Paraleller Ve Merİdyenler

**SERDEM** · 19.07.08, 10:31

PARALEL DAİRELER
Ekvator’a ve birbirine paralel uzandığı kabul edilen çizgilerdir.
Paralel Dairelerin Özellikleri:

- Paralellerin başlangıcı Ekvator’dur ve en büyük paraleldir. Yeri doğaldır.
- Bir paralel üzerinde bulunan bütün noktaların Ekvator ve kutup noktalarına uzaklıkları eşittir.
- Çevre uzunlukları Ekvator’dan kutuplara doğru kısalır ve kutuplarda nokta şeklini alır. Bu nedenle, aralarındaki alanlar da kutuplara yaklaştıkça küçülür.
- Paralel daireler meridyenlere diktir.

ÖRNEK
Aynı meridyen üzerinde bulunan X ve Y noktaları arasındaki uzaklık 6438 km’dir.
X noktası Ekvator üzerinde olduğuna göre, Y noktası hangi paralel dairesi üzerinde yer alır.

1. 26 b) 32 c) 44 d)58 e) 65

ÇÖZÜM
Y’nin hangi paralel üzerinde olduğunu bulmak için 6438 km’lik uzaklık 111 km’ye bölünür (6438:111) ve 58˚ bulunur.
Ekvator, dünyayı iki eşit parçaya ayırdığı kabul edilen çizgiye denir. Başka deyişle Kuzey ve Güney kutup noktalarına eşit uzaklıkta olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen çizgidir.
Ekvator’un Özellikleri

- En uzun paralel dairedir.

- Çizgisel hızın en fazla, yerçekiminin en az olduğu yerdir.
- Üzerinde gece ve gündüz süreleri her zaman eşittir.

MERİDYENLER
Yer’in merkezinden alınan 1˚ lik açı farkıyla çizilen ve bir kutuptan diğer kutup noktasına (Yer’in dışından) uzandığı kabul edilen çizgilerdir.
Meridyenlerin Özellikleri

- Bir paralel üzerindeki bütün meridyen aralıkları birbirine eşittir.
- Meridyenler arasındaki uzaklık sadece Ekvator üzerinde 111 km’dir. Bu uzaklık kutuplara doğru azalır ve bütün meridyenler kutuplarda birleşir. (Meridyenlerin bu özelliği Yer’in Geoid şeklinde olmasının sonucudur.)
- Meridyenler arasındaki zaman farkı 4’er dakikadır.
- Paralelleri dik kesen meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir.
- Aynı meridyen üzerindeki yerlerde, Güneş 21 Mart ve 23 Eylül’de aynı anda doğar ve aynı anda batar. Diğer tarihlerde ise yerel saatler aynı kalırken Güneş’in doğuş ve batış saatleri değişir. Bunun nedeni eksen eğikliğidir.

ÖRNEK
Dünya üzerinde olduğu varsayılan 360 meridyen yayı, başlangıç meridyeninden başlayarak 180’i doğuda, 180’i batıda olmak üzere ayrılmış, 180˚ meridyeni aynı zamanda tarih değiştirme çizgisi olarak kabul edilmiştir.
Yalnızca bu bilgilere dayanarak yerel saati başlangıç meridyeninden 50 dakika ileri olan bir nokta için;

1. Dünya’nın bu noktadaki dönüş hızı
2. Ekvator’a olan uzaklığı
3. Tarih değiştirme çizgisine göre zaman farkı
4. Başlangıç meridyenine olan uzaklığı

Bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir?
(2001)
ÇÖZÜM
Yerel saati başlangıç meridyeninden 50 dk ileri olan yer (50:4’ten) 12˚30’ doğu meridyeni üzerindedir.
Sadece meridyen derecesi bilinen bir yerin çizgisel hızı, Ekvator’a uzaklığı ve başlangıç meridyenine uzaklığı bilinemez. Çünkü bunları tesbit edebilmek için o yerin enlem derecesi bilinmelidir.
O halde, meridyenden faydalanılarak bir yerin sadece tarih değiştirme çizgisiyle arasındaki zaman farkı tesbit edilebilir.
Doğru Seçenek Yalnız III
ENLEM
Yeryüzündeki herhangi bir noktanın ekvator’a uzaklığının merkezdeki açı cinsinden değerine enlem denir.
Ekvator’a yakın (0˚ - 30˚ enlemleri arası) enlemlere alçak enlemler, kutuplara yakın enlemlere de (60˚ - 90˚ enlemleri arası) yüksek enlemler denir. 30˚ - 60˚ enlemleri arasına ise, orta enlemler denir.
Enlemin Etkileri

- Atmosferin kalınlığı enleme göre değişir.
- Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe yerçekimi artar.
- Güneş ışınlarının düşme açısı, sıcaklıkler ve iklim özellikleri enlemlere göre değişir.

Buna bağlı olarak,

2. Bitki örtüsü
3. Toprak yapısı
4. Akarsu rejimleri
5. Buzul alt sınırı ile orman, tarım ve yerleşme üst sınırları enleme göre değişir.

- Yerleşme özellikleri ve yaşam biçimleri enlemlere göre değişir.
- Sıcaklık, ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe azalır.
- Kuzey Yarımküre’de güneyden, Güney Yarımküre’de ise kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı artırır.
- Deniz ve okyanusların sıcakluk ve tuzluluğu kutuplara gidildikçe azalır.
- Cisimlerin gölge uzunluğu kutuplara gidildikçe artar.

ÖRNEK
Kırkıncı paralel üzerindeki bir noktanın hangi yarımkürede yer aldığı aşağıdakilerin hangisine bakılarak saptanamaz?

2. Cisimlerin öğle saatindeki gölgesinin yönüne

(2001)
ÇÖZÜM
Gece-gündüz eşitliği yaşanan günler bütün merkezler için aynıdır (21 Mart ve 23 Eylül).
Buna göre, paralellere göre farklılık göstermeyen bir özelliğe bakılarak hangi yarımkürede olduğu bulunamaz.
Doğru Seçenek A
Enlemin etkileri Dünya’nın şeklinin yuvarlak olmasından kaynaklanır. Bu nedenle üniversite sınav sorularında “enlem” cevabı verilmesi gerekirken, “Yer’in şekli” cevabının verilmesi sizleri yanıltmamalıdır.
BOYLAM
Bir noktanın başlangıç meridyenine uzaklığının merkezdeki açı cinsinden değerine boylam denir.
Boylamın Etkileri
Boylamın sadece zaman kavramına (yerel saatlere) etkisi vardır. Başka deyişle boylamları aynı olan noktaların yerel saatleri de her zaman aynı olur.
Yeryüzündeki harhangi bir noktanın derece, dakika ve saniye cinsinden enlem ve boylamla belirlenmesi mümkündür. Ancak yeryüzündeki tüm noktalardan paralel ve meridyenler geçmez. Paralellerle enlemler, meridyenlerle de boylamlar arasındaki fark esas itibariyle bununla ilgilidir.
if(window.OAS_AD) OAS_AD('Bottom'

Konu Bilgileri
	Konu Başlığı Paraleller Ve Merİdyenler	Konudaki Cevap Sayısı 0
	Şuan Bu Konuyu Görüntüleyenler	Görüntülenme Sayısı 1441

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)