Yengeç (Decapoda)-Yengeçler Hakkında Genel Bilgi-Yengeç Resimleri

**Fenci** · 12.05.10, 21:19

Yengeç (Decapoda)

Yengeç, on bacaklılar (Decapoda) takımından Brachyura infra takımını oluşturan kabuklu türlerin ortak adı. Tipik olarak çok kısa bir kuyrukları vardır, karın ise toraksın altına gizlenmiştir. Genellikle kalın bir dış iskelete sahiptirler ve bir çift kıskaç ile donatılmışlardır. Yengeçler tüm dünya okyanuslarında bulunurken; ayrıca birçok çeşit tatlısu ve karada yaşayan

türü de vardır. Yengeçlerin boyutları sadece birkaç mm olan bezelye yengeçi ile bir bacağının boyu 4 metreye kadar çıkabilen Japon örümcek yengeçi arasında değişiklik gösterir.

Yengeçler değişik boyut ve biçimlerde 5.000 dolayında türü bulunan geniş gövdeli, 10 bacaklı, sert kabuklu deniz hayvanlarıdır. Gövde genişlikleri canlı midye ve

istiridyelerin kabukları içinde yaşayan midye yengeçlerinde Pinnotheres cinsi 1 santimetreyi geçmezken, örümcek yengeçlerin bir üyesi olan Japonya dev yengeci Macrocheira cinsi ile Tasmanya dev yengecinde Pseudo-carcinus cinsi 30 santimetreyi aşabilir. En iri örneklerinde bacaklar arasındaki açıklık bir uçtan öbür uca 4 metre dolayındadır. Yengeçler ıstakoz, karides ve kerevitle birlikte onayaklılar Decapoda takımında sınıflandırılır. Yengeçlerin çoğu denizlerde, pek azı tatlı

sularda yaşar. Yaşamlarını büyük ölçüde karada geçiren ve erişkin evrelerinde denizle olan ilişkilerini iyice azaltan kara yengeçleri ise yumurtlamak için denizlere döner. Bu hayvanlar yaşamlarının ilk evrelerini de denizde geçirir.

Bilimsel sınıflandırma
Alem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Arthropoda (Eklem bacaklılar)
Alt şube: Crustacea (Kabuklular)
Sınıf: Malacostraca
Takım: Decapoda (On bacaklılar)
Alt takım: Pleocyemata
İnfra takım: Brachyura Yengecin sağlam kabuğu bacaklarıyla birlikte bütün gövdesini korur. Bacaklarının öne yakın olan ilk çifti hem korunma, hem de avlanma işlevi gören güçlü birer kıskaca dönüşmüştür. Öbür onayaklılardan farklı olarak, karın ya da arka bölümü küçük ve altına doğru kıvrıktır. Bu bölüm dişilerde erkeklerdekinden daha

geniş ve yuvarlaktır. Yengecin altı çift çenesi vardır. Gözleri, gerektiğinde kaldırabildiği hareketli sapların ucunda bulunur. Bazı türlerde son bacak çifti yada bütün bacaklar yassılaşarak yüzmeye uyarlanmıştır. Ama yengeçlerin çoğu dipte yaşar ve ister dipte, ister karada olsun genellikle yan yan yürüyerek yer değiştirirler.

Yengeçler sert kabuklarına ve güçlü kıskaçlarına karşın lezzetli etlerinin tadına bakmak

isteyen insanlardan, rakun, kıyı kuşları gibi çeşitli hayvanlardan kurtulamazlar. Birçok türü ekonomik değeri yüksek deniz ürünleri arasında yer alır. Avrupa kıyılarında ve Akdeniz'de pavurya Cancer pagurus ile çalparalar Portunus cinsi , Kuzey Amerika'da mavi yengeç Callinectus sapidus ve Dungeness yengeci Cancer magister , Avustralya'da çamur yengeci Scylla serrata , Japonya ve Alaska kıyılarında kral yengeci Paralithodes camtschatica yenebilir yengeçlerin en tanınmışlarıdır. Birçok yengecin biçim ve rengi düşmanlarının dikkatinden kaçacak ölçüde yaşadıkları çevreye uyum sağlamıştır.

Bazıları çakıl taşlarını, bazıları mercan parçalarını andırır. Bazı yengeçler özelleşmiş son bacak çiftleriyle sırtlarında taşıdıkları süngerler sayesinde etkin bir kamuflaj sağlar. Bazı örümcek yengeçleri kıskaçlarıyla kestikleri deniz yosunlarını sırtına yerleştirir. Tropik bölgelerde yaşayan bazı yengeçler olasılıkla avlarını zehirlemek ve kendilerini korumak için kıskaçlarında birer denizşakayığı taşır. Yengeçlerin büyük bölümü ölmüş hayvanları yiyerek beslenir. Birçoğu küçük

hayvanları ve hatta kendilerinden küçük yengeçleri avlar. Bitkisel maddelerle beslenen türler pek azdır. Bunlardan palmiye yengeci Birgus cinsi güçlü kıskaçlarıyla hindistancevizinin sert dış kabuğundaki zayıf noktayı delerek içini yer.

Sınıflandırma
Podotremata Cyclodorippoidea Homolodromioidea Dromioidea Homoloidea Raninoidea Eubrachyura Dorippoidea Calappoidea Leucosioidea Majoidea Hymenosomatoidea Parthenopoidea Retroplumoidea Cancroidea Portunoidea Bythograeoidea Xanthoidea Bellioidea Potamoidea Pseudothelphusoidea Gecarcinucoidea Cryptochiroidea Pinnotheroidea Ocypodoidea Grapsoidea Dişi yengeç yumurtladığı yumurtalarını karnı ile gövdesinin geri kalan bölümü arasına sıkıştırarak taşır. Yumurtalardan küçük ve yüzebilen larvalar bak. Larva çıkar. Bunlar yuvarlak gövdeleri ve uzun kuyruklarıyla yengeçten çok ıstakozu andırır.

Başlangıçta gözleri ve karnı gövdesinin öbür bölümlerine göre iridir. Deri kabuk değiştirdikçe yengece benzer bir görünüm kazanır. Yengeç büyüdüğü sürece kabuğunu giderek daha uzun aralarla atıp yeniler. Özellikle tatlı sularda yaşayanlar arasında bazı yengeçler larva evresinden geçmeden erişkinlere benzer yavrular olarak yumurtadan çıkar.

Güneydoğu Asya ve Hint Okyanusu'nun kuzey kıyıları ile Kuzey Amerika'nın doğu kıyılarında, suların yükseldiği dolunaylı sıcak gecelerde, garip yaratıklar sürünerek kıyıya çıkar. Tarihöncesinden kalma bir görünüş taşıyan bu hayvanlar kumları kazarak yumurtalarını bırakır. Bazılarının genişliği yaklaşık

60 santimetreye ulaşır. Bunlar dişilerdir. Erkekler ise daha küçük yapılıdır. Gövdelerinin ön bölümü at nalını andırır. Arkalarında kılıç biçiminde uzamış bir kuyruk dikeni vardır. Ters çevrildiklerinde eklemli bacaklarıyla bir yengece oldukça benzerler. Bu garip hayvanlara benzetme yoluyla nal yengeci adı verilmiştir. Gerçekte ise, onayaklılardan ayrı bir eklembacaklılar takımı Xiphosura içinde sınıflandırılan bu hayvanların yaşayan en yakın akrabaları örümcekler ve akreplerdir.

Nal yengeçlerinin varlığını sürdüren yalnız dört türü vardır. Bunlar 400 milyon yıl kadar önce son derece yaygın olan bir grubun günümüze ulaşabilmiş son örnekleridir ve yaşayan fosiller olarak nitelenirler. Gene tarihöncesi eklembacaklılardan trilobitler bak. Trilobitler de akrabaları arasındadır.

Nal yengeçleri zararsız hayvanlardır. Deniz dibindeki kumlar ve çamurlar arasında yaşar, kabuklu kabuksuz küçük deniz hayvanlarını yiyerek beslenirler. Basık bir kubbe biçiminde gelişmiş kabuğunun altında çeneleri, beslenmesine de yardımcı olan bacakları ve kitapsı solungaçları yer alır. Solungaçları

bu adı, kitap sayfalarını andıran doku uzantıları biçiminde gelişmesinden ötürü alır. Kabuğunun üst yüzeyinde yanlarda ve ortada üç küçük göz bulunur. Kuyruk dikenini eklem yerinden bükerek hareket etmesine yardımcı bir organ olarak kullanabilir.