 Devlet Bütçesi Ünite 5
Ünite 5
Bütçelerde harcama-gelir tahminleri, politika ve program analizleri:
Harcama ve gelir tahminleri: İki ana kategoriye ayrılır.1.Kantitatif(sayısal veya nicel) yöntemler.2.Kalitatif (sayısal olmayan veya nitel) yöntemler
Nitel (sayısal olmayan, Kalitatif))yöntemler: Bu yöntem yeni programlara başlanırken veya nicel verilerin kullanımını engelleyen geçmiş verilerin yokluğunda kullanılırlar. Bu yöntemde matematik ve veriler sistematik bir biçimde çok fazla kullanılmaz, bu yüzden nitel yöntem olarak adlandırılır.
Delphi tekniği: Birden çok bütçe uzmanının görüşlerinin alınmasıdır.
Beyin fırtınası: Uzman kişilerin bir arada toplanıp ortak bir tahmin üretmelerine dayanır.
Nicel (sayısal, Kantitatif) yöntemler: yeterli derecede sayısal bilgiye sahip olduğunda kullanılır. Ve bu sayısal verilerin gelecekte de aynı biçimde devam edeceği varsayımına dayalı tahminler yapılmaktadır.
Analizlerde karar almada kullanılan ölçütler:
“Etkenlik”: Belirli bir kamu programının istenen hedef ile gerçekleşen arasındaki ilişki.
“Etkinlik”:Alternatifler arası karşılaştırmayı veya dolaylı olarak kamusal fonların özel kesime bırakılması halinde ortaya çıkacak fayda ile kamu kesimini karşılaştırır.
“Verimlilik”: Bir programda kullanılan girdi çıktı ilişkisidir.
“eşitlik ölçüsü”: kamu programından elde edilen net kazançların bireyler arasındaki dağılımı ile ilgilenir.
Zaman serisi yöntemleri: en basitinden en karmaşığına kadar geniş bir çeşitliğe sahiptir. Zaman serisi yönteminde kullanılan bazı tahmin verileri; hareketli ortalama tekniği exponential smoonting tekniği ARMA ( autoregressive and moving average) ve box-jenkins tekniğidir.
Nedensel tahmin teknikleri: nicel yöntemlerden bir diğeridir. Bu teknik tahmin edilecek değişkeni etkilediği düşünülen başka değişkenler ile istatistiksel ilişkilerden yararlanılmaya çalışılır. İki örneği, regresyon analiz ve ekonomi metrik modellerdir.
Program analiz teknikleri
a)Fayda Maliyet Analizi (Benetif cost analysis): Belirli kamu hizmetinin veya kamu yatırım projesinin sosyal faydası ile maliyetlerinin karşılaştırılması ile bir sonuca ulaşmak fayda maliyetle yapılır.
b)Maliyet Etkenlik Analizi(cost effectiveness analysis): Belirli bir kamu hizmetinin veya projesini parasal olarak ifade eder; ancak sonuçları ve projenin çıktılarını parasal olarak ölçmez. Örn: karayolu projesinde azalan trafik kazaları sonucunda kurtarılan hayat sayısını ve tasarruf edilen zamanı çıktı olarak alır.
c)Yöneylem Araştırması (işlem analizi operations research):Bir sorunun çözümünde farklı yolların sonuçlarını analiz eder. Sürekli tekrarlanan işlerdeki insan makine sistemleri ile ilişkili olarak karar alma tekniğidir. Yön eylem araştırmasının kullandığı teknikler. Monte karlo,kuyruk teorisi, oyun teorisi, doğrusal programlama
d)Stratejik Analiz: Stratejik analiz nitelikseldir. Örnek olarak senaryo yazma gösterile bilir. Yani gelecekteki olası olayların Spekülatif değerlendirmelerini yapar.
İndirgeme oranı: gelecekte vazgeçilen tüketimin bugünkü değerine ulaşa bilmesi için tüketimden çekilen paralara bir değer yüklemektir.
Özet
Bütçelerde gelir harcama tahminleri nasıl yapılmaktadır?
Kantitatif( sayısal veya nicel) yöntemler
Kalitatif ( sayısal olmayan ve nitel) yöntemler.
Nitel yöntemler: sübjektif esaslıdır ve tahmini yapan kişilerin değer yargılarına ve deneyimlerine dayanır.
Nicel yöntemler: sübjektiflikten uzak ve mümkün olduğunca objektif yöntemlerdir. Tahmin edilecek gelir veya harcama ile ilgili yeterli bilgiye sahip olduğunda kullanılmaktadır. Geçmişe ait bileğilerin gelecekte de devam edeceği düşünülerek bilimsel yöntemlerle de geçmiş verilere dayalı tahminler yapılmaktadır.
Nitel yöntemlerden ilki yargıya dayalı tahmindir kamu programları veya bazı gelir kaynakları ile ilgili geçmiş bilgi ve deneyim olmadığında kullanılır. Bir başka kullanım gerekçesi hizmetlerde ölçülmeyen faktörler bulunmasıdır. Matematiksel yöntemlerin ölçümlemediği durumlarda yargıya dayalı yöntem kullanılmaktadır. Yargıya dayalı yöntemin kullanımı kolay olduğu için ilk denenen ve diğer teknikleri kullanmak olanaksız olduğunda ise son başvurulan tekniktir.
İkinci nitel yöntem birim maliyete dayalı yöntemdir. Yöntem öncelikle tahminleri esas alacak birim maliyetleri hesaplamaya çalışmakta daha sonra ise talep edilen miktar belirlenip toplam harcama miktarı belirlenmektedir.
Nicel yöntemlerde ise: yeterli düzeyde sayısal bilgiye sahip olunduğunda kullanılmaktadır. Bu sayısal verilerin gelecekte de aynı olacağı varsayımına dayalı tahmin yapılmaktadır. Aksi taktirde daha çok nitel yöntemler kullanılmaktadır. Nitel yöntemler ZAMAN SERİLERİ ve NEDENSEL TEKNİKLERDİR.
Bu yöntemde tahmin edilecek değişkendeki geçmiş yıl verilerini ele alınıp bu verilere dayalı olarak belirlenen trendin aynen devam edeceği var sayılır ve buna göre tahmin yapılır. Yöntemde tahmin yapmak için sadece ilgili değişkenin verileri kullanılır. Zaman serilerinin kullanımlarının maliyetleri oldukça yüksek ola bilmektedir. Zaman serileri ile yapılan tahminlerde geçmiş yıllar içinde bulunan yıl ve geleceğe ilişkin verilerin görüldüğü için anlaşılması oldukça kolaydır. Nedensel tahmin yöntemi teknikleri ise nicel yöntemlerin bir diğeridir. Bu teknik tahmin edilecek değişkeni etkileyeceği düşünülen başka değişkenler ile istatistik ilişkilerini kullanarak tahmin yapmaya çalışır. İki örneği regresyon analizi ve ekonomi metrik modeldir.
Devlet politikalarının ve programlarının belirlenmesinde ve değerlendirilmesinde hangi ölçütler kullanılmaktadır?
Kamu politikalarında yapılacak değişiklikler veya yeni bir programa başlama gibi kararlar belirli ölçülere dayalı olanak alına bilir. Bunlar ETKİNLİK ETKENLİK VERİMLİLİK VE EŞİTLİK ÖLÇÜSÜLERİDİR.
Etkenlik: kamu programlarının amaçlarına ulaşma derecelerini vermektedir. Bu ölçü programın devam edip etmeyeceği programla ilgili değişiklik yapılıp yapılmayacağının belirlenmesinde kullanılır.
Etkinlik ölçüsü: alternatifler arasında karşılaşma yapmayı veya kamu hizmetleri için gerekli fonların özel kesim de bırakılması halinde ortaya çıkacak fayda ile kamu kesiminin kullanılması halinde ortaya çıkacak faydanın karşılaştırılmasını gerektirmektedir. En az kaynakla en fazla sosyal faydayı sağlayan alternatifi araştırır.
Verimlilik: kamu hizmetinde kullanılan girdi çıktı ilişkisidir. Verimlilikte programın sonuçları ve etkileri dikkate alınmaz.
Eşitlik ölçüsü: kamu hizmetinde elde edilen net faydaların bireyler arsındaki dağılımı ile ilgilidir. Bir başka değişle çeşitli açılardan kamu programının gelir dağılımını nasıl etkilediği bu ölçü yardımı ile tahmin edile bilir.
Devlet politika ve programlarının belirlenmesinde değerlendirilmesinde hangi teknikler kullanılmaktadır? Program analiz tekniği çok çeşitlidir. Yaygın biçimde kullanılan teknikleri ele alcağız. Bunlardan ilki;
Fayda maliyet analizi: bir kamu hizmetinin yatırım projesinin tüm sosyal faydaları ile sosyal maliyetlerinin hesaplanıp karşılaştırılmasını gerektirir. Bu karşılaştırmaya dayalı olarak kararla alınır. Bu teknikte faaliyetler ve faydalar para birimi cinsinden ifade edilir.
İkinci teknik maliyet etkenlik analizi: bu teknik kamu projesini parasal olarak ifade eder ancak sonuçlarını ve proje çıktılarını parasal olarak ölçemez. Kamu projelerinin maliyetlerini hesaplamak kolayken faydalarını ölçmek oldukça zordur. Maliyet etkenlik analizi bu tür durumlarda kullanılır. Bu teknik alternatif projeler arasında karşılaştırma yapamaz.
Yöneylem araştırması: tekrarlanan işlerde ilişkili olarak bilimsel yöntemlerle karar alma tekniği olarak tanımlana bilir.
Stratejik analiz: niteliksel bir tekniktir. Belirli stratejilere dayalı karar almayı gerektirir. Stratejik analiz kamu kurumlarının değişen sosyal politik koşullara uyumlarının araştırılmasında ve geliştirilmesinde kullanılabilmektedir. | 
Benzer Konular 
