ÜNİTE 1

GENEL EKONOMİ İÇİNDE KAMU KESİMİNİN GELİŞİMİ

*genel ekonomi içinde kamu kesiminin payının artmasını sağlayan en önemli etken Keynesyen iktisadi ve mali düşüncenin ortaya çıkmasıdır.

*katma bütçeli kuruluşlar ayrı bir tüzel kişiliğe ve özel gelirlere sahiptir.örn üniv. Karayolları, DSİ gibi

*musgrave göre kamu kesiminin yeni fonksiyonları ekonomik istikrarı sağlamak,kaynak dağılımında etkinliği sağlamak , gelirin yeniden dağılımı

*Döner sermayeli işletmeler ticari, sınai, kültürel, tarımsal ve mesleki nitelikteki bazı hizmetleri sunarlar.

*Sosyal güvenlik kuruluşları emekli sandığı, bağkur ve ssk

*Döner sermayeli işletmelerin yasal dayanağı muhasebe-i umumiye kanunu ile oluşturulmuştur.

*Klasik maliyecilere göre ekonomideki aksaklıklar geçicidir ve kendiliğinden dengeye gelir.Tarafsız maliye denk bütçe, sınırlı borçlanma ve düşük oranlı vergileri önermişlerdir.

*1990 sonrasındaki büyük bütçe açıklarının en önemli sebebi borç faizi ödemeleridir.

*Genel ve katma bütçenin birleştirilmesi ve bundan hazine yardımlarının çıkarılması yoluyla konsolide bütçeye ulaşılır.

*Türkiye’de mahalli idarelerin gelir ve harcamalarının konsolide bütçeye oranı % 7 düzeyindeyken 1985 yılında %12 ‘ye yükselmesinin sebebi emlak vergisinin belediyelere verilmesidir.

*Türkiye de kamu kesiminin unsurları konsolide bütçe , KİT’ler, mahalli idareler, sosyal güvenlik kuruluşları, fonlar ve döner sermayeler

*Türkiye de mahalli idareler belediyeler, il özel idareleri,köylerdir.

*devletin KİT’ler yoluyla sahip olduğu olanaklar

emek piyasasında ücretleri düzenleyebilmesi

mal ve hizmet piyasasında hizmetleri düzenleye bilmesi

elde ettiği kazançla sos. Devlet politikalarını daha iyi uygular.

*kamu kesiminin boyutlarını ortaya koyabilmek için bu kesimin gelir ve harcamalarını GSMH oranlamak gerekir.

*Döner sermaye işletmelerinin sayısı 1998 yılında 2835 tir.

*Günümüzde uygulamada olan fonlar

Tanıtma fonu, özelleştirme fonu,tasarruf mevduatı sigorta fonu,sosyal yardımlaşma ve dayanışma fonu,savunma sanayi destekleme fonu

*Bir ülkede dolaysız vergilerin ağırlıkta olması gelişmişlik düzeyini gösterir.

*Son yıllarda vergi gelirlerinin %55 dolaylı,%45 dolaysız vergilerden oluşmaktadır.

*Döner sermayeli işletmelerin amaçları

Devlete ek gelir sağlaması

Toplam talep ihtiyacının bir kısmını karşılaması

Boş kapasitenin kullanılması

Temel kamu hizmetlerinin yanı sıra ticari ve sınai bazı hizmetlerinde sunulabilmesi

*KİT’ler devletin ekonomik alanda mal ve hizmet üreten kuruluşlarının genel adıdır.

*Keynesyen yaklaşıma göre tam istihdamı ve ekonomik istikrarı sağlamak için devletin devletin ekonomiye müdahalesi gerekir.

*Konsolide bütçe harcamaları

idari fonksiyonel ayrıma göre:genel hizmetler sosyal hizmetler,savunma, adalet,emniyet,tarım-orman-köy ve su işleri,bayındırlık, ulaştırma,karayolları,madencilik eğitim,sağlık, kültürel turizm ile borç faizlerinden oluşur.

Ekonomik ayrıma göre:cari, yatırım ve transfer harcamaları.

*merkantlizm:zenginliğin ölçüsü toplumun sahip olduğu altın ve gümüşlerdir.

*fizyokrasi:zenginliğin kaynağı toprak ve tarım sektörüdür.

*klasik liberal görüş:’’bırakınız yapsınlar,bırakınız geçsinler’’kavramıyla ifade edilebilir.savunma, adalet ve yürütme işlerinin dışında ekonomiye müdahale edilmemelidir.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KONULAR

Merkantilistler ve Fiyokratlar’a göre zenginliğin kaynağı

Klasik ve Keynesyen görüşlerin temel ilkeleri

Konsolide bütçe harcamalarının ayırımı

Konsolide bütçe, fonlar veya döner sermayeli kuruluşların tanımları

ÇALIŞMA SORULARI

1. Fizyokratlar’a göre toplumların zenginlik kaynağın ölçüsü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Altın ve gümüş B) Nüfus C) Toprak D) Yeraltı kaynakları E) Sermaye birikimi

2. Aşağıdakilerden hangisi Klasik iktisatçıların görüşlerinden biri değildir?

A) Görünmez el B) Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler C) Devletin sadece yasa ve hukuk düzenini devam ettirmesi

D) Maliye politikası E) Denk bütçe

3. Aşağıdakilerden hangisi Keynesyen iktisatçıların görüşlerinden biridir?

A) Görünmez el B) Devlet müdahalesi C) Devletin sadece yasa ve hukuk düzenini devam ettirmesi D) Para politikası E) Denk bütçe

4. Genel ve katma bütçenin birleştirilmesi ve bundan hazine yardımları ile devlet katkısının düşülmesi yoluyla bulunan bütçe aşağıdakilerden hangisidir?

A) Devlet bütçesi B) Döner sermaye C) Genel bütçe D) Katma bütçe E) Konsolide bütçe

5. Aşağıdakilerden hangisi kamu kesimi içerisinde yer almaz?

A) Kamu iktisadi teşebbüsleri B) Mahalli idareler C) Özel kuruluşlar D) Sosyal güvenlik kuruluşları E) Döner sermayeler

6. Aşağıdakilerden hangisi konsolide bütçe harcamalarının idari-fonksiyonel ayırımında bulunmaz?

A) Transfer harcamaları B) Genel hizmetler C) Bayındırlık hizmetleri D) Sosyal hizmetler E) Borç faizleri

7. Genel ve katma bütçeli kuruluşların kamu hizmetlerini yerine getirirken aynı zamanda ticari, sınai, kültürel, tarımsal veya mesleki nitelikteki çeşitli hizmetleri yapabilmeleri amacıyla, bu kuruluşların bünyelerinde kurulan ve özel işletme niteliğindeki işletmeler aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kamu iktisadi teşebbüsleri B) Döner sermayeler C) Fonlar D) Mahalli idareler E) Sosyal güvenlik kuruluşları

8. Aşağıdakilerden hangisi günümüzde de faaliyetine devam eden fonlardan biri değildir?

A) Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Fonu B) Savunma Sanayini Destekleme Fonu C) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu

D) Özelleştirme Fonu E) Toplu Konut Fonu

9. Belirli bir amacın gerçekleştirilmesi için ayrılmış bulunan ve gerektiği zaman kullanılmak üzere belli bir hesapta toplanan ve harcanabilen paralara ne ad verilir?

A) Fon B) Sermaye C) Bütçe D) Tasarruf E) Ödenek

10. Kişileri iradeleri dışında uğradıkları fiziki ve iktisadi tehlikelerin zararlarından kurtarmak ya da bu tehlikelerin zararlarını azaltmak, kişiye bu zararların karşılığında insanlık onuruna yaraşır asgari bir yaşam düzeyi sağlamak amacıyla sosyal devlet ilkeleri gereği kurulmuş kamu kuruluşları aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kamu iktisadi teşebbüsleri B) Döner sermayeler C) Fonlar D) Sosyal güvenlik kuruluşları E) Mahalli idareler

CEVAP ANAHTARI

1.C/ 2.D/3. B/ 4. E/ 5. C/ 6. A/ 7. B/ 8. E/ 9. A/ 10. D

ÜNİTE 2

KAMU MALİYESİNİN GÖREVLERİ

*piyasa başarısızlığının nedenleri; ortak mallar, kamusal mallar, yarı kamusal mallar, dışsallıklar, ölçeğe göre artan getirili ekonomiler ile risk ve belirsizlik sorunudur.

*ortak malların kullanımında bireysel ve toplumsal çıkarların çatışmasına ortaklar trajedisi denir.ortak mallar sınırsız kullanıldığı için aşırı tüketilmesi nedeniyle zarar görür.

*piyasa başarısızlığı piyasaların etkin çalışmamasını veya bir şekilde ters çalışmasını ifade eder.

*faydasından tüm bireylerlin kısıtlanmak sızın sınırsız olarak yararlandığı tek bir kişinin kendi hakkını satma olanağına sahip olamadığı mallara denir.örn hava , deniz

*bir birey yada firmanın yaptığı ekonomik faaliyetten diğer bir birey yada firma fayda veya zarar görmesine dışsallık denir.

*kaynak tahsisinde devlet müdahalesi sebepleri

dışsallıklar, kamusal ve yarı kamusal mallar, ortak mallar, risk ve belirsizlikler,ölçeğe göre artan ekonomiler

*gelecek fiyatlarının belirsizliği gelecek piyasasının oluşmasına engeller.

*ölçeğe göre artan getirili ekonomilerde fiyat, marjinal maliyete eşit olmalıdır.

*piyasa başarısızlıklarında devlete yüklenen görevler

kaynak tahsisi ekonomik istikrar gelir dağılımı düzenleyici görevler

*bedavacılık sorunu kamusal mallarda gönüllü fiyatlar oluşamayacağı için kamu malının finansmanı zorlama (vergi) unsuru taşır.bu soruna bedavacılık sorunu denir.

*gelecek piyasasının oluşamamasının nedeniyle devlet özellikle işsizlik sigortası, sosyal güvenlik, sağlık sigortası gibi alanlarda faaliyetlerde bulunmaktadır.

*devlet adil gelir dağılımını sağlamak amacıyla zorunlu vergileme, vergilemede artan oranlılık, bazı kamusal mal ve hizmetler, sübvasiyonlar

*devlet para ve maliye politikası araçlarını kullanarak ekonomik istikrarı sağlamak amacıyla ekonomiye müdahale eder.

*enflasyonla mücadele, gelir dağılımının bozulmasına yol açmaktadır.bu sebeple devlete yüklenen görevlerden gelir dağılımı ve ekonomik istikrar birbiriyle çatışır.

*ekonomik istikrar kavramı ile enflasyon ve deflasyonun önlenmesi (yani fiyat istikrarı) işsizliğin önlenmesi (yani tam istihdam) büyüme ve kalkınmanın sağlanması cari işlemler dengesi kastedilir.

*monopolcü kar maksimizasyonunun amacı az üretip yüksek fiyata satmaktır.

SINAVA YÖNELİK

Devletin piyasaya ekonomik amaçlarla müdahale etme nedenleri

Yarı kamusal mallar ve özellikleri

Dışsallık ve piyasa başarısızlığı

Konularına dikkat edilmelidir.

KAMU MALİYESİ

ÜNİTE 3

KAMUSAL MALLAR VE DIŞSALLIKLAR

Kamusal malların üretimi için en uygun düzey Kısmi denge ve genel denge analizi yardımlarıyla bulunabilir.

KISMİ DENGE ANALİZİ:tek bir malın arz ve talep düzeyi yardımıyla denge üretim ve denge fiyat düzeyinin belirlenmesidir.

Özel mallarda piyasa talebi, tüketicilerin toplam talebinden oluşur.piyasada A ve B gibi iki tüketici varsa toplam talep Da+Db=Dt olacaktır.

Kamu mallarının üretiminde etkinliğin sağlanması bireylerin kamu mallarından elde ettiklerin marjinal faydaların toplamının, kamu mallarının üretiminin marjinal maliyetine eşit olduğu düzeyde gerçekleşir.bu durum samuelson koşulu olarak adlandırılır.Mali rant,bireylerin ödemelerinin faydasının yararlandığı hizmetlerin faydasından az olmasıdır.Mali sömürücü ise, bireylerin ödemelerinin değerin aldığı hizmetlerin faydasından fazla olmasıdır.

Genel denge analizi:genel denge analizi bir ekonomide hem kamu hem de özel malların birlikte etkinliğin sağlanması koşullarının incelenmesidir.kısmi analizde olduğu gibi genel denge analizinde de kamu malını üretenin marjinal maliyeti, kişilerin kamu malından elde ettikleri faydaların toplamına eşittir.

Dışsallıklar:bir bireyin ya da firmanın ekonomik faaliyeti sonucu diğer bireylerin ya da firmaların etkilenip, kar yada zarar görmeleridir.faaliyet türlerine göre dışsallıklar

Üreticiden üreticiye

Üreticiden tüketiciye

Tüketiciden tüketiciye

Tüketiciden üreticiye dışsallılar olarak 4 grupta toplanabilir.

KAMU MALİYESİ

ÜNİTE 4

SİYASİ KARAR ALMA MEKANİZMALRI

Kamu idaresinin kamu mallarının üretim düzeylerini belirlerken karar alma süresinde gösterdiği davranışların tümüne kamusal tercih teorisi denir.

Bireylerin tercihlerini kamuya anlattığı mekanizmaya oylama mekanizması denir.3 aşama olarak sırayla

1-bireylerin tercihleri – oylama

2-siyasi karar alma

3-bürokratik işlem aşaması

çoğunluk kuralının bir sonuca ulaşmadığı duruma oylama paradoksu denir.seçim gündemi değiştikçe farklı sonuçlara ulaşılır.

Bürokratın faysa fonksiyonunu

Ücreti, terfi koşulları, emrinde çalışan kişi sayısı ve onların ücretleri bürokrata sağladığı ün, iktidar ve patronaj gücü etkiler.

Temsili demokrasilerde ilgili çalışmayı ilk anther downs yapmıştır.

Bürokrasi devletin vermiş olduğu hizmetlerin üretmekle sorumlu olan bürokratların toplamıdır.

Çoğunluk oylama modeline medyan seçme modelide denir.

Elde edilecek fayda veya çıkarın büyüklüğü artıkça baskı grubunun başarıya ulaşma şansıda artar.

Üye sayısı artıkça bedavacılık sorunu ortaya çıkacağından baskı gruplarının faaliyetlerinde başarı şansı düşer.

Kamusal tercihlerde 1 bire = 1 oy

Özel tercihlerde 1 TL = 1 oy kuralı vardır

Oylama bireylerin tercihlerini siyasi karar alma mekanizmalarına iletme yoludur.

Niksanen’e göre devlet küçülmelidir.çünkü bürokrasi, çıktılarının artmasına ve bütçenin büyümesine sebep olur.

Özel sektörün tek amacı kar maksimizasyonudur.

Dışsal maliyet gelirin yeniden hem de kolletif anlaşmadan doğan kazançların azalması sonucu ortaya çıkan maliyetleri kapsar.

Max weber:ileri sürdüğü bürokrasi modelinde bürokratları soru soran bağımsız hareket edebilen tipler değildir.onlar için esas olan yasa ve kuralardır.max weber bu bürokrat tipini rasyonel bürokratlar olarak adlandırmıştır.

Breton-niskanen analizleri:Niskanen e göre bürokratlar bireyler gibi fayda maksimzasyonu amaçlarlar.

Ücret, terfi, astların sayısı ve gelirleri, patronaj hakları, ünvanı, bürokratın iş yaparken gözeteceği amaçlardır.

KAMU MALİYESİ

ÜNİTE 5

KAMU HARCAMALARI VE SINIFLANDIRILMASI

*1950 ye kadar kamu gelirleri,1950 den sonra kamu harcamaları önem kazanmıştır.

*kamu harcamalarının artmasının nedenleri

gelir artışı

nüfus artışı

savaşlara ve bunlara bağlı olarak en önemlisi ise devlet görevinin artmasıdır.

*kamu harcamaları:merkezi devlet örgütü ve yerel yönetimlerin harcamalarıdır.bunların yanında KİT ler, sosyal güvenlik kuruluşlarının harcamaları ile vergi harcamaları (muafiyet ve istisna)dır.

KAMU HARCAMALARININ SINIFLANDIRILMASI

1.analitik sınıflandırma:1995 yılında kamu mali yönetim projesi kapsamında yapılan sınıflandırmadır.

Aynı kuruma tahsis edilen kaynakların aynı kuruluşta yer alması benimsenmiştir.

2.idari (kurumsal)sınıflandırma:bu sınıflandırma devletin örgüt yapısına göre belirlenip, harcamayı yapan yönetim birimlerini esas alır.

3.işlevsel (fonksiyonel) sınıflandırma:

4.Ekonomik sınıflandırma

*işlevsel sınıflandırmadaki

genel hizmetleri yürüten kuruluşlar:TBMM, cumhurbaşkanlığı, anayasa mahkemesi , başbakanlık, dışişleri bakanlığı

ekonomik hizmetleri:ulaştırma, enerji ve tabi kaynaklar bakanlığı, devlet su işleri, tekel

sosyal hizmetleri:sağlık ve sos. Çalışma bakanlığı ve sos. Güvenlik ve milli eğitim bakanlığı, diyanet işleri, üniversiteler

*fonksiyonel sınıflandırmaya göre devlet faaliyetleri:

genel hizmetler:savunma hizmetleri, kamu düzeni ve güvenlik hizmetleri, ekonomik işler ve hizmetler, çevre koruma hizmetleri, iskan ve toplum refah hizmetleri, sağlık hizmetleri, dinlenme kültür ve din hizmetleri, eğitim hizmetleri, sosyal güvenlik hizmetleri

*ekonomik sınıflandırmada kamu harcamaları ayrımı

gerçek harcamalar (yatırım ve cari harcamalar)

transfer harcamaları olarak ayrılır

*devletin büyüklüğünün ölçülmesi kamu harcamaları / GSMH ile bulunur.colin clark’ a göre bu oran %25’i aşmamalıdır.çünkü bu durumda vergiler artar ve işçilerin çalışma isteği düşeceğinden milli gelirde düşer.

*kalkınma carileri eğitim ve sağlık harcamalarıdır.

*kamu harcamaları 1950’lerden sonra önem kazanmıştır.

*devletin ekonomi içinde büyüklüğünü bulmak için kamu harcamaları/ GSMH

*kamu harcamalarının üst sınırı milli gelirin kendisidir