 Mikroskop-Teleskop
TELESKOP:Uzaktaki cisimlerin görüntülerini oluşturmakta kullanılan aygıt.İlk teleskoplarda ışığı odaklamak amacıyla mercekler kullanılıyordu,sonraları aynalı teleskoplar yapıldı.1930’lu yıllardan bu yana gök cisimlerinin yayınladığı radyo dalgalarının alarak görüntü oluşturan radyoteleskoplardan da yararlanılmaktadır;ayrıca mor ötesi ışınımla yada x ışınlarıyla görüntü oluşturan teleskoplarda geliştirilmiştir.
Optik teleskopun avrupada17.yy başlarında icat edildiği sanılmaktadır.ilk geliştirilen teleskop türü Galilei teleskopudur.Ünlü İtalyan bilgin Galileo Galilei’nin yapıp kullandığı teleskoplar örnek alındığı için bu adla anılan bu teleskop,bir borunun uçlarına yerleştirilmiş biri yakınsak diğeri objektif iki mercekten oluşur;iki mercek arasındaki uzaklık bunların odak uzaklıklarının farkı kadardır.
Alman astronom Johannes Kepler’in 1610 dolayında geliştirdiği teleskop günümüzde kullanılan mercekli teleskopların temelini oluşturur.Kepler teleskopunda yakınsak bir mercek olan objektifin odağının arka tarafına yine yakınsak bir göz merceği yerleştirilmiştir.kepler teleskopunun görüş açısı çok daha geniştir ve büyüme oranı büyüktür(1000 in üstünde)Bu tür teleskoplarda oluşan görüntü ters görüntüdür;görüntüyü baş aşağı çeviren mercekler ekleyerek düz görüntü elde etmek mümkündür.(tüfek dürbünlerinde de bu yöntem uygulanır)ama eklenen mercekler ışığı soğurduğundan anstronomi teleskoplarında kullanılmaz.
Mercekli teleskoplarda daha sonraki dönemlerde önemli bir gelişme gözlenmez;bu tür teleskopun en gelişkin modeli 19.yy sonlarında Avlan Clark And Sons adlı şirket tarafından yapılıp Yerkes gözlemevine kurulan bir m çapındaki teleskopdur.Yansımalı teleskop olarak da anılan aynalı teleskoplarda ışık iç bükey bir ayna tarafından odaklanır.Aynalı teleskop ilk kez İskoç matematikçi James Gregory tarafından 1663’te tasarlandı.ama ayna yapma teknikleri henüz yeterince gelişmiş olmadığından bu aygıt gerçekleştirilemedi.ilk aynalı teleskopu Sir Isaac Newton 1671’de yaptı.Newton’ın 1672 ‘de Royal Society’ye sunduğu aynalı teleskopun ayna çapı 5cm,büyütme gücü ise 38 di.William Herschel’in 1781’de 18cm çaplı v yardımıyla Uranüs gezegenini keşfetmesinden sonra bu tür teleskoplar yaygınlaştı.Aynalı teleskoplarda ışığın kırılması söz konusu olmadığından,bu tür teleskoplarda renksel sapınç yoktur,bu da mercekli teleskoplara büyük bir üstünlüktür.Günümüzde astronomide hem yalnızca aynalı teleskoplar kullanılır,bunların en büyüklerinden biri ABD’de California eyaletinde Palomar Gözlemevinde kurulu bulunan 5 m çapındaki hale teleskopudur.
Estonyalı aygıt yapımcısı Bernhard Schmidt’in 1930’da geliştirdiği teleskopta ayna ile birlikte bir mercek bulunur.küresel olan aynanın önüne yerleştirilen düşük büyütmeli bir mercek aynanın neden olduğu sapınçları ortadan kaldırır.böylece eşit toplama gücü ve ayırma gücü yüksek,geniş görüş açılı bir teleskop gerçekleştirilmiş oluyoru.
Yer atmosferi 3000 angströmden daha kısa dalga boylarına geçilmez;bu nedenle bu dalga boylarındaki gözlemler roket yada uydulara yerleştirilerek 100 km den daha yükseklere gönderilen teleskoplar aracılığıyla gerçekleştirilir.1000-3000 angström arasındaki dalga boylarında (mor ötesi ışının)kullanılan teleskoplar,normal aynalı teleskopların benzeridir.X ışınları ise alışılmış aynalardan yansımaz,optik merceklerde de çok az kırılmaya uğrar.verimli çalışma elde edebilmek için ışınların ayna yüzeyinde çok büyük gelme açılarıyla düşürülmesi gerekir;bu nedenle X ışınlı teleskoplarda ,her ikisinin de eğriliği çok büyük olan bir iç bükey ve bir dış bükey ayna kullanılır.bu türden bir teleskopun en dikkate değer örneği,56cmlik Einstein teleskopudur;bu teleskop 1970lerin sonlarında ABD’nin “HEAD 2” uydusunda kullanılmıştır.
Kızıötesi teleskopların tasarımı güçtür bunun başlıca nedeni aynalar ve aygıttaki başak parçaların gök cisimlerinden gelen kızıl ötesi ışınıma oranla çok daha parlak ışınım yaymasıdır.Atmosferin alt kesimleri kızıl ötesi ışınımı kısmen geçirir;bu nedenle dalgaboyları için teleskopların yükseğe yerleştirilmesi gerekir.1983’te ABD,İngiltere ve Hollanda’nın fırlattığı Kızıl ötesi Astronomi Uydusu’na(IRAS)60cm çaplı teleskop buna örnektir |