ÜNİTE 5

Kurucu İktidar: Anayasayı Değiştirme Sorunu• Bir devletin anayasasını yapma ve değiştirme iktidarına, kurucu iktidar adı verilmektedir. Bir anayasanın tümden yeniden yaratılması halinde asli kurucu iktidardan, mevcut bir anayasanın bazı hükümlerinin değiştirilmesi halinde tali kurucu iktidardan

söz edilmektedir. Tali kurucu iktidarın yetkisi anayasayı tamamen adi kanunlarla aynı usuller içerisinde değiştirebilmek ile anayasayı hiçbir şekilde değiştirememek arasında pek çok şekilde görülmektedir. Osmanlı-Türk Anayasa tarihinde tek yumuşak anayasa

olarak nitelendirilen 1921 Anayasası’ndan sonraki tüm anayasalarda, değiştirme sorununa ilişkin olarak özel düzenlemeler getirilmiştir. 1982 Anayasası’nın sertlik eğilimi, değiştirilmesi hiç mümkün olmayan hükümlere ilişkin düzenlemelerde ve değişiklik konusunda benimsediği karmaşık yöntemde kendisini göstermektedir. 1982 Anayasası, anayasa değişikliklerinin anayasaya uygunluğunun denetiminin sadece şekil açısından mümkün olduğu görüşünü benimsemiştir. Anayasayı değiştirme sürecinin aşamalarını

sıralayabilmek.

• Teklif ; Anayasanın değiştirilmesi TBMM üye tamsayı sının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilir.

• Görüşme ; Anayasa değişiklik teklişeri Genel Kurul’da iki kez görüşülür. ‹kinci görüşmeye birinci görüşmenin bitiminden kırk sekiz saat geçmeden başlanamaz. ‹kinci görüşmede, sadece maddeler üzerinde verilmiş olan değişiklik önergeleri görüşülür.

• Karar ; 3361 sayılı Kanun’la yapılan değişiklik ile, Anayasa’da, üye tamsayısının beşte üçü ve üçte ikisi olmak üzere iki değişik karar yeter sayısı öngörülmüştür. Anayasa değişiklik teklişerinin kabulüne ilişkin 3361 sayılı Kanun’la getirilen bir yenilik de oylamanın gizli olması zorunluluğudur.

• Onay ; Anayasa’nın 3361 sayılı Kanun’la değişik 175. maddesi, Anayasa’nın ilk metninde olduğu gibi, anayasa değişikliklerini onaylama yetkisini Cumhurbaşkanı ile halk arasında paylaştırmaktadır. Ancak karar çoğunluğunun beşte üç veya üçte iki olu- şuna göre izlenecek yollar farklıdır. Anayasa değişikliği teklifi, beşte üç veya daha fazla fakat üçte ikiden az oyla kabul edildiği takdirde, Cumhurbaşkanı’nın kanunu tekrar görüşülmek üzere Meclis’e iade etmesi veya kanunun halkoyuna sunulması gibi iki ihtimal ortaya çıkar. Cumhurbaşkanı’nın iadesi halinde anayasa değişikliği sürecinin devam edebilmesi için, Meclis’in bu kanunu üye tamsayısının en az üçte iki çoğunluğu ile aynen kabul etmesi gerekir. Bu durumda Cumhurbaşkanı, kanunu halkoyuna sunabilir veya onaylayarak kesinleştirebilir. Cumhurbaşkanı beşte üçle üçte iki arasındaki oyla kabul edilmiş bir anayasa değişikliğini iade etmezse söz konusu kanunun halkoyuna sunulması zorunludur. Diğer bir deyimle bu durumda Anayasa, zorunlu halkoylaması yöntemini benimsemiş ve üçte ikiden az oyla kabul edilen bir anayasa değişikliğinin sadece Cumhurbaşkanı’nın onayıyla kesinleşmesine izin vermemiştir. Anayasa değişikliklerinin denetim usullerini belirleyebilmek.

• Anayasa değişikliklerinin anayasa uygunluğunun denetimi, şekil ve esas olmak üzere iki düzeyde söz konusu olabilir. Anayasa değişikliklerinin şekil yönünden anayasaya uygunluğunun denetimi, bu değişikliklerin anayasada düzenlenen usul ve şekil kurallarına uygun olarak yapılıp yapılmadıklarının incelenmesini içerir.

1. Aşağıdaki ifadelerden hangisi 1982 Anayasası’nın benimsediği anayasanın değiştirilmesi usulü konusunda doğru değildir?

a. Değişiklik TBMM üye tamsayısının 1/3’ü tarafından teklif edilir.

b. Değişiklik teklifinin yazılı olarak yapılması gerekir.

c. Değişiklik teklişeri Genel Kurul’da iki defa görüşülür.

d. Değişiklik teklifi gizli oylama ile oylanır.

e. Değişiklik teklifi açık oylama ile oylanır.

2. 1982 Anayasası’na göre Cumhurbaşkanı anayasa değişikliklerini onaylama yetkisini aşağıda sayılanlardan hangisi ile paylaşmaktadır?

a.TBMM

b. Anayasa Mahkemesi

c. Bakanlar Kurulu

d. Halk

e. Yüksek Seçim Kurulu

3. Aşağıdaki ifadelerden hangisi tali kurucu iktidarı tanımlamaktadır?

a. Bir ülkenin anayasasının, o anayasada belirtilmiş yönteme uyularak değiştirilmesidir.

b. Bir ülkedeki siyasal rejimin ihtilal ile değişmesi sonucunda yeni bir anayasa yapılmasıdır.

c. Bir ülkenin parçalanması sonucunda yeni bir anayasa yapılmasıdır.

d. Bir ülkede bağımsızlığın kazanılması sonucunda yeni bir anayasa yapılmasıdır.

e. Devletin çeşitli hukuki yetkilerini sınırsız kullanmasıdır.

4. Anayasayı değiştirme sürecinin başlayabilmesi için gerekli olan teklif oranı en az kaçtır?

a. TBMM üye tamsayısının 1/3’ü

b. TBMM üye tamsayısının 3/5’ü

c. TBMM üye tamsayısının 2/3’ü

d. TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğu

e. TBMM üyelerinin tamamı

5. Anayasa değişikliğinin şekil bakımından bozuk olması halinde, iptal davasının yayın tarihinde itibaren kaç gün içinde açılması gerekmektedir?

a. 10

b. 15

c. 30

d. 60

e. 90

6. Yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin, anayasanın çizdiği sınırlar içinde kullanıldığı iktidar aşağıdakilerden hangisidir?

a. Kurucu iktidar

b. Kurulmuş iktidar

c. Asli kurucu iktidar

d. Tali kurucu iktidar

e. İktidar

7. Bir devletin anayasasını herhangi bir kurala bağlı kalmaksızın yapma ve/veya değiştirme gücüne ne ad verilir?

a. İktidar

b. Tali kurucu iktidar

c. İlkel iktidar

d. Kurucu iktidar

e. Kurulmuş iktidar

8. Teorik olarak bir anayasanın tamamen adi kanunlarla aynı usullerle değiştirilebilmesine ne ad verilir?

a. Yarı sertlik

b. Yarı yumuşaklık

c. Mutlak yumuşaklık

d. Mutlak sertlik

e. Kanun yolu

9. 1982 Anayasası değiştirilme usullerine göre nasıl bir anayasadır?

a. Yumuşak bir anayasadır.

b. Sert bir anayasadır.

c. Yarı sert bir anayasadır.

d. Yarı yumuşak bir anayasadır.

e. Değiştirilmesi kolay bir anayasadır.

10. Anayasa değişikliği teklifi TBMM tarafından 3/5 veya daha fazla, fakat 2/3’ten daha az oyla kabul edilmişse, Cumhurbaşkanı’nın iade yetkisinin niteliği aşağıdakilerden

hangisidir?

a. Geciktirici veto

b. Geri gönderme

c. Değişiklik talebi

d. İptal

e. Güçleştirici veto

BÜTÜN CEVAPLAR B OLACAK

ÜNİTE 6

Kuvvetler Ayrılığı

• Egemenlik ve devlet kudreti tektir ve bölünmezdir. İktidarın fonksiyonları (yasama, yürütme, yargı), iktidarın değişik kullanım biçimleridir. İktidarın organları

ise, iktidarın çeşitli fonksiyonlarını yerine getirmekle görevli kişi veya kuruluşlardır (örneğin Bakanlar Kurulu, Yargıtay). Günümüzde kuvvetler ayrılığı deyimi kullanılırken kastedilen, gerçekte fonksiyonlar ayrılığıdır. Devletin hukuki fonksiyonlarının, maddi, şekli ve organik tasniflerini açıklayabilmek.

• Devletin hukuki fonksiyonları yasama, yürütme ve yargı olarak üçe ayrılmakta, fakat bu kavramların nasıl tanımlanması gerektiği tartışılmaktadır. Bir görüş, devletin hukuki fonksiyonlarının tasnifini, bu fonksiyonların ifasında başvurulan işlemlerin hukuki mahiyetine dayandırmaktadır (maddi tasnif). Diğer bir görüş ise, devletin fonksiyonlarını ve bu fonksiyonların ifa aracı olan hukuki işlemleri, bu işlemleri yapan organa (organik tasnif) ve yapılış şekillerine göre (şekli tasnif) tasnif etmektedir. 1924, 1961 ve 1982 Anayasaları’nda, kuvvetler ayrılığının nasıl düzenlendiğini belirleyebilmek.

• Türkiye’de 1924 Anayasası’nın 5. maddesinde kuvvetler birliği anlamına gelen bir ifade kullanılmakla beraber aslında fonksiyonlar ayrılığı gerçekleştirilmiştir. 1961 Anayasası da 1924 Anayasası’nın sistemini benimsemiş, ancak yargı organının bağımsızlığı konusunda daha güvenli bir sistem getirmiştir. 1982 Anayasası ise kuvvetler ayrılığı sistemini benimsemekle birlikte, yürütmeyi sadece bir görev değil, aynı zamanda yetki olarak nitelendirmiştir. Bu durum kendisini 1982 Anayasası’nda Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde gösterir.

1. Kuvvetler ayrılığı prensibi aşağıdaki düşünürlerden hangisi ile özdeşleştirilmiştir?

a. Montesquieu

b. J.J. Rousseau

c. Descartes

d. Spinoza

e. Locke

A

2. Devletin hukuki fonksiyonlarının tasnifini, bu fonksiyonların ifasında başvurulan işlemlerin hukuki mahiyetine dayandıran kritere ne ad verilir?

a. Şekli kriter

b. Organik kriter

c. Kişisel kriter

d. Maddi kriter

e. Fonksiyonel kriter

D

3. 1982 Anayasası’na göre yürütme yetkisi ve görevi aşağıdakilerden hangisi tarafından yerine getirilir?

a. Cumhurbaşkanı

b. Bakanlar Kurulu

c. Bakanlar

d. Valilikler ve Bakanlar Kurulu

e. Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu

E

4. Pozitif hukuk verilerince kuvvetler ayrılığından kast edilen nedir?

a. Fonksiyonlar ayrımı

b. İdari ayrım

c. Hiyerarşik ayrım

d. Yasal ayrım

e. Pedagojik ayrım

A

5. Devlet fonksiyonlarının şekli ve organik bakımdan tasnifinin en güçlü savunucusu kimdir?

a. Carré De Malberg

b. Montesquieu

c. Duguit

d. Locke

e. Hobbes

A

6. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanı’nın yasamaya ilişkin yetkilerinden biri değildir?

a. TBMM’yi gerektiğinde toplantıya çağırmak

b. Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri göndermek

c. Kanunları yayınlamak

d. Kanunlar hakkında Anayasa Mahkemesi’ne iptal davası açmak

e. Anayasa’da belirtilen yüksek hakimleri seçmek

E

7. Bakanlar Kurulu’na kanun hükmünde kararname çı- karma yetkisi veren kanunda aşağıdakilerden hangisinin gösterilmesi zorunlu değildir?

a. Kararnamenin amacı

b. Kararnamenin kapsamı

c. Kararnamenin ilkeleri

d. Yetkinin kullanım süresi

e. Yürürlükten kaldırılacak kanun hükümleri

E

8. Devletin objektif hukuku formüle ettiği veya ona yürürlük sağladığı fonksiyonu aşağıdakilerden hangisidir?

a. Yasama fonksiyonu

b. Yürütme fonksiyonu

c. Yargı fonksiyonu

d. İdare fonksiyonu

e. Denetim fonksiyonu

A

9. İdarenin düzenleyici işlemlerini, yasama işlemlerinden ayırt etmeye yarayan unsur aşağıdakilerden hangisidir?

a. Hukuk kuralı koyması

b. Genel nitelikte olması

c. Yürütme organı tarafından yapılması

d. Sürekli nitelikte olması

e. Kişilik dışı olması

C

10. Kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi aşağıdakilerden hangisine aittir?

a. TBMM

b. Bakanlar Kurulu

c. Anayasa Mahkemesi

d. Danıştay

e. Cumhurbaşkanı

(B)

ÜNİTE 7

Yasama Fonksiyonu ve Yasama İşlemleri

• 1982 Anayasası kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak olarak ifade ettiği yasama yetkisinin TBMM’ye ait olduğunu belirtmiştir. Ancak 1982 Anayasası Bakanlar Kurulu’na kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisini tanıyarak, devredilmezlik ilkesine bir istisna oluşturmuştur.

• Maddi anlamda kanun yapma, kural-işlemler meydana getirme yetkisi olarak tanımlanırken, diğer yetkiler (mesela ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar verme) gene kanun yoluyla kullanılmalarına rağmen, şekli anlamda kanun sayılmaktadırlar. Yasama işlevinin niteliklerinin neler olduğunu belirleyebilmek.

• Yasama yetkisinin niteliklerinden olan genellik ilkesi, anayasaya aykırı olmamak şartıyla her konunun kanunla düzenlenebileceğini; ilkellik ilkesi, yasama organının bir konuyu, araya herhangi başka bir işlem girmeksizin düzenleyebileceğini; devredilmezlik

ilkesi, yasama organının anayasadan veya kanunlardan aldığı yetkileri bu metinlerde açık bir izin olmadıkça bir başka devlet organına devredemeyeceğini ifade etmektedir.

Yasama işlemi türlerini sıralayabilmek.

• Yasama yetkisinin konusunu oluşturan kanun, yasama organı tarafından bu ad altında ve belirli usullere uyularak yapılan her türlü işlemdir. Ancak yasama organının maddi bakımdan yargı işlemi niteliğinde bir işlemi kanun biçiminde yapması mümkün

değildir.

• Anayasa, kanun biçiminde yapılan bazı yasama işlemlerini, taşıdıkları özel nitelikler sebebiyle özel görüşme usulüne, hatta özel hukuki statüye tabi tutmuştur. Bunlar bütçe ve kesin hesap kanunu ile milletlerarası antlaşmaların uygun bulunması hakkındaki kanunlardır.

• TBMM’nin yasama meclislerinin iç örgütlenişine ve çalışmalarına ilişkin kararları ile yasama meclisinin, yürütme organı ile olan ilişkilerine dair kararları, parlamento kararlarını oluşturmaktadır.

• Yasama meclislerinin kendi iç çalışmalarını düzenlemek amacıyla koydukları kurallara içtüzük adı verilmektedir. İçtüzükler, biçimsel olarak parlamento kararı kategorisine girmektedir.

1. Anayasaya aykırı olmamak koşuluyla her konunun kanunla düzenlenebileceği ifadesi aşağıdaki kavramlardan hangisini açıklamaktadır?

a. Kanunların genelliği

b. Kanunların objektifliği

c. Kanunların soyutluğu

d. Yasama yetkisinin genelliği

e. Yasama yetkisinin asliliği

D

2. Aşağıdaki düzenleyici işlemlerden hangisinin yürürlükteki kanun hükümlerini değiştirmesi veya yürürlükten kaldırması mümkündür?

a. Kanun Hükmünde Kararname

b. Yönetmelik

c. Tüzük

d. Sirküler

e. Genelge

A

3. Kanuna ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

a. Kanun objektif ve genel kural koyabilir.

b. Kanun bireysel ve sübjektif işlem niteliğinde tedbir alabilir.

c. Kanun belli bir kişiye mükellefiyet yükleyemez.

d. Kanun belli bir kişiyi kanuni yükümlülükten kurtaramaz.

e. Kanun ancak anayasada belirlenmiş konularda kural koyabilir.

E

4. Meclisler aşağıdaki ilkelerden hangisine dayanarak kendi içtüzüklerini yapabilmektedirler?

a. Yasama dokunulmazlığı

b. Yasama sorumsuzluğu

c. Yöntemsel bağımsızlık

d. Egemenlik

e. Özerklik

C

5. 1982 Anayasası’na göre, aşağıda belirtilen parlamento kararlarından hangisi Anayasa Mahkemesi’nin denetimine tabidir?

a. Yasama dokunulmazlığının kaldırılması

b. Başbakan hakkında meclis soruşturması açılması

c. Bakanlar Kurulu’nun göreve başlaması sırasında güven oyu verilmesi

d. Cumhurbaşkanı’nın vatana ihanetten suçlanması

e. TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar verilmesi

E

6. Aşağıdakilerin hangisi şekli anlamda kanundur?

a. Ceza Yargılamaları Usulü Kanunu

b. Türk Medeni Kanunu

c. İdam Cezasının İnfazı Hakkında Kanun

d. Türk Ceza Kanunu

e. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu

C

7. Aşağıdakilerden hangisi özel nitelikli kanun değildir?

a. 2000 Yılı Bütçe Kanunu

b. 2001 Yılı Bütçe Kanunu

c. Kesin Hesap Kanunu

d. Milletlerarası Anlaşmanın Uygun Bulunması

e. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun

E

8. Aşağıdakilerden hangisi yasama işlemlerinden değildir?

a. Kanun

b. Özel nitelikli kanun

c. Parlamento kararı

d. İçtüzük

e. Yasaların yorumu

E

9. İçtüzükle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

a. İçtüzüklerin düzenleme konusunun, meclisin çalışma alanı içinde olması gereklidir.

b. Meclislerin, görev ve yetkileri içinde olmayan konulara ilişkin çalışmaların içtüzük hükümleriyle düzenlenmesi yoluyla meclislerin görev alanı içine sokulması istisnai olarak mümkün olabilir.

c. Anayasaya göre kanunla düzenlenmesi gereken bir konunun içtüzükle düzenlenmesi, iptal edilmeye yol açabilir.

d. İçtüzük ve içtüzük değişiklikleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerince önerilir.

e. İçtüzükte değişiklik yapılmasını öngören tekliflere kanun teklifleri hakkındaki hükümler uygulanır.

B

10. Bütçe Kanunları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

a. Bütçe Kanunu, hukuki mahiyeti bakımından bir kural-işlem değil, bir şart-işlemdir.

b. Bütçe Kanununun yıllık olması ilkesi kabul edilmiştir.

c. Mali yılın başlangıç tarihinin Bütçe Kanunuyla belirlenmesi gerekir.

d. Ana Muhalefet Partisi Bütçe Kanunu hazırlama yetkisine sahiptir.

e. Bütçe Kanununa bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz.

(D)

ÜNİTE 8

Yürütme Fonksiyonu ve Yürütme İşlemleri

• Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarının tümündeki düzenlemelere göre yürütme fonksiyonu kavramının kapsamına sadece özel, somut, bireysel işlemler değil, düzenleyici veya kural koyucu işlemler de girmektedir.

• Anayasalarda açık bir hüküm bulunmasa bile, yürütme organının düzenleme yetkisine sahip olduğu, bu yetkinin yürütme ve idare fonksiyonunun mahiyetinden doğduğu söylenebilir.

• 1982 Anayasası, yürütmenin düzenleyici işlemlerini kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik ve Cumhurbaşkanlığı kararnamesi olarak belirlemiştir. KHK’lerin özelliklerini ve denetim biçimini saptayabilmek.

• Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılabilen kanun hükmünde kararnameler bir yetki kanununa dayanmak zorundadır.

• Usul ve şekil unsuru bakımından diğer Bakanlar Kurulu kararnamelerinden farksız olan KHK’lerin Anayasaya uygunluğu, Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenmektedir.

• Sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’nun, konu sınırlaması söz konusu olmaksızın çıkardığı KHK’lerin anayasaya aykırılığı iddiası ile Anayasa Mahkemesine dava açılması söz konusu değildir. Diğer yürütme işlemlerini belirleyebilmek.

• Yürütme işlemlerinin diğer türlerini ise Cumhurbaşkanlığı kararnamesi,

1. Aşağıdakilerden hangisi yürütmenin düzenleyici işlemlerinden değildir?

a. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

b. Kanun Hükmünde Kararname

c. Parlamento kararı

d. Tüzük

e. Yönetmelik

C

2. Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisini aşağıdakilerden hangisi tanımaktadır?

a. Yetki kanunu

b. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi

c. Meclis içtüzüğü

d. Parlamento kararı

e. Anayasa Mahkemesi kararı

A

3. Aşağıdaki ifadelerden hangisi sıkıyönetim ve olağan üstü hal kanun hükmünde kararnameleri bakımından yanlıştır?

a. Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır.

b. Temel haklar konusunda düzenleme getirebilir.

c. Anayasaya aykırı oldukları iddiası ile Anayasa Mahkemesi’ne dava açılamaz.

d. Olağanüstü halin gerekli kılmadığı konularda da çıkarılabilirler.

e. Bu kanun hükmünde kararnameler ile kanunlarda değişiklik yapılamaz.

D

4. Kanunların uygulanmasını göstermek ve emrettiği işleri belirtmek üzere Bakanlar Kurulu’nca Danıştay incelemesinden geçirilerek getirilen düzenlemeye ne ad verilir?

a. Tüzük

b. Yönetmelik

c. İçtihat

d. Kararname

e. Parlamento kararı

A

5. Aşağıdakilerden hangisi yönetmelik çıkarma konusunda yetkili değildir?

a. Başbakanlık

b. Bakanlar Kurulu

c. Bakanlıklar

d. Siyasi partiler

e. Kamu tüzel kişileri

D

6. Aşağıdakilerden hangisi Anayasa Mahkemesi’nin KHK denetiminde olağanüstü hal ile ilgili olarak aradığı şartlardan değildir?

a. Yer bakımından sınırlılık

b. Süre bakımından sınırlılık

c. KHK ile kanunların değiştirilememesi

d. Bir bölgedeki olağanüstü hale ilişkin KHK’nın, o bölge dışında geçerli olamaması

e. Olağanüstü halin ilanıyla birlikte daha önceki tüm KHK’ların olağanüstü hal KHK’sı niteliğini kazanması

E

7. TBMM’nin bir KHK’yi reddetmesi durumunda, KHK ne zaman yürürlükten kalkar?

a. KHK’nın kabul tarihinde

b. Meclis’in onay kararının tarihinde

c. Meclis kararının Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihte

d. Bakanlar Kurulu’nun KHK’yı imzaladığı tarihte

e. Anayasa Mahkemesinin Meclis kararını kabul ettiği, tarihte

C

8. Tüzükler hangi yargı makamınca denetlenir?

a. Askeri Yargıtay

b. Danıştay

c. Anayasa Mahkemesi

d. Sayıştay

e. Yargıtay

B

9. Aşağıdakilerden hangisi yönetmeliklerin konusunu oluşturur?

a. Anayasa

b. Kanun

c. Genelge

d. Yönerge

e. Tebliğ

B

10. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

a. Meclis tarafından çıkarılmasa da Anayasal bir kaynağı olduğu için kanun sayılmaktadır.

b. Hazırlanan kararname Bakanlar Kurulu tarafından

onaylanmalıdır.

c. Kararnameyi Başbakan ve Cumhurbaşkanı birlikte imzalar.

d. Sadece Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin kuruluş, teşkilat ve çalışma esasları ile personel atama işlemlerinin düzenlenmesi konularında çıkarılabilir.

e. Denetimi, itirazın niteliğine göre Anayasa Mahkemesi veya Danıştay tarafından yapılır.

D

ÜNİTE 9

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Kuruluşu, Milletvekillerinin Seçimi ve Hukuki Statüleri

Milletvekilli seçim sisteminin özelliklerini açıklayabilmek.

• 1982 Anayasası beş yılda bir yapılan genel seçimler sonucunda oluşan tek meclisli yasama organı sistemini benimsemiştir. TBMM’nin oluşumunda nisbi temsilin d’Hondt yöntemi kabul edilmekle birlikte, Milletvekili Seçimi Kanunu bir kısım seçim çevreleri bakımından nisbi temsille çoğunluk sistemini birleştiren karma bir sistem benimsemiştir. Milletvekili Seçimi Kanununa göre, Türkiye her biri altı milletvekili çıkaracak çevrelere bölünmekte ve her seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısı Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenmektedir. Seçmenler tercihli oy kullanmak imkanına sahiptirler.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin hukuki statüsünü belirleyebilmek.

• Seçimler sonucunda milletvekili sıfatını kazananlar Anayasaya göre bütün milleti temsil ederler. Milletvekilliği statüsünün diğer unsurları, milletvekilliği andına ilişkin hüküm, milletvekilliği ile bağdaşmayan işler, yasama sorumsuzluğu ve dokunulmazlığı, milletvekilliğinin düşmesi ve milletvekillerinin mali statüleridir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğiyle bağdaşmayan işleri sıralayabilmek.

• Yasama uyumsuzluğu Anayasanın 87. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre milletvekilleri, devlet ve diğer kamu tüzel kişileri ile onlara bağlı kuruluşlarda, devletin bir biçimde dahil olduğu girişim ve ortaklıklarda, özel gelir kaynakları ve olanakları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerde, Devletin yardımını alan ve vergi bağışıklığı olan vakıflarda, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalarda ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları girişim ya da ortaklıklarda yönetim ve denetim kurullarında görev alamayacakları gibi vekil olamayacaklar herhangi bir taahhüt işini doğrudan ya da dolaylı olarak kabul edemezler. Yine, temsilcilik, hakemlik yapamaz, yürütme organının öneri, inha, atama veya onamasına bağlı resmi ya da özel herhangi bir işle görevlendirilemezler.

Yasama sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığı kavramlarını tanımlayabilmek.

• Milletvekilleri, meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden; mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanı’nın teklifi üzerine meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan yasama sorumsuzluğu kapsamında sorumlu tutulamazlar. Yasama sorumsuzluğunun amacı, milletvekillerinin Meclisteki söz ve düşünce hürriyetini korumaktır.

• Yasama dokunulmazlığı nedeniyle bir milletvekili seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülerek, Meclisin kararı olmadan, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Dokunulmazlı k nedeniyle, milletvekili hakkında, seçimden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılmaktadır. Bu durumda zamanaşımı süreleri işlememektedir.

• TBMM tarafından, Anayasada belirtilen durumlarda milletvekili dokunulmazlığının kaldırılmasına veya üyeliğin düşmesine karar verilmesi halinde, bu kararların iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulması mümkündür.

1. Seçimlerin geri bırakılabilmesi için aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi gerekir?

a. Savaş durumu

b. Milletvekillerinin yarısının seçimlerin geri bırakılması talep etmesi

c. Cumhurbaşkanının bu konudaki talebi

d. Ülkenin maddi sıkıntı içinde olması

e. TBMM Başkanlığının seçimi bazı nedenlerle geri bırakmak istemesi

A

2. Her seçim çevresinden sadece bir milletvekili seçilmesini öngören seçim sistemi aşağıdakilerden hangisidir?

a. Karma liste

b. Dar bölge

c. Bloke liste

d. Tercihli oy

e. Mutlak çoğunluk

B

3. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yasama dokunulmazlığı bakımından yanlıştır?

a. Suçüstü halinde yasama dokunulmazlığı söz konusu değildir.

b. Yasama dokunulmazlığı TBMM tarafından kaldırılabilir.

c. Milletvekili olmayan bakanlar da dokunulmazlıktan yararlanırlar.

d. Yasama dokunulmazlığı milletvekili hakkında hukuk davası açılmasına engel değildir.

e. Milletvekilinin kendisinin istemesi halinde yasama dokunulmazlığı mutlaka kaldırılır.

E

4. Aşağıdakilerden hangisi milletvekillerinin hukuki statülerinin unsurlarından biri değildir?

a. Bütün milleti temsil etmeleri ilkesi

b. Milletvekili andı

c. Yasama sorumsuzluğu

d. Yasama dokunulmazlığı

e. Milletvekilliği ile bağdaşmayan işler yapabilme yetkisi

E

5. Seçim çevrelerini ve her seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısını saptama görevi aşağıdakilerden hangisine aittir?

a. Yüksek Seçim Kurulu

b. TBMM

c. Bakanlar Kurulu

d. Anayasa Mahkemesi

e. Cumhurbaşkanı

A

6. Aşağıda sayılanlardan hangisi milletvekili seçilmeye engel oluşturmaz?

a. Kısıtlı olmak

b. Otuz yaşını doldurmamış olmak

c. Taksirli suç nedeniyle hapis cezasına hüküm giymek

d. Dolandırıcılık nedeniyle hüküm giymek

e. Devlet sırrını açığa vurmak nedeniyle hüküm giymek

C

7. Aşağıdakilerden hangisi milletvekilliği ile bağdaşmayan işlerden değildir?

a. Devletten yardım sağlayan vakıfların yönetim kurulunda görev almak

b. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının yönetim kurulunda görev almak

c. Sendikaların denetleme kurulunda görev almak

d. Bir serbest mesleği icra etmek

e. Devletin katıldığı bir anonim ortaklığın yönetim kurulunda görev almak

D

8. Aşağıdaki durumlardan hangisinde yasama sorumsuzlu ğu söz konusu olamaz?

a. Meclis çalışması sırasında düşünce açıklamak

b. Komisyon toplantısında söz söylemek

c. Siyasi parti grup toplantısında oyunu açıklamak

d. Genel Kurul’da düşünce açıklamak

e. Meclis toplantısı sırasında bir üyeyi dövmek

E

9. Aşağıdakilerden hangi nedeniyle milletvekilliği düşürülemez?

a. Bir ay içinde toplam iki iş günü genel kurula katılmamış olma

b. Milletvekilliğiyle bağdaşmayan görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar etme

c. Kesin hüküm giyme veya kısıtlanma

d. Eylem ve beyanlarıyla partisinin temelli kapatılmasına neden olma

e. İstifa

A

10. Dokunulmazlığın kaldırılması ilgili TBMM kararlarının denetlenmesi aşağıdakilerden hangisi tarafından gerçekleştirilir?

a. Yargıtay

b. Anayasa Mahkemesi

c. Danıştay

d. Devlet Güvenlik Mahkemesi

e. Bölge İdare Mahkemesi

B