tualimforum.com - Osmanlı Devletinde Kültür

OSMANLI DEVLETİ-

Eğitim,Öğretim,Bilim ve Sanat;

-BİLİM-
Dil ve Edebiyat:
 Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde hem devlet yazışmalarında hem de edebiyat ve bilim eserlerinde arı bir Türkçe kullanılmıştır.

 Fatih zamanından itibaren Türkçe’ye Arapça ve Farsça kelimelerin girmesiyle OSMANLICA adında yeni bir dil ortaya çıkmıştır.

 OSMANLICA’nın şiirde kullanılması ile DİVAN EDEBİYATI adı verilen bir tür ortaya çıktı.Ancak,Halk Edebiyatı her zaman önemini korudu.Türk halkının duyguları ve düşünceleri,halk şairlerinin mısralarında anlam kazandı.

 Yükselme döneminde yetişen şairlerden BAKİ ve FUZULİ DİVAN EDEBİYATI,PİR SULTAN ABDAL ve KÖROĞLU ise HALK EDEBİYATI dalında ün kazandılar.

 EVLİYA ÇELEBİ,SEYAHATNAME adlı eseriyle KÂTİP ÇELEBİ de KEŞFU’Z-ZÜNÛN ve CİHANNÜMA adlı eserleriyle17.yy da isim yaptılar.

 NABİ,NEDİM,KOCA RAGIP PAŞA,FITNAT HANIM,ŞEYH GALİP 17.YY ünlü edipleridir.

 19. ve 20.yyda ise edebiyatta Avrupa’nın etkisi görülmeye başladı.Bu yandanda milli edebiyat akımı gelişti.Bu dönemin başlıca temsilcileri,ŞİNASİ,ZİYA PAŞA,NAMIK KEMAL,TEVFİK FİKRET,MEHMET EMİN,ZİYA GÖKALP ve YUSUF AKÇORA’dır.

 Osmanlı Padişahlarından bazılarıda edebiyatla ilgilendi,şiir yazanlar oldu.

Tarih ve Coğrafya;
 Osmanlılarda tarih yazmacılığı 15.yylın ikinci yarısında başladı.ÂŞIK PAŞAZADE,LÜTFÜ PAŞA ve HOCA SAADETTİN EFENDİ gibi ünlü tarihçiler yetişti.

 Bunlardan 16.yyda yaşayan HOCA SAADETTİN EFENDİ,kendisine padişah tarafından görev verilen ilk resmi tarihçidir.

 19.yyda yaşayan AHMET CEVDET PAŞA,Tanzimat Dönemi’nin ünlü devlet ve düşünce adamıdır.Kaleme aldığı TARİH-İ CEVDET,Avrupa tarzında yazılan ilk tarih kitabıdır.

 Coğrafya,Kanuni döneminde uzak deniz seferleri ile önem kazanan bilim dalıdır.Bu dönemde yaşayan PİRÎ REİS,KİTAB-I BAHRİYE adındaki ünlü coğrafya kitabının yazarıdır.SEYDİ ALİ REİS ise MİR’AT-ÜL MEMALİK (Memleketlerin Aynası)adlı eserinde Hint Seferleri ile ilgili eserlerini kaleme almıştır.

 PİRÎ REİS’in çizdiği harita,gerçeğe uygun olarak çizilen İlk Dünya Haritası özelliğini taşumaktadır.

Tıp;
 Osmanlılarda sağlık işlerine önem verilmiş ve çeşitli yerlerde hastaneler açılmıştır.

 FATİH SULTAN MEHMET,II.BAYEZİD ve KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN,kurdukları medreselerin yanına birer de hasane yaptırmışlardır.

 Süleymaniye Medresesinde tıp öğrenimine önem verilmiştir.Bu alanda ciddî çalışmalar yapılmış,eserler kaleme alınmıştır.

 AMASYALI SABUNCUOĞLU ŞERAFETTİN,AHİ ÇELEBİ ve ALTUNÎ ZADE,dönemin ünlü tıp doktorlarıdır.

Matematik ve Astronomi;
 Medreselerde matematik öğretimi,Fatih’in ALİ KUŞÇU’yu Türkistan’dan İstanbul’a çağırması ile önem kazandı.

 Ali Kuşçu’nun öğrencileri,matematik ve astronominin gelişmesine hizmet ettiler.

 MİRİM ÇELEBİ,SEYDİ ALİ REİS,TAYÛKİDDİN MEHMET,ünlü matematik ve astronomi bilginleridir.

Îslamî Bilimler;
 Medreselerde okutulan dini bilimler,HADİS,FIKIH,KELAM ve TEFSİRdi.

 Bu alanda Yavuz Döneminde yaşayan ZEMBİLLİ ALİ CEMALİ EFENDİ ve İBNİ KEMAL(Kemal Paşazade) ün yapmışlardır.

 İBNİ KEMAL tüm İslam aleminde tanınan bir isimdi.

 EBUSSUUD EFENDİ de Kanuni Döneminde yaşayan ünlü din bilginiydi.

-SANAT-
 Osmanlı sanatında mimarlık ve süsleme sanatları ön plana çıkar.

 Musikiye ilgi 18.yyda başlamıştır.

 Osmanlılarda resim ve heykelin yerini minyatür ve süsleme sanatları almıştır.

Mimarlık;
 Osmanlılar önceleri Selçuklu ve Bizans etkisinde kalmışlar,daha sonra kendilerine özgü bir tarz geliştirmişlerdir.

 Mimari eserlerin yapımında incelik ve sağlamlık ön planda tutulmuştur.

 Bursa’da ULU CAMİ,YEŞİL CAMİ,YEŞİL TÜRBE,Kuruluş Dönemi’nin örnek eserleridir.

 Bu dönemde camilerin yanısıra pek çok medrese,kütüphane,türbe ,kervansaray,han,hamam,ibarethane,çeşme,yol ve köprü yapılmıştır.

 Osmanlı mimarisi Fatih Döneminden itibaren büyük bir gelişme göstermiştir.FATİH CAMİİ,ÇİNİLİ KÖŞK,TOPKAPI SARAYI bu dönemin ünlü eserleridir.

 Osmanlı mimarisinin altın çağı 16.yydadır.Çünkü MİMAR SİNAN bu dönemde yaşamıştır.

 İstanbulda ŞEHZADE CAMİİ ile SÜLEYMANİYE CAMİİ ve Edirne’de SELİMİYE CAMİİ,Mimar Sinan’ın en çok beğenilen üç eseridir.

 17.yymimarisinde de Mimar Sinan tarzının etkileri görülmektedir.Bu dönemin en ünlü eseri MİMAR MEHMET tarafından yapılan SULTANAHMET CAMİİ’dir.

 18.yy eserlerinde,bati mimari tarzının etkileri görülmeye başlar.Bu dönemde BAROK TARZI bazı ilavelerle Türk Mimarisine uygulanmıştır.İstanbul’da NURUOSMANİYE CAMİİ ve SELİMİYE KIŞLASI,bu tarza örnek eserlerden bazılarıdır.

 19.yy Osmanlı mimarisi batı etkisinde gelişme göstermiştir.Bu dönemde yaptırılan DOLMABAHÇE,ÇIRAĞAN ve BEYLERBEYİ saraylarında,Avrupa’nın tanınmış sarayları örnek alınmıştır.

 Daha sonra Alman mimarisi örnek alınarak HAYDARPAŞA TREN İSTASYONU,NUMUNE HASTANESİ gibi bazı eserler inşa edilmiştir.

 20.yyda NEO KLASİK(Eski tarza dönüş) eserler dikkat çekmektedir.Bu tarzın öncülüğünü MİMAR KEMALETTİN yaptırmıştır.

Süsleme Sanatları;
 Osmanlılar mimarinin yanısıra ÇİNİCİLİK,NAKKAŞLIK,OYMACILIK,KAKMACILIK,HATTATLIK ,KİTAP BEZEME ve CİLTÇİLİK gibi süsleme sanatlarında da ileri gitmişlerdir.

 Çinicilik,Selçuklu döneminden bu yana Anadolu’da önemini koruyan sanatlardan biridir.

 Bursa’daki YEŞİL TÜRBE,Osmanlı çini sanatının ilk örneklerindendir.İstanbul’da ÇİNİLİ KÖŞK ve SULTANAHMET CAMİİ’nin çinileri çok ünlüdür.

 Osmanlılarda camii,saray,konak gibi yapıların duvar ve tavanları nakışlarla süslenmiştir.

 Osmanlılarda taş,maden,ve ağaç oymacılığı çok gelişmiştir.Kakmacılıkta ise sedef,altın,gümüş,zümrüt ve yakut gibi değerli taş ve madenler kullanılmıştır.

 Süsleme sanatında hat(yazı)sanatının ayrı bir yeri vardır.Özellikle camiler güzel yazılarla bezenmiştir.SÜLAYMANİYE CAMİİ’nin yazılarını yazan AHMET ŞEMSETTİN KARAHİSARÎ,o dönemin ünlü hattatıdır.

 Elle yazılan kitaplarda da hat sanatının ne kadar geliştiğini görmek mümkündür.Bu kitaplar altın yaldızlarla nakışlanmış,bir özenle ciltlenmiştir.

 Osmanlılar da resim,minyatür alanında gelişme gösterdi.18.yyda yetişen LEVNÎ bu dönemin ünlü minyatür sanatçısıdır.

 19.yyda minyatürün yerini yavaş yavaş resim almaya başladı.ŞEKER AHMET PAŞA ve OSMAN HAMDİ BEY gibi ressamlar bu dönemde yaşadı.

Türk Musikîsi;
 Osmanlılarda musikîye de çok önem verildi.Bu sanat,KLASİK ve HALK MUSİKÎSİ olmak üzere iki dalda gelişti.

 Klasik Türk Musikîsi 18.yyda önem kazanmaya başladı.Kendiside bestekae olan III.Selim döneminde güzel eserler verildi.

 İSMAİL DEDE EFENDİ,HACI ARİF BEY,ZEKAÎ DEDE ve TANBURÎ CEMİL BEY 19.yyla damgasını vuran bestekarlardır.