İlçe sınırları içerisinde kalmaktadır. Gölün derinliği 324 metre denizden yüksekliği 1248 metre olup toplam su hacmi 7 milyar m³’dür. Hazar Hidroelektrik Santralının ilk ünitesi 1957’de ikinci ünitesi 1967 yılında işletmeye açılmıştır.
KÜLTÜREL DEĞERLER
İlçemiz Elazığ ve Diyarbakır İllerinin ortasında bulunduğundan her iki ilin de folklörünün etkisinde oluşan zengin bir kültüre sahiptir. İlçe merkezi ve köylerde Halay Çayda Çıra Tamzara Delidolu Üç Ayak Güvercin Çifte Telli Avreş Karanfil ve Fatmalı gibi oyunlar oynanmaktadır.
Bu oyunların müziğinde davul zurna klarnet (gırnata) çırıtma (flüt) def darbuka (dümbelek) gibi çalgı aletleri kullanılmaktadır. İlçemizde insanlar genellikle modern kıyafetler giyerler. Ancak köylerde bazı yaşlı erkekler şalvar gömlek ve yelek giyerler. Yeleğin üzerine de kuşak sararlar.
Kadınlar ise başlarına oyalı yazma tülbent ve başörtüsü bağlarlar üstlerine de genellikle fistan ve şalvar giyerler.İlçemizde çok az sayıda tarihi eser bulunmaktadır. Bu tarihi eserlerden birisi 1872 yılında Sultan Hamit tarafından yaptırılan Camii-Kebir’dir. Camii-Kebir’in minaresi taştan olup çok zarif bir şekilde Hicri 1317 yılında inşa edilmiştir. Cami bugüne kadar üç defa onarılmıştır. Cami en son 1962 yılında onarımdan geçirilmiştir.
İlçemizin diğer tarihi eseri eski hükümet konağı binası ve bu binanın bahçesinde bulunan saat kulesidir. Eski hükümet konağı ve saat kulesinin kimin tarafından nasıl yaptırıldığına dair resmi bilgi bulunmamakla birlikte eski hükümet konağının 1895 yılında saat kulesinin 1898 yılında yapıldığı bilinmektedir.
Saat kulesi ve eski hükümet konağı tapu kütüğüne tarihi eser olarak şerh edilerek koruma altına alınmıştır. Saat kulesinin üst kısmı ise yıkılmıştır. İlçemizin diğer bir tarihi varlığı Çitli Höyüğüdür. Höyükte şu ana kadar herhangi bir kazı çalışması yapılmamıştır. Höyük 1999 yılı içinde kültür ve tabiat varlığı olarak tescil ve ilan edilerek koruma altına alınmıştır.
İlçemizin diğer bir tarihi varlığı Kartaldere Köyündeki “Şeyh Muhammed Kattal Türbesi” dir. Şeyh Muhammed Kattal’ın Hicri 764 yılında irşad hizmetini ifa ederken Ermeni ve Bizanslılarca katledildiği rivayet edilmektedir. Bu nedenle Kartaldere Köyünün eski adı katledilen şeyh anlamına gelen “Şeyhkatülan” olarak anılmıştır. Türbeyi ziyaret etmenin ruh ve sinir hastalıklarına iyi geldiği türbenin sağ tarafındaki dere yatağından akan kaynak suyunun da cilt hastalıklarının tedavisinde şifalı olduğu yönünde halk arasında yaygın bir kanı vardır.
İlçemizin turizm yönünde en önemli yeri Hazar Gölü kenarındaki Gezin Beldesidir. Belde de çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarının dinlenme tesisleri ile özel şahısların yazlık villaları ve siteler bulunmaktadır. Bu yazlık villa ve sitelerde genellikle Diyarbakır’dan gelen yazlıkçılar oturmaktadır. Ayrıca çok sayıda Diyarbakır'lı yazlıkçı da Plajköy köyünde bulunan özel şahıslara ait kamplarda Temmuz ve Ağustos aylarında çadır kurarak tatil yapmaktadır. --------------Tualimforum İmzam--------------
Boşverdim | 
Benzer Konular 
