CÜMLE YORUMU

Cümle bir duyguyu, bir düsünceyi, bir dilegi, bir yargiyi tam olarak anlatan sözcük ya da sözcük öbegidir. Bir cümlenin her okuyan ya da dinleyen tarafindan farkli anlasilmasi cümle yorumu demek degildir. Tam tersine bir cümlenin herkes tarafindan ayni sekilde anlasilmasi gerekir. Cümleyi okuyanin veya dinleyenin kültür düzeyi, düsünce yapisi nedeniyle bir cümleden farkli anlamlar çikaracagini söylemek anlam bilgisiyle bagdasmaz. Bir cümlede göreceli kavramlarin egemen oldugu bir anlatim varsa bu anlatima "öznel anlatim" denir. Buna karsilik cümledeki anlatim herkes için geçerli olan deger yargilarini içeriyorsa bu cümlede "nesnel anlatim" vardir. * Sonbahar insanlari olumsuz etkiler(Öznel) * Sonbaharda yapraklar sararir (nesnel)

Cümle Vurgusu: Bir cümlede asil verilmek istenen, yükleme en yakin sözcük veya sözcük öbegi ile verilir. Eylem cümlelerinde vurgu yükleme en yakin ögedir. * Bu yil sizi sinava biz hazirlayacagiz. * Bu yil biz sizi sinava hazirlayacagiz. * Bu yil biz sinava sizi hazirlayacagiz. * Biz sizi sinava bu yil hazirlayacagiz. Isim cümlelerinde ise vurgu yüklemdedir. * Komsumuz terbiyelidir. * Bugün hava çok güzeldir.

UYARI
: Devrik cümlelerde vurguyu bulmak için kuralli duruma getirmek dogru olur. Cümle vurgusunun temeli "sözcük vurgusu" na dayanir. Çok heceli sözcüklerde genellikle son hece vurgulu söylenir, buna sözcük vurgusu denir.

Cümlede Anlam Farkliliklari: 1- Kinama anlami: Kinama, yapilan isi deger yargilari açisindan degerlendirip dogru bulmayarak ayiplamaktir. * Nasil olur da küçücük bir çocugun parasini alirsin. * Böyle nur yüzlü bir ihtiyara bakilmaz mi hiç. 2- Alay anlami: Bir kisinin veya bir durumun yetersiz, kusurlu, gülünç yönlerini küçümseyerek elestirmek, alay etmek demektir. * O kadar zeki ki liseyi alti yilda bitirdi. * Dili çok iyi kullanir, ne de olsa sakatatçi çocugu! * Ne anlarsin ya resimden! 3- Yergi anlami: Eksiklerin,sakincali durumlarin küçümsenmesi, elestirilmesi yergidir. * Böyle ders çalisirsaniz tabii basaramazsiniz. * Baba kendi yapmadigini çocugundan nasil ister ki! * Borcunu ödemez, sözünü tutmaz, nasil biri bu! 4- Küçümseme anlami: Deger vermemek, önemsememek, küçük görmektir. * Bu soruyu ilkokul ögrencileri bile çözer. * Üç yil bekledin de bu arabayi mi aldin! * Adam olacak da ailesine bakacak!... 5- Begenme anlami: Yapilan bir isin, olusan bir durumun veya kisinin degerli bulunmasi, degerlere uygun bulunmasi begenmedir. * Yedigim yemek nefisti. * Verilen isi mükemmel yapardi. * Ne giydiyse kendine yakistirir. 6- Azimsama anlami: Bir seyin umulandan az bulunmasi, yetersiz görülmesi, azimsamadir. * Üç kez kosmakla kosucu olunmaz. * Haftada bir saat sporla zayiflayamazsiniz. * Bu paraya asla çalismam. 7- Yetersizlik, gücü yetmeme, basarisizlik anlami: * Birkaç soru daha çözebilseydi, sinavi kazanirdi. * Yagmur yaginca sel baskinlarini önleyemiyor belediye. * Konu oldukça iyi ama anlatim hiç de basarili degil. 8- Övgü, övünme anlami: Kisinin, durumun, nesnenin, kavramin, üstün yönlerini de alip degerlerini arttirmak, övmektir. Bunu kisi kendisi veya toplulugu için yaparsa övünme olur. Övme: * Onu bir de bilgisayarin basinda gör! * O boy, o gözler, o burun... sanki tasbebek. * Böyle uyumlu bir aile görmemissinizdir. Övünme: * Biz adami böyle mat ederiz. * Ben olmasaydim siz zor çikardiniz buradan. * Ben sizin yasinizdayken...

9- Yakinma anlami: Bir kisinin sözündeki, davranisindaki veya çevresindeki yanlisliklardan, eksiklerden duyulan rahatsizligi, kirginligi üçüncü bir kisiye yakinarak anlatmak, sikayette bulunmak bir yakinmadir.
* Bir de aldigi borçlarini ödeyebilse.
* Yememis, içmemis, söylediklerimi ögretmene yetistirmis.
* Benden habersiz aksam yemegine konuk çagirmis.
10- Sitem anlami: Bir kisiyle ilgili alinganlik, üzüntü, kizginlik gibi duygularin biraz da igneleyici bir dille ortaya konulmasi sitemdir.

* Parti vermissiniz de en yakin komsunuzu, bizi, çagirmamissiniz.
* Senin bu sözleri söyleyecegini hiç sanmazdim.
* Askolsun bana da mi böyle davraniyorsun!
11- Uyarma: Bir kisiye yanlis bir is yapmamasini, yanlis bir davranista bulunmamasini söylemek, uyarmaktir.
* Biraz daha sessiz olabilir misiniz?
* Derslerinizi günü gününe yapmalisiniz.
* Bütün seçenekleri okumadan yanitinizi isaretlemeyin.
12- Sasma anlami: Beklenmedik bir durumla karsilasildiginda duygu ve düsüncelerin ortaya konmasi sasirmadir.
* Nasil kesebildin bunca odunu!
* Aa! Siz de mi bu sitede oturuyorsunuz!
* Köseyi dönünce köpekle karsilasmayayim mi!
13- Tehdit, korkutma anlami: Birini kaygilandirmak, korkutmak, göz dagi vermek, tehdit etmektir.
* Bir daha seni bu evde görmeyecegim!
* Hele bir geç kal da!...
* Bunu ne duymus olayim ne de görmüs!
14- Ikilem (tereddüt) anlami: Kararsizligin ortaya konulmasi ikilemdir.
* Biz de sizinle gelsek mi ki!...
* Acaba biz de alsak mi ki bu arabalardan?
* Yarin sinemaya gideyim mi, gitmeyeyim mi!
15- Varsayim anlami: Bir seyin kanitlanmadan geçici olarak benimsenmesi önerisi, tahminde bulunma, öyle kabul etme varsayimdir.
* Diyelim ki enflasyon % 10'a düstü.
* Tut ki ülkedeki issizlik sona erdi.
* Bizim görmedigimizi say.
16- Yanilgi anlami: Düsünülen, varsayilan bir durumun gerçeklesmemesi, yanilmayi ortaya çikarir.
* Seni çok çaliskan biri sanirdim.
* Körfez savasinda kazançli çikacagimizi sanmistik.
* Avrupa her seyi kolaylikla kabul edecegimizi düsünmüs.
17- Asamali gelisme: Zaman içinde durumun degisip azalmasi veya artmasi asamali bir gelismeyi anlatir.

* Son yillarda çok daha güzel yasiyordu.
* Her yil biraz daha güzellesiyorsunuz.
* Damlaya damlaya göl olur.
18- Acima anlami: Bir kisinin ya da canlinin içine düstügü olumsuz durumdan üzüntü duymak, acimaktir.
* Depremden kurtulanlarin hali yürekler acisiydi.
* Tanri kimseyi bu durumlara düsürmesin.
* Zavalli her gün eriyip gidiyordu.
19- Kosul (sart) anlami: Bir olgunun gerçeklesmesi için bir baska etmenin gerekmesi, kosuldur.
* Derslerinize çalisirsaniz kazanirsiniz.
* Ekonomik sorunlarimizi çözelim de kalkinmis olalim.
* Düsünen kisiler çogalirsa demokrasi gelisir.
20- Sebep (neden) anlami: Bir durum diger bir durumun olusmasina yol açiyorsa buna yeni durumun sebebi denir.
* Parasi yetmedigi için uçakla gelememis.
* Sözlerinizi dinlemediginden hata yapiyor.
* Mutluluktan uçacakti.
21- Amaç anlami: Bir eylemi hedeflenen bir baska eylem için yapmak amaç gütmektir.
* Yeni bir elbise almak için çok çalisiyor.
* Gelecek kusaklara güzel bir dünya birakmak için çalisalim.
* Sinavi kazanayim diye gece gündüz çalisiyor.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEKLER ÖRNEK 1 (ÖSS-1997)
Asagidaki cümlelerin hangisinde kisinin kendisine yönelik elestirisi daha agir basmaktadir?

A) O yillarda Istanbul'a göçenlerin sayisi arttikça kenti sikici bulur, oradan kaçip kurtulmanin yollarini arardim.
B) O yaslarda, kadinla erkegi karsi karsiya getiren filmleri daha çok severdim.
C) Sinema salonunun loslugunda koltuga gömüldüm mü günlük sikintilarimdan siyrilir, hayallere dalardim.
D) Bugün artik hoslanmadigim kaçma kovalama eylemleri üzerine kurulu romanlari, o günlerde severek okurdum.
E) O zamanlar, içinde bulundugum kosullari degerlendiremedigim için, çok yakinimda olan mutlulugu göremez, onu çok uzaklarda arardim.

ÇÖZÜM: (E) seçeneginde kisi, geçmiste yaptigi eylemleri degerlendirmeye alip bir sonuca varmaktadir. Bu bir "özelestiri" dir. Bu nedenle Yanit (E) dir.
ÖRNEK 2 (ÖSS-1997)
(I) Halka ulasmamiz, operanin halka seslenen bir sanat oldugunu anlatmamiz gerekiyor. (II) Bu da büyük ölçüde halkla daha yakindan iletisim kurmamiza baglidir. (III) Bu amaçla gelecek yil bir yarisma düzenlemeyi ve sahnelenmeye deger görülen eserleri sahnelemeyi düsünüyorum. (IV) Eger katilim saglanirsa, bu tür yarismalari ileride daha da çesitlendirip zenginlestirerek sürdürmek istiyorum. (V) Bu tür etkinlikler Türk seyircisini, yavas yavas da olsa, operaya yaklastiracak, ona operayi sevdirecektir.
Yukarida numaralanmis cümlelerin hangilerinde bir tasaridan söz edilmektedir?
A) I. ve II.
B) II. ve III
C) III. ve IV.
D) III. ve V.
E) IV. ve V.
ÇÖZÜM: Tasari, plan asamasinda olan ve uygulamaya konulmamis fikirler bütünüdür. Böyle düsüncelerin yer aldigi cümleler ise III. ve IV. üncü cümlelerdir. Bu nedenle yanit (C) dir.
ÖRNEK 3 (ÖYS-1997)
Asagidaki cümlelerin hangisinde kisinin karsit özellikleri bir arada verilmistir?
A) Yasami boyunca bilgi edinmeye, kendini yenilemeye, dahasi kendini asmaya çalisti.
B) Dogrulugundan emin oldugu düsüncelerini, her zaman, her yerde, herkese karsi yilmadan savundu.
C) Inandiklarini ödün vermeden, içtenlikle savunurken yumusaklik ve incelikle uzlasma saglamaya da özen gösterirdi.
D) Uzmanligin, salt diplomaya bagli bir san olmayip ilgi, bilgi ve inançla elde edilebilecegini söylerdi.
E) Yönetici olarak birlikte çalistigi kisilere, insanca bir sicaklikla yaklasir, içten bir ilgi gösterirdi.
ÇÖZÜM: "Ödün vermez tutum" ile "uzlasma aramak" karsit durumlardir. Bu davranislarin ikisini de veren kisiden söz eden cümle bu sorunun yaniti olur. Bu cümle de (C) dir.
ÖRNEK 4 (ÖYS-1997)
Anlatiminda gözlem gücünden büyük ölçüde yararlaniyor; ancak seçtigi ayrintilari, oldugu gibi degil, degistirip yeniden kurgulayarak anlatmayi yegliyordu.
Bu cümle asagidakilerden hangisine anlamca en yakindir?
A) Amaci, çevresine ayna tutmak degil, aynaya yansiyanlari yeniden biçimlendirmekti.
B) Okurlarina gerçegin sesini duyurabilmek için gündelik yasami anlatan öyküler yazdi.
C) Hayal gücüne dayali olaylarin yerine, tümüyle gerçeklerin yönlendirdigi konulari isledi.
D) Insani dislayan, dogayi ve dogadaki varliklari öne çikaran öykülere öncelik verdi.
E) Öykülerinde, degisik anlatim teknikleri kullanarak yasami bütün zenginlikleriyle yansitmaya çalisti.
ÇÖZÜM: Soru kökünü olusturan cümlede gerçeklerin degistirilip, yeniden olusturup aktarildigi anlatilmaktadir. Bu anlama en yakin cümle ise (A) cümlesidir.
ÖRNEK 5 (ÖSS-1996)

Asagidaki cümlelerin hangisinde bir "yakinma" söz konusudur?

A) Dergiye girecek yazilarin baska bir yerde yayimlanmamis ve özgün olmasi gerekir.
B) Konudan konuya atlayan, basligiyla içerigi birbirine uymayan yazilar bizi çok yormaktadir.
C) Isteklerimizden birisi de gönderilen yazilarin, yazi makinesiyle çift aralikli olarak yazilmasidir.
D) Alt alta dizilmis cümlelerin siir sayilmayacagi herkesçe bilinen bir gerçektir.
E) Daha güzel, daha nitelikli bir dergi çikarabilmek için okurla isbirligi sarttir.

ÇÖZÜM: Yakinma, bir kisinin sözündeki, davranisindaki veya çevresindeki yanlisliklardan, eksikliklerden duyulan rahatsizligi dile getirmektir. Yazilardaki eksiklikler, yanlisliklar (B) cümlesinde konu olarak ele alinmistir.
ÖRNEK 6 (ÖSS-1996)
(I) Bu balerinimiz senelerce yilmadan çalisti. (II) Bir dönemde kimlik arayislari içine girdi. (III) Her çalismasinda yeni bir seyler ortaya koydu. (IV) Müzik seçiminde de hiçbir zaman kolaya kaçmadi. (V) Giderek çagdas ve evrensel bir çizgiye ulastigini son çalismalariyla kanitladi.
Yukaridaki numaralanmis cümlelerin hangisinde "begenme" söz konusu degildir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
ÇÖZÜM: II. cümlede (begenme) degil (elestiri) söz konusu oldugundan yanit (B) dir.
ÖRNEK 7 (ÖSS-1995)
Asagidaki cümlelerin hangisinde "yakinma" anlami vardir?

A) Sinav sonuçlari yarin açiklanir mi ki?
B) Bunu alsam begenir mi ki?
C) Söylesem de beni dinlemez ki!
D) Bu olay onu o kadar üzdü ki...
E) Bu saatten sonra gelir mi ki?
ÇÖZÜM: A, B, E seçeneklerinde tereddüt (D)'de acima (C)'de ise yakinma anlami vardir. Yanit (C) dir.
ÖRNEK 8 (ÖSS-1995)
(I) Yasça sinifin en küçüklerindendim. (II) Okumayi çok severdim. (III) Haftada en az bir kitap okurdum. (IV) Okuduklarim degisik türde kitaplardi. (V) Bunlar arasinda en çok serüven romanlarindan hoslanirdim.

Yukarida numaralanmis cümlelerden hangileri neden sonuç iliskisiyle birbirine baglidir?

A) I. ve II.
B) II. ve III.
C) II. ve IV.
D) III. ve IV.
E) IV. ve V.

ÇÖZÜM: Parçada II. ve III. numarali cümleler arasinda neden sonuç iliskisi vardir. Bu cümlelerden "okumayi çok severdim bu nedenle haftada en az bir kitap okurdum" anlami çikmaktadir. Dolayisiyla II. cümle III. cümlenin nedenidir. Buna göre yanit (B) dir.
ÖRNEK 9 (ÖSS-1998)
Yazinsal yapitlar, yasama ayna tutmakla kalmaz, ayni zamanda ona istedigi biçimi de verir.

Asagidakilerden hangisi bu cümlede anlatilmak istenene anlamca en yakindir?

A) Her yazar, hangi türde yazarsa yazsin, yapitlarinin konularini yasamdan alir.
B) Yazma, yazarlari yasama baglayan, düssel ve düsünsel boyutlu yaraticilik isteyen bir eylemdir.
C) Roman, öykü, oyun gibi yazinsal ürünlerde, okurlara, degisik yasamlar sunulur.
D) Günlük yasamla beslenmeyen, dil degeri tasimayan yapitlar kalici ve etkili olamaz.
E) Roman, öykü, oyun gibi türlerde yazilmis yapitlar, yazildiklari dönemi yansitir ve onu yönlendirir.

ÇÖZÜM: Soru kökündeki cümle de yazimsal yapitlarin dönemlerini yansitirken düzenleme isleri de yaptigini vurgulamistir. Bu nedenle yanit (E) dir.
ÖRNEK 10 (ÖSS-1998)
( I ) Kentlerin de kimligi vardir; bu kimligi olusturan ögelerin basinda da yapilar gelir. ( II ) Yapilar, kentlerin belirleyici özelliklerinin yansitir.
( III ) Örnegin Paris, Londra, Brüksel, Moskova deyince ilk akla gelenler, kuleler, köprüler, kubbeler ve gökdelenlerdir. ( I V ) Ya Istanbul deyince? (V) Elbette ki minarelerden kubbelere uzanarak, Kiz Kulesinden Galata Köprüsüne degin birçok seyi sayabiliriz. ( VI ) Çünkü bu tipik yapilar kentle özdeslesmistir. ( VII ) Bu yapilari kentten, kenti de bunlardan ayri düsünmek olanaksizdir.

Yukaridaki numaralanmis cümlelerden hangileri ayni anlami içermektedir?

A) I. Ile II.
B) I. Ile II.
IV. ile V VI. Ile VII.
C) II. Ile III.
D) II. Ile IV.
V. ile VI. III. Ile V.
E) III. Ile IV
VI. ile VII.

ÇÖZÜM: I. Cümlede kimlik ve kent yargilamalarindan söz edilirken II. Cümlede kentlere özellik verenlerin yapilar oldugu belirtilmektedir. ( IV ) ve ( VI ) cümlelerde de ayni iliski islenmistir. Bu nedenle yanit (B) seçenegidir.

--------------Tualimforum İmzam--------------
Aksini Belirtmediğim Takdirde Yazdığım Konular ALINTIDIR



Liseler - Anadolu Liseleri - Fen Liseleri

Anaokulu - İlköğretim

Sınav Soruları ve Ders Notları