Ünite 1 Devlet Bütçesi

Bütçe: Devlet ve müesseselerin bir yıllık gelir ve giderlerini gösteren ve bunların uygulanma ve yürütmesine izin veren bir kanundur,

Not: Siyasal rejimler en yaygın olan demokrasilerin gelişmesinde bütçeler etkili olmuştur.

Not: ilk bütçe deyimi Osmanlıda 1873 de kullanılmıştır…

Seçmen yatırımı(seçmene selam): Kaynakların kendi seçim bölgelerine yönetilmesi mantığına denir.

Mali Şizofreni: Parlamenterlerin hem kamusal hem de özel çıkarlara yönetilmesini, bu farkla kişiliklerini ve tutumları ifade etmeye mali şizofreni denir.

Mali hukuk: Mali araçların (giderler, gelirler, borçlar)ortaya çıkışını, biçimini içerini, uygulanışını, denetimini düzenleyen hukuk dalına MALİ HUKUK denir.

Bütçenin Mali-İktisadi işlevi: İktisadi işlevi kıt kaynakları en iyi biçimde dağıtmaktır.

Bütçe çiler aynı zamanda kamu harcamalarının (ücret, demirbaş, yolluk gibi)ve toplumsal amaçların (savunma, tarımsal sulama gibi)türlerini ve finansmanını belirleyecek gelir türlerini belirler.

Bütçenin denetim işleri: Kamu bütçelemesinde denetim, mal, gider ve gelir işlemlerinin amaca ve yasalara uygunluğunu, kaynakların iyi kullanıp kullanılmadığını açığa çıkarmaya yarar.

Adil gelir dağılım işlevi: Gelir dağılımında göreli adaleti sağlamak herkesin geçinebileceği bir gelire kavuşma olanağını yaratmak günümüz mali ve iktisadi amaçlarından birisidir.

Bütçenin iktisadi istikrar

İşlevi: Bütçenin ekonomik istikrarı sağlayıcı ve koruyucu bir yapıda olması toplu durum(konjektrel) dalgalanma gereklerine uygun biçimde hazırlanıp yürürlüğe konulması anlamına gelir.

Not: İktisadi istikrarsızlığı önlemek hiç değilse istikrarsızlığın boyutlarını ve olumsuzluklarını azaltıcı önlemleri zamanında almak günümüzde devlet bütçesinin temel görevlerindendir.

Not: bütçe Kelime kökü itibariyle denge anlamına gelir. Dengeden anlaşılması gereken ihtiyaçlar arasındaki dengedir.

Not: Bütçenin kla*** işlevleri mali-iktisadi, siyasi, hukuki ve denetim işlevleridir. İstikrar işlevi çağdaş bütçe işlevlerindendir.

Not: Bütçe hukuken bir yasadır. Bu yasa bütçenin hareket alanının belirleyen sınırları çizer. Kamu otoritesi bu sınırlara uymak zorundadır.

Not: Kaynak tahsisi işlevi: kamu kesimi içimdeki birbirine rakip çıkar ve talepler arasında tercih yapılması ve buna ilişkin karşılıklı dengelerin gözlenmesini amaçlar.

Özet

Devlet bütçesi nedir? Temel ilkeleri nelerdir?

Bütçe kamu kurum ve kuruluşlarının belli bir dönem içerisinde gelir ve giderlerini tahmin eden bunların yürütülüp uygulanmasına izin veren hukuki bir belgedir.

Devlet bütçesinin temel özellikleri ise anayasalarda yer alması gelir gider tahminlerini yansıtması belirli bir dönem genelde bir yıl için tekrarlanması bir kanun olarak nitelendirilmesi giderlerin yapılması ve gelirlerin toplanması için yasama organlarının yürütme organına verdiği bir ön izin olması yürütme organının bu icra programı niteliğinde olması ve uygulama sırasında ve sonrasında yürütme yargı ve yasama organı tarafından denetlenmesi olduğu söylene bilir.

Kla*** anlamda devlet bütçesinden başarmasını istediği görevler: kla*** anlamda devlet bütçesinin işlevleri siyasi hukuki mali iktisadi ve denetim yönündendir. Siyasi işlev yasama organında parlamenterler ve siyasi partiler halkın isteklerini açıklamaları ile ortaya çıkmaktadır. Hükümetler vatandaşların isteklerini hükümet programları haline getirip bütçe aracılığı ile bürokrasiye uygulamayı amaçlamış ve üstlenmiş bir siyasal girişimdir.

Hukuki işlev ise ilk olarak her ülkede bütçeye ilişkin temel yetkilerin ilkelerin ve hukuksal sınırlarla ilgili ülkelerin anayasasını belirlenmesinde belirginleşir. Çünkü yürütme ve yasama organlarının konuyla ilişkin yetki sınırlarını çizen kuralların anayasal çerçevede uygulanmasını istenir. Ayrıca bütçe uygulamasında kamu yönetim birimleri ve vatandaşlar arasında ortaya çıkan uyuşmazlıklarda yargı organları tarafından çözümlenmektedir.

Bütçenin mali iktisadi işlevleri kıt kaynakları en etkin biçimde kullanılması ve devletin giderleri için alternatif gelir kaynaklarının bulunmasını ifade etmektedir.

Bütçenin denetim işlevi ise

Kamu hizmetlerin amaçları en iyi gerçekleştirilecek biçimde kullanılıp kullanılmadığını ve amaçlara yönelik harcama ve gelirlerin yasalara uygun bir biçimde olup olmadığını araştırması ve sonuçların ortaya konmasını içermektedir.

Modern anlamda devlet bütçesinden başarmasını beklenen görevler: kaynak tahsisinde etkinliği gelir dağılımında adaleti iktisadi istikrarı ve kalkınmayı sağlamada bir araç olarak kullanıla bileceği ile ilgilidir.

Kaynak tahsisinde etkinliği sağlama kamu ve özel sektörün üretimi ile sosyal faydanın en çok olması için çalışmasını gerektirir. Sosyal faydayı en çok araştırmak için kamu kesiminin hangi ihtiyaçları karşılaması gerektiğini hangisinin özel sektöre bırakmasının doğru olacağını araştırıp bütçelerin buna göre düzenlenmesi gerekmektedir.

Gelir dağılımında adaleti sağlama işlevi de piyasa ekonomisine her hangi müdahale olmadığında gelir dağılımı bozucu etkisi yaratığı dolayısıyla gelir dağılımını düzeltmede devlete bir iş düştüğü ile ilgilidir. Elbette bu adaletsizliğin giderilmesinde devlet bütçesi kullanılacaktır.

İktisadi istikrarı sağlama işlevi ekonomik Konjonktürün yaratacağı olumsuz etkiyi gidermeye olarak bütçenin hazırlanması gerekmektedir. İktisadi kalkınmayı sağlama işlevi devlete ekonomik büyümeyi istenen ve istikrarlı bir biçimde tutma görevi yüklenmektedir. Bu görev devlet biçimlerinin kaynakları ve harcamalarının büyümenin ve kalkınmanın gerektirdiği biçimde kullanılması ile başarılabilir.

Bazı ülkelerde ki bütçe tanımları:

1862 tarihli kamusal muhasebe yasasında bütçe” devletin ve aynı esaslara göre yönetilen kamu kuruluşlarının yıllık gelir ve gider tahminlerini ön görüp yasalaştıran bir kanundur”

Fransız maliyeci P.Leroy –Beaulie göre bütçe “ belir bir dönem içinde toplanacak gelirler ile yapılacak giderlerin tahmini ve karşılaştırmalı bir cetveli olduğu kadar yetkili organlar tarafından bu giderlerin yapılması o gelirlerin toplanması için verilen bir izindir”

Stourm a de “devlet bütçesi kamu gelir ve giderlerinin mali yıla girmeden yapılan tahminle ile uygulanmasına izin veren bir parlamento tasarrufudur.”

Allix e göre “ bütçe devlerin bir süre içindeki gelir ve giderlerin tahmini olarak belirleyen gelirin toplanmasına giderlerin yapılmasına izin veren bir kanundur” Salon ve Zurcher e göre “belirli bir döneme ilişkin gelir ve tahminleri kapsayan ve uygulanacak kurumun özelliğine göre biçimi nitelikleri ve tastik edici üst düzey organı değişen mali belgeye bütçe denir”

j. Due” gelecek dönem için önerilen harcamalar beklenen ve gelirler ile birlikte içinde bulunan devre ile geçmiş dönemlerde gerçekleşen harcamalar ve gelirler hakkındaki verileri açıklayan bir belge “ diye tanımlanır.

O. Eckstein: “devletin beklenen harcama ve gelirlerinin ayrıntılı bir listesidir