• 0-3 Yaş Grubu Çocuklarda Dil Gelişimi
Normal Gelişim Gösteren
0-3 yaş grubu çocuklardan dil gelişiminde beklenen en temel basamaklar aşağıda sıralanmıştır:
§ Başkalarının çıkardığı sesleri tekrarlar.
§ Hareketle birlikte verildiğinde basit komutları yerine getirir.
§ Nesne ve kişileri belirtmek için tek sözcüğü anlamlı bir şekilde kullanır.
§ Kendi üzerinde 3 vücut kısmını gösterir.
§ “Bu nedir?” sorusuna nesnenin ismi ile cevap verir.
§ İsteklerini anlatmak için sözcükler ve hareketleri birlikte kullanır.
§ “Nerede?” sorusuna cevap verir.
§ Tanıdığı çevre seslerinin isimlerini söyler.
§ Kendi ismi yerine “Ben, bana, benim” ifadelerini kullanır.
§ “Kim?” sorusuna isimle cevap verir.
0-3 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Dil Gelişimi
Bebekler, yeni doğan döneminden itibaren sese tepki göstermeye başlarlar. Bu tepkiler duydukları seslerin anlamlarını bildiklerinden değil, şartlandıkları ve bu sesleri çok duydukları içindir. Bu gelişme, görme yetersizliği olan çocuklarda ilk somut kelimelere tepki göstermek şeklinde olmayabilir. Görebilen bir çocukta görsellik, görme yetersizliği olan bir çocukta ise ses önemlidir. Görme yetersizliği olan çocukların kendilerini yalnız hissetmelerini engellemek için düzenli olarak çeşitli sesler dinletilmelidir. Önemli olan nokta; radyonun sesinin sürekli açık tutulmamasıdır. Bu durum, çocuğun çevresiyle ilgilenmesine engel olabilmektedir.
Görme yetersizliği olan çocuklarla konuşmak, eşyaların isimlerini söyleyerek, tanıtarak dokunmasını sağlamak, onunla oynamak, dil gelişiminde normal gelişmeyi sağlar. Çocuğun konuşmasına fırsat verilmeli ve kullandığı sözcüklerin anlamları zenginleştirilmelidir. Görme yetersizliği olan çocuklar, yüz ifadelerini ve hareketleri göremediklerinden dokunma duyusu duyguların ifadesini anlamada büyük önem taşımaktadır.
Görebilen çocuklar anne babalarıyla göz kontağı kurabilir, onların yüzüne bakar ve gülümserler. Bu anne babanın etkileşimini pekiştirir. Anne-baba çocuğun ilgisini çeken nesneleri arayıp bulur. Onlar hakkında konuşur. Görme yetersizliği olan bebeklerin anne babalarıyla göz kontağı kuramaması nedeniyle iletişimde ve dolayısı ile jest ve mimiklerde azalma olur. Görme yetersizliği olan bebekler, dikkat çekmek için sözlü iletişim yerine ağlama, mızmızlanma davranışları gösterebilirler. Bu durumda anne-babaların ses tonlarını çok iyi kullanmaları ve dokunsal uyaranlarla bunu desteklemeleri gerekmektedir.
Öneriler
• Çocuğunuz ile anlaşılır cümlelerle, ismini kullanarak konuşmaya özen gösterin.
• Çocuğunuzun konuşmasını genişletin. Örneğin; çocuğunuz “top” dediğinde siz, “evet, senin büyük/yumuşak topun” diyerek bahsedilen nesne veya olayların özelliklerine değinin.
• Konuşurken ona yaklaşıp dokunun, bazen yüzünü yavaşça kendinize doğru çevirin.
• Sesinizin tonunu değiştirin ve şarkı söyleyin. Bebek şarkıyı dinlerken ellerinizle onun ellerini kavrayarak şarkının ritmine göre el çırptırın.
• Taklit etme yolu ile onun dikkatine, gülümsemesine ve çıkardığı seslere karşılık verin.
• Bebeğinizi hareket ettirirken “hoop, hop” veya oyuncak araba ile oynarken “düüt, düüt” gibi sesler çıkarın.
• Bebeğinize müzikli, sıkılınca veya sallanınca ses çıkaran oyuncaklar alın. Oyuncağın çıkardığı sesi sözel olarak tekrarlayın. (Örnek: Çın çın, pam pam, buu buu gibi).
• Siz konuşurken, bebeğinizin sizin yüzünüze dokunmasına ve ağız hareketlerinizi hissetmenize izin verin.
• Bebeğinize dolgu oyuncaklar verin ve bu oyuncaklarla birlikte oynayın. Önce kendi vücudunda, daha sonra oyuncak bebekte vücut kısımlarına dokunarak ve onun da dokunmasını sağlayarak bu kısımları isimlendirin.
• Onu sıklıkla dışarı çıkarın ve onunla çevresinde duyduğu sesler, kokular ve hissettiği farklı durumlar (rüzgarın yüzüne vurması yada havanın nemli olması vb.) hakkında konuşun. Bebeğinizi çevredeki sesleri (kedi sesi, akan suyun sesi, rüzgar sesi, veya zilin sesi gibi) fark etmesi için teşvik edin. Bu sesleri taklit etmesini isteyin.
• Çocuğunuzun evde yaptığınız etkinliklere katılmasına izin verin, onunla yaptığınız işler ve o gün planladığınız günlük işler hakkında konuşun.
• Oyun ve konuşmada hareket içeren kelimeler kullanın ( Örneğin; oturalım mı?, yürüyelim mi? vb.).
• Çocuğunuz birden sessizleştiğinde, çevredeki seslerden olayları anlamaya çalıştığını düşünerek ona bu sesleri dinlemesi için fırsat verin, daha sonra bu sesleri ve kaynağını açıklayın.
• Çocuğunuzla karşılıklı oturun ve ellerinden tutup yönlendirerek blokları, kutuları üst üste koyma, yan yana sıralama, blokları sayma çalışmaları yaparak birlikte oynayın.
• Çocuğunuza günlük yaşantısında karşılaştığı durum, nesne ve olayları içeren kısa hikayeler anlatın yada kasetlerden dinletin ve bu hikayeleri nesneler kullanarak canlandırın (alış-veriş yapma vb.)
• Oyuncakları toplarken, tek tek dokunarak oyuncaklarının isimlerini söyleyin ve daha sonra çocuğunuzun da bu oyuncaklara dokunarak isimlendirmesini isteyin.
• Çocuğunuzla birlikte müzik eşliğinde dans edin. Hızlı müzikle hızlı hareketler, yavaş müzikle yavaş hareketler yaparak, “hızlı-yavaş” kavramlarını öğrenmesine yardımcı olun.
• Çocuğunuza bazı konu ve kavramları, çevre seslerini (“yağmur yağar, şıp şıp şıp” gibi) içeren şarkılar ve rontlar öğretin.
• Çeşitli sesleri teybe kaydedin ve bu seslerin kaynağı olan nesneleri, çocuğunuza göstermeye çalışın. Çocuğunuzdan teypten duyduğu sesin kaynağı olan nesneyi bulmasını isteyin (Örneğin, köpek sesi-köpek maketi vb.).
• Bebeğinizin sesin nereden geldiğini anlamasına, yardımcı olun.
§ Çocuğunuzun yeni ve farklı deneyimler kazanmasına fırsat tanıyın.
§ Çocuğunuza sorular sorun.
§ Çocuğunuzu soru sormaya cesaretlendirin.
§ Çocuğunuzla bebek diliyle konuşmaktan kaçının.
§ Çocuğunuzla diğer insanlarla iletişimi geliştirmeye yönelik oyunlar oynayın.
§ Çocuğunuza duygularınızı söyleyin.
§ Çocuğunuza konuşma ve dinleme duruşunu öğretin.

• 0-3 Yaş Grubu Çocuklarda Fiziksel Gelişim
Normal Gelişim Gösteren
Çocuklar, çevrelerindeki nesneleri ve kendi vücutlarını keşfetmek için hareket ederler. Bu hareket kapsamında nesnelerle yapılan kavrama, tutma gibi etkinlikler çocukların nesneyi tanımasını ve vücut kısımlarını nasıl kullanacakları bilgisini kazanmalarını sağlar.
0-3 yaş grubunda çocuklardan beklenen en temel fiziksel gelişim basamakları aşağıda sıralanmıştır:
• Önündeki nesneye uzanır ve kavrar
• Kollarından destek alarak yüzükoyun yatarken başını ve göğsünü kaldırır
• Kendisini bir yere destekleyerek oturur
§ Emekler
§ El çırpar RESİM 2
§ 3 küple kule yapar
§ Pastel boya ya da kurşun kalem ile karalamalar yapar
§ Bağımsız yürür
§ Olduğu yerde çift ayak sıçrar
§ Sabit duran büyük topa tekme atar
0-3 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Fiziksel Gelişim
Fiziksel gelişim, yukarıda da belirttiğimiz gibi; emekleme, tutunarak ayağa kalkma, tutunarak yürüme, yalnız başına yürüme vb. bir sıra izler. Görme yetersizliği olan bir bebek ancak kulak-el birlikte çalışmasını kurduktan sonra emeklemeye başlayacaktır. Bebeklerin emeklemeleri, çevrelerindeki işitsel ve dokunsal uyaranlara ulaşma çabasından kaynaklanır. Çevresinde duyduğu bir sesin kaynağına ulaşma becerisi ise birinci yılın sonuna doğru gelişebilecektir.
Görme yetersizliğinden etkilenen çocuklarda duruş ve yürüyüş sorunları gözlenebilir. Bunların nedeni, yeterince hareket etmemekten dolayı kasların güçlenmeyişi ve anne-babaların düşüp zarar göreceğinden korkarak çocuklarına yürüme fırsatı vermemeleridir. Görme yetersizliği olan çocukların bedensel duruşlarında karşılaşılan problemler dengenin yetersiz olmasından ve kasların daha az güçlü olmasından kaynaklanmaktadır.
Az görmeyle doğan çocuklar, hareket gelişimlerini özürle birlikte çevrelerini araştırma yoluyla geliştirmektedirler. Dolayısıyla az gören ve kör çocuklarda normal gelişim düzeyleri gecikebilir. Bu çocuklar yüzükoyun pozisyonunda uyumada zorlanabilirler. Sürünme ve emekleme aşamaları da gecikip, sıklıkla 2 yaşından sonra yürümeyi öğrenirler.
Bebekler 4 aylık olduğunda uzandığı nesnenin görüntüsünü kavramaya başlar. Görme engelli çocuklar ise 11. aya kadar ses çıkaran oyuncaklara uzanmayabilirler. İşittiği sese doğru yönelerek oyuncağı almak, görerek almaya göre daha karmaşıktır. Onların dünyaları kollarının uzanabildiği alan kadardır. Dolayısıyla görme engelli çocuklar eşya kavramlarını dolambaçlı yollardan öğrenmek zorunda kalırlar. Bu bebekler ilk önce uzandıkları mevcut objelerin varlığını ve sesini anlamaya çalışırlar. Çünkü dokunarak ve işiterek eşya kavramını geliştirmede daha fazla zamana ihtiyaç duyarlar, dolayısıyla da gören çocuklara göre farkında olma fonksiyonlarını başarmada daha fazla zaman alabilir.
Öneriler
Fiziksel gelişim alanına yönelik öneriler, ince hareket gelişimi ve kaba hareket gelişimi olarak iki alt başlıkta ele alınmıştır. Kaba hareket gelişimi, çocuğunuzun baş, gövde, kol ve bacaklarını kullanma fırsatlarını; boynunu dik tutma, sürünme, emekleme, oturma, yürüme, sıçrama ve tırmanma gibi becerileri içermektedir. Bu alanda çocuğunuzu desteklemek için;
§ Çocuğunuzun yatış pozisyonunu sık sık değiştirin.
§ Gün içinde farklı zamanlarda (en az bir saat) bebeğinizi düzgün yüzeyde, yüzükoyun pozisyonda yatırarak onun yuvarlanması, oturması ve emeklemesi için gerekli hareketleri keşfetmesine yardımcı olun (Bu sürelerde yanında bulunun).
§ Bebeğinize banyo yaptırırken ve onu giydirirken kol-bacak ve gövdesine yumuşak egzersizler yaptırın.
§ Bebeğinizin fiziksel gelişimi hazır olduğunda, eşyalara tutunarak ayağa kalkabilmesi ve sıralayabilmesi için uygun ortamlar hazırlayarak onu yönlendirin.
§ Bebeğinizin ellerinden tutarak kısa süreli yürüme çalışmaları yaptırın. Beceri kazandıkça yardımınızı azaltın (tutunarak kalkabilen bebekler için).
• Çocuğunuz destekle yürümeye ve nesneleri çekmeye hazır olduğunda, çocuğunuza araba, küçük sandalye vb. itilen çekilen oyuncaklar sağlayın.
• Çok basit marangozluk (plastik) aletleri vererek belli deliklere, kalın plastik çivileri çakması için çocuğunuza model olun ve onu yönlendirin.
• Bebeğinize dokunmadan önce onunla konuşun.
• Bebeğinizi mümkün olduğu kadar sık hareket ettirin.
• Bebeğinizi beslerken ona dokunun ve onunla konuşun.
• Bebeğiniz yatarken ara sıra pozisyonunu değiştirin.
• Bebeğiniz başını kaldırmaya çalışırken zilli bir topla, yumuşak bir balonla yada adını seslenerek ona yardımcı olun.
• Bebeğinizle sık sık konuşun.
• Bebeğinize farklı yüzeyler ve kumaşlara dokunması için fırsat verin.
• Bebeğinize vücudunu tanıması için yardımcı olun.
• Bebeğinize vücudunu hareket ettirmesi için yardımcı olun.
• Bebeğinize kendi ellerini farkına varmasına yardımcı olun.
• Bebeğinizin yatağının kenarına sesli oyuncaklar asın.
• Bebeğinizin ellerine değişik eşyalara dokunması için rehberlik edin.
• Bebeğinizin oturmasına yardımcı olun.
• Bebeğinizin değişik mesafelerdeki oyuncaklara uzanmasına yardımcı olun
• Çocuğunuzun bir amaca yönelik hareket etmesini isteyin.
• Çocuğunuza emeklemesi için yardımcı olun.
• Çocuğunuzun keşfetmesi için yerlere değişik oyuncaklar bırakın.
• Çocuğunuz emeklemeyi başardıktan sonra emekleyerek merdiven çıkmasına cesaretlendirin.
• Çocuğunuza ayakta durmayı öğretin.
• Çocuğunuza ellerinden tutarak yürümesine yardımcı olun.
• Çocuğunuza yürürken kol ve bacak hareketlerini fiziksel yardımla gösterin.
• Çocuğunuz iterek hareket ettirebileceği büyük arabalardan çok hoşlanır. Bu tip oyuncaklar onun dengesini geliştirmeye de yardım eder.
• Çocuğunuzun yürüyebileceği mesafeyi zaman içinde yavaş yavaş arttırın.
• Çocuğunuza merdiven inip çıkmayı öğretin.
İnce hareket gelişimi alanında, çocuğun ellerini kullanmayı öğrenmesi ve parmak hareketlerini geliştirmesi amacıyla rehberlik yapılır. Bu alanda çocuğunuzu desteklemek için;
§ Bebeğiniz sırtüstü yatarken ses çıkaran nesneleri hareket ettirerek bebeğin sesi takip etmesine yardımcı olun (Nesneyi sallayarak değişik yönlere doğru çevirin).
§ Bebeğinizin uzanabileceği uzaklığa toplar, bloklar veya çıngırak vb. ses çıkaran özellikte nesneler koyun. Yatağına tesadüfen temas edebileceği yerlere çeşitli nesneler asın. Bu nesneleri elden ele geçirebilmesi için onu destekleyin. Baş ve işaret parmağı ile kavraması için verdiğiniz küçük nesneleri yutma tehlikesine karşın mutlaka bebeğinizin yanında olun.
§ Büyük kaplar, yap bozlar, iç içe geçen renkli plastik kutular kullanarak yap-bozları kaplara doldurma ve devirerek boşaltma gibi oyunlar düzenleyin.
§ Çocuğunuzun arkasında durarak, eliniz çocuğunuzun elinin üzerinde onun hareketine yardımcı olacak şekilde; uzanma, kavrama, sallama, vurma, çekme-itme vb. etkinlikleri çalışın.
• Çocuğunuza çeşitli boyutlardaki kutuları nasıl iç içe yerleştireceğini gösterin. Takmalı-sökmeli oyuncaklar vererek oynaması için teşvik edin, birlikte oynayın.