Bursa İli Keles Ve Orhaneli Yöresi Halk Oyunları




bursa keleş halk oyunları - bursa halk oyunları




BURSA TÜRKMEN HALK OYUNLARI
(Orhaneli – Keles Yöresi Oyunları)
Neşe, elem, aşk ve kahramanlık gibi duyguların milli ruh ve karaktere uygun bir tarz ve hareket ile ifadesi olan halk oyunları bize nesilden nesile süregelen ecdat yâdigarı milli ananelerimizden birisidir.
Bursa “Güvende” oyunları örf ve adetleri, Uludağ eteklerinde kurulmuş olan Orhaneli ve Keles civarında halen canlı bir şekilde sürmekte ve orjinalliğini korumaktadır.

ERKEK OYUNLARI
Küçük Oyun (Alçak hava)
Büyük Oyun
Algın Olur Oyunu
Yüksek Oyun (Keles Sekmesi)
Sorgun Oyunu
Güvendeler
KÜÇÜK OYUN (Alçak Hava)
Aşkla ilgili olan bir oyunumuzdur. İki gencin birbirini sevmelerini, birbirlerine kavuşmasını anlatır. 4/4 lük tempo ile çalınır. Bu oyuna başlarken oyuncular müzik eşliğinde meydanda dönerler. Türkünün ilk mısralarında kollarını yukarıya kaldırıp, oyuna başlarlar.
Oyunun kendisine mahsus tavır ve figürleriyle türkünün neşeli melodisine uyan oyuncular çevik hareketlerle devam ederler. Küçük oyun aşağıdaki güfte eşliğinde oynanır.
At olur da tepmez mi?
Yar olur da öpmez mi?
Yarin öptüğü yerde,
Kırmızı güller bitmez mi?
Dere geliyor dere,
Aman da dere geliyor dere,
Kumunu sere, sere,
Al beni götür dere,
Aman da al beni götür dere,
Yarin olduğu yere.
Kıyıdan, kıyıdan kıyıdan gel,
Ortası çamur kıyıdan gel.

BÜYÜK OYUN
Birbirini seven gençlerin sevgilerinin her şeyden üstün olduğunu anlatan bir oyundur. 9/8 lik bir aksak tempoyla oynanır. Aksak olan temposunda kendisine has tek ayak üzerinde sekme vardır. Oyunun son bölümünde oyuncular diz vururlar. Türkünün giriş yerlerinde figürler çok canlıdır. Daire birden kapanıp, açılır. Bu türkülerden bazıları ; Sevsen Uyanmaz, Azime, Çıkma Dışarlara Gün Vurur Seni.

Arpa da ektim ne olacak aman,
On yedili Fadimem.
Dertlerin beni beni de alacak,
İkimizin sevdası aman aman!
On yedili Fadimem
Kıyamete mi kalacak.
Fadimem senin uğrunda aman!
On yedili Fadimem,
Dertlerin beni beni de alacak.
Sevsem uyanmaz, sevsem uyunmaz,
Gecelerin ayazına canlar dayanmaz.

ALGIN OLUR OYUNU
Seven gencin sevgisini dile getiren bir oyunumuzdur. Sevdiği kızın çok güzel olduğunu anlatır. 9/8 lik çok aksak bir tempoyla oynanır. Hareketlerde gayet yumuşak diz kırmaları ve kol çekmeleri vardır. Dönüşler ve çöküşler çok çeviktir.
Dereleri aldı tüfek yangısı,
Göster Allah göster,
Benim yarim hangisi.
Benim yarim güzellerin incisi.
Güzelim, kibarım, yollarımız ayrıldı.
Bizi de böyle ayıranlar ayırdı.
Doğan da aylar doğuşundan bellidir.
Gözel de kızlar yörüyüşünden bellidir.

YÜKSEK OYUN (Keles Sekmesi)
Birbirini seven gençlerin ailelerinin razı olmaması üzerine dostlarından ayrılığı göze alarak beraberce dağları aşıp, şehre kaçmalarını sekme figürleri ve ritimlerle anlatmaktadır. Genellikle üç bölümden oluşur. Oyunun ilk bölümüne fasıl denir. İkinci bölüm oyunun sözlerinin başladığı ve karşılıklı gidip gelme figürlerinin bulunduğu kısımdır. Son bölümde ise meyana geçilir. Bu kısımda çökme ve dönme figürleri yapılır. Bu oyunun en büyük özelliği karşılıklı olarak en az iki kişi ile oynanmasıdır. En çok bilineni “Aşalım” dır. 9/8 lik tempo ile oynanır. Aksak olan dördüncü temposunda hafif ve zarif adımlarla yapılan sekme hareketleri vardır.
Aşalım aşalım, dağları aşalım
Düşelim düşelim ovaya düşelim.
Ayrılık günleri gelmiş aman helallaşalım,
Dağların sevdası sevdası
Saz ile olur mu aman
Güzelin sevdası naz ile olur mu? Aman.

SORGUN OYUNU (Çiftetelli)
Oyun, dürü getirme diye de bilinir. Dürü evine getirilen dürülerin getiriliş anını temsil eden karşılıklı ve grup halinde oynanan neşeli bir oyundur. Sadece müzik eşliğinde oynanır.Türkü ve sözleri yoktur.

GÜVENDE
Türkü ve söz yoktur, erkeklerin güç gösterisini gösterir, daire formunda oynanır, diz vurmalar ağırlıktadır. Ritim 2/4 lüktür. Bayanlar ağır oynarlar. Bazı köylerde Güvende, düz oyun olarak geçmektedir.

KIZ OYUNLARI
Menekşe
A Fadimem
Trem Yolu
Deve Gelir İnişten
Cezayir
Yemeni
Azime

MENEKŞE
Yöremizde en çok oynanan oyunlardan bir tanesidir. Kına gecesi gelini ağlatmak anında türkülü olarak oynanır. Gelinin oğlan evine gitmesini vurgulayan bu oyunda zarif yürüyüş ve bacak hareketlerinin uyumu gerçekten çok güzel ve canlıdır. Bazı köylerde “Kız Havası” olarak da geçer. Minoşe, menevşe de denilmektedir (2)
Kolların hareketi menekşe çiçeğinin açılış kapanmasını sembolize eder. Bu oyunun ritmi 9/8 liktir.
Menekşesi tutam, tutam
Arasına güller katam.
Nice gurbet elde yatam,
Sen gel menekşeli gelin.
Gelin gelin allı gelin,
Al yanağı ballı gelin.
Gelin gider su doldurur pınardan,
Aylar geçti haber gelmedi yardan.

A FADİMEM
Orhaneli’ye bağlı köylerden birinde iki genç birbirini severler. Oğlan tarafının kızı istemesiyle olayın tatlıya bağlanacağı sanılmaktadır.Ancak kız tarafının ağır şartlar ileri sürmesi ve Beyce (Orhaneli’nin eski adı) de dükkan açılmasını istemesi, fakir olan erkek tarafına ağır gelir. Daha sonra bu iki genç anlaşarak köyden kaçarlar. Bu olaydan etkilenen gençler yeni bir türkü yakarlar ve bunu oyunla ifade ederler.
Yöredeki bu tür oyunlara “Dar Oyunlar” veya “Düz Oyunlar” denilir. Bu oyunların ritmi 9/8’liktir. Bu oyunlardan bazılarının sözleri şöyledir:

A Fadimem
A Fadimem hadi senle kaçalım
Beyce pazarında dükkan açalım
Ay lay lilom, ay lay lom, ay lay lilom ay lay lom
A Fadimem iner gelir Belen’den
Zülüfleri tel tel olmuş elemden
Ay lay lilom, ay lay lom, ay lay lilom ay lay lom
A Fadimem iki değil, üç değil
Benim bağrım demir değil, tunç değil
Ay lay lilom, ay lay lom, ay lay lilom ay lay lom

Emine
Dereler doldu taş ile
Gözlerim doldu yaş ile
Sen kimlere yar oldun
O gülmedik baş ile
Acem şalı belinde
Bir ucu da Emine’nin elinde
Emine benim olmazsa a yarim
Durmam şu Bursa’nın köyünde
Ay oğlumuz, ay oğlumuz
Beyce, Bursa yolumuz
Yaktı beni kül etti
Orta boylu kızınız.

TREN YOLU
Sevgilinin askere gittiğini ve hasretine dayanılamadığını anlatan bir oyundur. Hareketler yumuşak ve yavaştır. Sekmeler devamlı parmak ucunda yapılır. Yörede düz oyunda denmektedir. Ritim 9/8 liktir.
Tren yolunda çiçek of of o yarim,
Trenler geçmeyecek a yarim.
Ben yarimle konuştum of of o yarim,
Sigara içmeyecek a yarim.
Tren yolu bayır mı of of o yarim,
Yarim çantan ağır mı? a yarim.
Hiç izine gelmedin of of o yarim,
Başçavuşun gavur mu? a yarim.

DEVE GELİR İNİŞTEN
Düğün günü kadınlar grubunun eğlence ve oyunlarında bakır (tirki) la çalıp oynanılan bir oyundur.Genellikle mani türü özelliğini taşıyan ezgisi eşliğinde hareketler zarif ve uyumludur. Ritim 9/8 liktir.
Deve gelir inişten,
Çıngılları gümüşten.
Yarim çerez yollamış
Bin bir türlü yemişten.
Bu tarla uzun tarla
Parla sevdiğim parla
Yanıma gelemezsen
Uzaktan mendin salla.

CEZAYİR
1892 tarihinde Fransızların Osmanlıların elindeki Cezayir’i işgal etmelerinden sonra Osmanlı Hükümdarı seferberlik ilân etmiştir. Tüm erkeklerin seferberliğe gitmesi üzerine geride kalan genç kız ve kadınlar Cezayir’e giden erkekler için ağıt yakmışlardır. Bu ağıt daha sonra jest ve figürlerle canlandırılarak oyunlaştırılmıştır. Zamanın hareketlerini tamamen korumakta olan orijinal bir oyundur. Oyun içinde birleşip ayrılmalar ve hüznü ifade eden figürler vardır. Ritmi 2/4 lük olup, türkü söylendiğinde ağır, oyunu oynandığında hızlıdır. Her geline Kına Gecesi oynatılması adettendir.
Cezayir’in harmanları, savrulur
Savrulur da sol yanıma devrilir.
Sarı buğday samanından ayrılır,
Sokakları mermer taşlı
Gül elleri hilâl kaşlı CEZAYİR...

YEMENİ
Aşkın; güzel, sevginin bulunmaz bir şey olduğunu anlatır. Sevgilinin karşısında kendinden geçişi anımsatan parmak uçlarındaki yumuşak ve zarif hareketler oyunun en belirgin özelliğidir. Ritim 9/8 liktir. Bu oyun genellikle yaylaya göçte harman alanında ve kına gecesinde oynanır.
Ben yemenimi aman aman al isterim,
Ortasında a canım da dal isterim.
Bir güzelde aman aman yar isterim,
Al gel oğlan al gel de mor yemeniyi
Bul gel oğlan bul gel de mor çiçeği.

AZİMEM
Neşe ve aşkın uygun hareketlerle anlatıldığı bir oyundur. Çok canlı ve hareketlidir. Aksak bir tempoyla oynanır. Aksak olan temposunda zarif esnemeler vardır. Ritim 9/8 liktir.
Çıkma dışarlara gün vurur seni,
Ölürüm ayrılmam alırım kız seni.
Aylar gibi doğmuş
Günler gibi parlayıp geçmiş.
Seni gidi seni, seni de
Sen aldattın kız beni.
Seni gidi oyunbaz,
Cilvesine doyulmaz, aman canım doyulmaz.
Bizim kaplar kalaylı,
İçi dolu saraylı.
Şu zamanın kızları,
Kandırması kolaylı, aman aman a canım kolaylı.

BURSA HALK OYUNLARI MÜZİĞİ
MÜZİK: Yöremizde bayanlar bütün eğlencelerinde bakır çalıp eğlenirler. Bakır çalarken de devamlı türkünün sözlerini okurlar. Bakırlarında çalınan ritim genelde 9/8 lik ritimlerdir.
Erkeklerin eğlencelerinde kullandıkları sazlar yer ve zamana göre değişmektedir.

OTURAK VE ODA MUHABBETLERİNDE KULLANILAN SAZLAR:
1- Saz 4- Dabrika (Darbuka)
2- Cura 5- Zil
3- Kabak Kemane 6- Kaşık

MEYDAN EĞLENCELERİNDE KULLANILAN SAZLAR:
Zurna
Davul
Güdüm

YÖREDE KULLANILAN ENSTRÜMANLAR
Yörede iki türlü çalgı topluluğu vardır. Biri yöreye Türkmenlerle birlikte gelen, davul, zurna ve kudümden oluşan topluluktur. Diğeri ise sonradan bunların yerini alan gırnata (klarnet), cümbüş, keman ve darbukadan oluşan çalgı topluluğudur. Bu tür çalgı toplulukları Orhaneli ve çevresinde, diğerleri ise Keles, Harmancık taraflarında görülür. Yörede çalınan enstrümanlar dört gruba ayrılır:
a) Nefesli Sazlar : Zurna, gırnata, kaval
b) Yaylı Sazlar : Keman, kemane
c) Tezeneli Sazlar : Bağlama, cura, üçtelli, divan, cümbüş
d) Vurmalı Sazlar : Davul, kudüm, darbuka, bakır, kaşık, zil ve zilli maşa
“Çok önceleri davul zurnayı açık meydanlarda, bağlamayı da
kapalı alanlardaki eğlencelerinde kullanırlarmış. Sonraları bağlamanın yerini yavaş yavaş köylünün kendi yaptığı kemaneler almıştır. Bu kemanenin tutuş şekli, çenelik kısmı aşağıda, sap kısmı ise yukarı doğru olan bir şekildir. Davul açık alanlarda zurnaya tokmakla, kapalı alanlarda yapılan eğlencelerde kemaneye parmaklarla vurarak eşlik eder.”

--------------Tualimforum İmzam--------------
Boşverdim