İlk Çağ Medeniyetleri_Urartular

**SERDEM** · 25.03.08, 02:10

URARTU KRALLARI KRALLIK DÖNEMLERİ
Aremu (M.Ö. 860-840)
Hakkında elimizde çok az bilgi vardır. Kendisinin Urartu’nun Beylikler Döneminde güçlü bir bey olduğu ya da birleşik beyliklerin başında hükümdar olduğu sanılıyor. Asur Kralı Salmanssar III (M.Ö.858-824) birkaç defa Fırat kaynaklarından, Dicle Kaynaklarına kadar uzanan topraklarda (o günkü Urartu Toprakları) Aremu’ya karşı savaştığı kitabelerinde yazılıdır.

I. Sardur (M.Ö. 840- 830)
Lutipri oğlu Kral Sardur (M.Ö. 840-830) gerçek manada Urartu Devletinin kurucusudur. Kendisinden önce kral olan Aremu ile hiçbir kan bağının olmadığı kesindir. Buna göre Aremu başka bir sülâleden gelmiştir. Sardur I kendi sülâlesini başa geçirmiş ya da Aremu onun tâbiiyeti altındaki krallardan biridir.

Sardur I, Van Gölünün doğu kıyısında başşehir Tuşpa’nın özünü teşkil eden muhteşem Van Kalesini kurmuştur. Bu kaleyi kurmasının nedeni M.Ö.832 yılında, Asur Kralı Salmansar III’e yenildiği için, Asur tehlikesinden uzağa ve saldırılara daha az açık olan bir yöreye taşıma zorunluluğuydu. Kendi adıyla anılan Sardur burcuna kitabe kazıttı. Bu kitabe çivi yazısı ile yazılmış ve kitabede “Lutripi oğlu Kral Sardur, Kudretli kral, Nairi ( Urartu ) ülkesinin kralı, büyük kral”, gibi unvanları kullanarak, dünya hakimiyeti iddiasında bulunmakta ve siyasi programlarını açıklamaktadır. Bundan başka, Asur’un üstünlüğünü kabul etmediğini bildirir.

Urartu kralı Sardur’un askeri eylemleri ile ilgili bilgilerimiz çok sınırlıdır. Ancak yeni başkentin doğuda seçilmesi krallığında ilk aşamada doğuya yayılmak amacında olduğunu gösterir.

İşpuini (M.Ö. 830-810)

Sardur I’ in oğludur, egemenlik yıllarında askeri eylemler daha çok doğu ve güney-doğu bölgeleri üzerine yoğunlaşmıştır. Sayıları fazla İşpuini devri yazıtlarından anlaşıldığı üzere, iki göl (Van-Urumiye) arasındaki bölgeler öncelikle egemenlik altına alınmak istenmiştir. Bu kral daha hayatta iken, oğlu Menua’yı saltanatına ortak etmiş ve ülkeyi birlikte idare etmeye başlamıştır.

Bu iki kral, Asur kralı Salmansar III ve onun halefleri zamanındaki Asur Devletinin zayıf durumundan yararlanarak kendi devletlerinin gücünü artırmışlar ve gerçek manada genişleme siyasetine başlamışlardır. İlk defa olarak bu zamanda kitabeler, Urartu dilinde de kaleme alınmaya başlanmıştır. Devletin doğu sınırları Randuz’a kadar uzanmıştır. İşpuini yaptığı bu fetihlerden dolayı kendini Asur Kralı ile aynı seviyede görmüştür.

Menua (M.Ö. 810-785/80)

Menua (M.Ö. 810-780) : Babasının ölümünden sonra tahta tek başına kalan Menua, zamanında Urartu Krallığı, gayet iyi organize edilmiş ve gelişmiş bir devlet haline gelmiştir. Bu dönemde Urartular, doğu komşuları olan Mannalarla mücadele etmişler ve onlara karşı zaferler kazanmışlardır. Urumiye Gölü’ nün güneydeki Taş tepede bulunmuş olan Menua Kitabesi bu zaferlerin delilidir. Batıda Fırat Nehrine kadar uzanan Menua, Geç Hitit şehir devletlerinden biri olan Malatya Krallığını vergiye bağlar. Kuzeyde Erzurum’a kadar ilerleyen Urartu Orduları, Aras Nehrinin Kuzeydeki Etius memleketini de ele geçirmişlerdir. Bu zamandan itibaren Aras Nehri ile Ararat Dağı arasındaki bölge, Urartu Krallığı sahasına teşkil edilmiştir.

Menua askeri başarılarının yanında imar faaliyetlerinde de bulunmuştur. Stratejik öneme sahip noktalara kaleler inşa etmiş ve bu kaleleri birbirine bağlayan yollar yaptırmıştır. Ayrıca bugün “Şamran Suyu” olarak bilinen ve Van’ın içme suyunu taşıyan su kanalını da Menua tarafından inşa ettirilmiştir. Eli bir kilometre uzunluğundaki bu kanal, Urartu su mühendisliğinin gerçek bir şaheseridir. Menua’nın 110’dan fazla yazıtı vardır. Askeri fütuhatla yeni kazanılan toprakların devlete katılması idari teşkilatlanmayı gerektirmiş ve böylece vilayetlere bölünen ülke, valiler tarafından idare edilmiştir.

I. Argişti ( M.Ö. 785/80-756)

Menua’dan sonra krallık tahtına oğlu Agişti I çıktı. Urartu’nun kudretini daha da artırdı. Batıda Malatya ve öteki Hatti Ülkeleriyle savaşmak zorunda kalmıştır. Argişti I’in savaş seferlerinin asıl sebebini doğu ve güneydoğu ülkeleri teşkil ediyordu. Tekrar tekrar Aras Nehri üzerinde bugünkü Leninakan ve Erivan ile Gökçe Göl etrafındaki kabilelere karşı hareketlerde bulunmuş, Transkafkasya’nın içlerine kadar seferler yapmıştır. Manalar üzerine yaptığı seferlerden bir sonuç alamamış bu bölgeyi topraklarına katamamıştır. Ancak Argişti, Barsuai yani Parşua ülkesine kadar ilerlemiştir. Bu münasebetle Asurlulura karşı kazandığı muhtelif zaferlerinden gururla yazıtlarında söz eder.

Tuşpa (Van Kalesi) da mezar anıtı kitabesinden kralın babasının genişleme siyasetini, Ağrı Ovasının kolinize edilmesiyle geliştirerek, Aras Nehrinin kuzeyinde, Erebuni ve Argeştihinili gibi büyük çaptaki şehirleri kurduğu anlaşılmaktadır. Urartular, Asurluların savaş ve egemenlik metodlarını biliyorlardı. Özellikle Urartular, Asurluların mecburi göç ettirme politikasını uygulamışlardır. Argiştinin I’in anallarında Hititler ülkesinden (muhtemelen Malatya’dan) ve Şupani’den göç ettirilen 6600 savaşçının Transkafkasya’da mecburi iskâna tabi tutuldukları yazılıdır

II. Sardur (M.Ö. 756-730)

Argişti I’in oğludur. Onun zamanında Urartu Devleti en geniş sınırlarına ulaşmış ve ön Asya dünyasının en güçlü krallığı haline gelmiştir. Asur Kralı Adad V, Nirari’yi yenmiştir. Bu devirde Asur iç isyanlarla çalkalanmakta idi. İşte bu fırsattan yararlanan Sardur II, hiçbir engelle karşılaşmadan kuzeyde gücünü sağlamıştır. Aras ötesindeki kabileleri tamamen vergiye bağladığı gibi, Kuzey Suriye’de de üstün bir güç haline gelmişti. Hakikatten, Malatya Kralı Hilarunda’ nın mağlup edilmesi Haleb’in zaptı, Suriye ve Anadolu’daki vasal devletlerin Asur’dan ayrılarak Sardur II ile ittifak etmeleri, Urartu Devletinin ne kadar güçlenmiş olduğunu, açıkça ortaya koymaktadır. Anlaşılan, Urartu Devleti, müttefikleriyle birlikte, Asur’u tam bir kıskacın içine almıştı. Fakat tam bu sırada Asur’da bir değişiklik olmuştur. Bir ihtilâl sonucu eski Asur sülâlesi devrilmiş ve Pul isimli askeri bir diktatör, Tiglat Pileser III (M.Ö 745-727) lâkabı ile kendisini kral ilan etmiştir. Orduları yeniden organize ederek o günün dünyasının en mükemmel ordusunu oluşturmuştur. Bu oluşumlar Sardur II’ nin aleyhine olmuştur. Asur Kralı Tiglat Pileser, Doğuda kaybedilen yerleri yeniden kazanarak batı siyasetine dönmüştür. Orta Anadolu yaylası ile Asur arasındaki ticaret yolunu kesmiş bulunan Urartu çemberini parçalamak için, M.Ö. 742’de Urartu Devletiyle savaşmıştır. Sonuçta Sardur II’ nin makam arabasını, taht arabasını, tahtırevanını, kraliyet gerdanlığını ele geçirmiş, 72.950 askerini esir ettiğini kitabelere yazdırmıştır.Bu mağlûbiyetten sonra Urartular, Van Gölü etrafındaki ana memleketlerine çekilmiştir.

M.Ö.736’da Asur Kralı, Tiglat Pileser tekrar Urartu üzerine yürümüş ve Urartu Devletini bir kez daha yenmiştir. Bu savaş sonucunda Urartu şehirleri artarda Asurların eline geçmiş ve acımasızca tahrip edilmiştir. Bu zaferden sonra Asırlar, Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye şehir devletlerini tekrar hakimiyetlerine geçirerek, Orta Anadolu ve Akdeniz bağlantısını kurmuştur.

Sardur II’ nin son devirleri hakkında elimizde yeterli bilgi yoktur. Sardur II devri, siyasi bakımdan olduğu kadar, imar faaliyeti, kültür ve sanat hareketleri bakımından da Urartu Devletinin en parlak çağı olmuştur. Çavuştepe (Sardurihinili) kenti bu parlaklığı en iyi şekilde gözler önüne sermektedir. Bir kitabesinde Guguna Irmağından bir kanal açtırdığını, tarlalar ve bahçelerle, bir kent kurdurduğunu, Haldi ve İmuşini tapınakları ile birlikte büyük eserler meydana getirdiğini söylemektedir.

I. Rusa (M.Ö. 730-714/3)

Sardur II den sonra Urartu tahtına oğlu Uedipriş geçmiştir. Bu kral, Asur metinlerinde “Ursa” olarak geçen ve bizim Rusa I olarak bildiğimiz kraldır. Rusa I devrinde devlet, yeniden organize edilmiştir. Bugünkü Irak toprakları içerisindeki Topzava’ da ele geçirilen iki dilli hitabe, stratejik bakımdan önemli bir merkez olan ve Prens Urzana tarafından idare edilen Muşaşir’in tekrar Urartu kontrolüne girdiği ve Asura karşı bir müstahkem mevki olarak kullanıldığını göstermektedir. Dış politikada babası Sardur II’ yi takip eden Rusa, Anadolu’daki Tabal Kralı Ambaris ve Muşki Kralı Mita ile ittifak yapmıştır.M.Ö.727 yılında Asur Kralı Tiglat Pileser ölmüş ve Rusa I bu durumdan yaralanarak durumu biraz düzeltmiştir. Transkafkasya’ da Gökçe Gölü çevresinde bir kısım yerler yeniden zapt edildi ve kaleler inşa edilerek, egemenlik altına alındı. Güneydoğuda Manna’lardan Urmiye Gölünün bütün doğu sahilini alarak, bugünkü Tebriz’le birlikte İran Azerbeycanı’nın tamamını Urartu tabiiyetine geçirdi. Bu ülkeden ordusu için gerekli atları temin etmekle birlikte, ülkenin iktisadi bakımdan kalkınması için sulama tesisleri yapmıştır.

Fakat, Asur tehlikesinden kurtulmanın uzun süreli olmayacağı kendini gösterdi. M.Ö. 722 yılında Asur tahtına Sargon II çıkmış ve Asur ordusu, yeniden karşı konulması imkânsız bir güç haline geldi. Asur Kralı, Tiglat Pileser’in politikasını takip ederek, önce batıda fetihlere girmiş ve Filistin’e kadar olan ülkeleri Asur hakimiyetine aldıktan sonra, M.Ö. 715 yılında Rusa I’ in müttefiki olan Muşki Kralı Mita üzerine yürümüş ve düşmanı Torosların ötesine sürmüştü. Şimdi kendisine tek rakip Urartulardı.

Alıntıdır.

25.03.08, 02:10	#4 (permalink)
Kullanıcı Profili SERDEM S.Moderators Kullanıcı Bilgileri Üyelik tarihi: Mar 2008 Mesajlar: 7.687 Konular: 6910 Puan Grafiği Rep Puanı:11076 Rep Gücü:20 RD: Teşekkür Ettiği Teşekkür: 47 464 Mesajına 935 Kere Teşekkür Edlidi :	Merkezi Krallik Dönemi URARTU KRALLARI KRALLIK DÖNEMLERİ Aremu (M.Ö. 860-840) Hakkında elimizde çok az bilgi vardır. Kendisinin Urartu’nun Beylikler Döneminde güçlü bir bey olduğu ya da birleşik beyliklerin başında hükümdar olduğu sanılıyor. Asur Kralı Salmanssar III (M.Ö.858-824) birkaç defa Fırat kaynaklarından, Dicle Kaynaklarına kadar uzanan topraklarda (o günkü Urartu Toprakları) Aremu’ya karşı savaştığı kitabelerinde yazılıdır. I. Sardur (M.Ö. 840- 830) Lutipri oğlu Kral Sardur (M.Ö. 840-830) gerçek manada Urartu Devletinin kurucusudur. Kendisinden önce kral olan Aremu ile hiçbir kan bağının olmadığı kesindir. Buna göre Aremu başka bir sülâleden gelmiştir. Sardur I kendi sülâlesini başa geçirmiş ya da Aremu onun tâbiiyeti altındaki krallardan biridir. Sardur I, Van Gölünün doğu kıyısında başşehir Tuşpa’nın özünü teşkil eden muhteşem Van Kalesini kurmuştur. Bu kaleyi kurmasının nedeni M.Ö.832 yılında, Asur Kralı Salmansar III’e yenildiği için, Asur tehlikesinden uzağa ve saldırılara daha az açık olan bir yöreye taşıma zorunluluğuydu. Kendi adıyla anılan Sardur burcuna kitabe kazıttı. Bu kitabe çivi yazısı ile yazılmış ve kitabede “Lutripi oğlu Kral Sardur, Kudretli kral, Nairi ( Urartu ) ülkesinin kralı, büyük kral”, gibi unvanları kullanarak, dünya hakimiyeti iddiasında bulunmakta ve siyasi programlarını açıklamaktadır. Bundan başka, Asur’un üstünlüğünü kabul etmediğini bildirir. Urartu kralı Sardur’un askeri eylemleri ile ilgili bilgilerimiz çok sınırlıdır. Ancak yeni başkentin doğuda seçilmesi krallığında ilk aşamada doğuya yayılmak amacında olduğunu gösterir. İşpuini (M.Ö. 830-810) Sardur I’ in oğludur, egemenlik yıllarında askeri eylemler daha çok doğu ve güney-doğu bölgeleri üzerine yoğunlaşmıştır. Sayıları fazla İşpuini devri yazıtlarından anlaşıldığı üzere, iki göl (Van-Urumiye) arasındaki bölgeler öncelikle egemenlik altına alınmak istenmiştir. Bu kral daha hayatta iken, oğlu Menua’yı saltanatına ortak etmiş ve ülkeyi birlikte idare etmeye başlamıştır. Bu iki kral, Asur kralı Salmansar III ve onun halefleri zamanındaki Asur Devletinin zayıf durumundan yararlanarak kendi devletlerinin gücünü artırmışlar ve gerçek manada genişleme siyasetine başlamışlardır. İlk defa olarak bu zamanda kitabeler, Urartu dilinde de kaleme alınmaya başlanmıştır. Devletin doğu sınırları Randuz’a kadar uzanmıştır. İşpuini yaptığı bu fetihlerden dolayı kendini Asur Kralı ile aynı seviyede görmüştür. Menua (M.Ö. 810-785/80) Menua (M.Ö. 810-780) : Babasının ölümünden sonra tahta tek başına kalan Menua, zamanında Urartu Krallığı, gayet iyi organize edilmiş ve gelişmiş bir devlet haline gelmiştir. Bu dönemde Urartular, doğu komşuları olan Mannalarla mücadele etmişler ve onlara karşı zaferler kazanmışlardır. Urumiye Gölü’ nün güneydeki Taş tepede bulunmuş olan Menua Kitabesi bu zaferlerin delilidir. Batıda Fırat Nehrine kadar uzanan Menua, Geç Hitit şehir devletlerinden biri olan Malatya Krallığını vergiye bağlar. Kuzeyde Erzurum’a kadar ilerleyen Urartu Orduları, Aras Nehrinin Kuzeydeki Etius memleketini de ele geçirmişlerdir. Bu zamandan itibaren Aras Nehri ile Ararat Dağı arasındaki bölge, Urartu Krallığı sahasına teşkil edilmiştir. Menua askeri başarılarının yanında imar faaliyetlerinde de bulunmuştur. Stratejik öneme sahip noktalara kaleler inşa etmiş ve bu kaleleri birbirine bağlayan yollar yaptırmıştır. Ayrıca bugün “Şamran Suyu” olarak bilinen ve Van’ın içme suyunu taşıyan su kanalını da Menua tarafından inşa ettirilmiştir. Eli bir kilometre uzunluğundaki bu kanal, Urartu su mühendisliğinin gerçek bir şaheseridir. Menua’nın 110’dan fazla yazıtı vardır. Askeri fütuhatla yeni kazanılan toprakların devlete katılması idari teşkilatlanmayı gerektirmiş ve böylece vilayetlere bölünen ülke, valiler tarafından idare edilmiştir. I. Argişti ( M.Ö. 785/80-756) Menua’dan sonra krallık tahtına oğlu Agişti I çıktı. Urartu’nun kudretini daha da artırdı. Batıda Malatya ve öteki Hatti Ülkeleriyle savaşmak zorunda kalmıştır. Argişti I’in savaş seferlerinin asıl sebebini doğu ve güneydoğu ülkeleri teşkil ediyordu. Tekrar tekrar Aras Nehri üzerinde bugünkü Leninakan ve Erivan ile Gökçe Göl etrafındaki kabilelere karşı hareketlerde bulunmuş, Transkafkasya’nın içlerine kadar seferler yapmıştır. Manalar üzerine yaptığı seferlerden bir sonuç alamamış bu bölgeyi topraklarına katamamıştır. Ancak Argişti, Barsuai yani Parşua ülkesine kadar ilerlemiştir. Bu münasebetle Asurlulura karşı kazandığı muhtelif zaferlerinden gururla yazıtlarında söz eder. Tuşpa (Van Kalesi) da mezar anıtı kitabesinden kralın babasının genişleme siyasetini, Ağrı Ovasının kolinize edilmesiyle geliştirerek, Aras Nehrinin kuzeyinde, Erebuni ve Argeştihinili gibi büyük çaptaki şehirleri kurduğu anlaşılmaktadır. Urartular, Asurluların savaş ve egemenlik metodlarını biliyorlardı. Özellikle Urartular, Asurluların mecburi göç ettirme politikasını uygulamışlardır. Argiştinin I’in anallarında Hititler ülkesinden (muhtemelen Malatya’dan) ve Şupani’den göç ettirilen 6600 savaşçının Transkafkasya’da mecburi iskâna tabi tutuldukları yazılıdır II. Sardur (M.Ö. 756-730) Argişti I’in oğludur. Onun zamanında Urartu Devleti en geniş sınırlarına ulaşmış ve ön Asya dünyasının en güçlü krallığı haline gelmiştir. Asur Kralı Adad V, Nirari’yi yenmiştir. Bu devirde Asur iç isyanlarla çalkalanmakta idi. İşte bu fırsattan yararlanan Sardur II, hiçbir engelle karşılaşmadan kuzeyde gücünü sağlamıştır. Aras ötesindeki kabileleri tamamen vergiye bağladığı gibi, Kuzey Suriye’de de üstün bir güç haline gelmişti. Hakikatten, Malatya Kralı Hilarunda’ nın mağlup edilmesi Haleb’in zaptı, Suriye ve Anadolu’daki vasal devletlerin Asur’dan ayrılarak Sardur II ile ittifak etmeleri, Urartu Devletinin ne kadar güçlenmiş olduğunu, açıkça ortaya koymaktadır. Anlaşılan, Urartu Devleti, müttefikleriyle birlikte, Asur’u tam bir kıskacın içine almıştı. Fakat tam bu sırada Asur’da bir değişiklik olmuştur. Bir ihtilâl sonucu eski Asur sülâlesi devrilmiş ve Pul isimli askeri bir diktatör, Tiglat Pileser III (M.Ö 745-727) lâkabı ile kendisini kral ilan etmiştir. Orduları yeniden organize ederek o günün dünyasının en mükemmel ordusunu oluşturmuştur. Bu oluşumlar Sardur II’ nin aleyhine olmuştur. Asur Kralı Tiglat Pileser, Doğuda kaybedilen yerleri yeniden kazanarak batı siyasetine dönmüştür. Orta Anadolu yaylası ile Asur arasındaki ticaret yolunu kesmiş bulunan Urartu çemberini parçalamak için, M.Ö. 742’de Urartu Devletiyle savaşmıştır. Sonuçta Sardur II’ nin makam arabasını, taht arabasını, tahtırevanını, kraliyet gerdanlığını ele geçirmiş, 72.950 askerini esir ettiğini kitabelere yazdırmıştır.Bu mağlûbiyetten sonra Urartular, Van Gölü etrafındaki ana memleketlerine çekilmiştir. M.Ö.736’da Asur Kralı, Tiglat Pileser tekrar Urartu üzerine yürümüş ve Urartu Devletini bir kez daha yenmiştir. Bu savaş sonucunda Urartu şehirleri artarda Asurların eline geçmiş ve acımasızca tahrip edilmiştir. Bu zaferden sonra Asırlar, Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye şehir devletlerini tekrar hakimiyetlerine geçirerek, Orta Anadolu ve Akdeniz bağlantısını kurmuştur. Sardur II’ nin son devirleri hakkında elimizde yeterli bilgi yoktur. Sardur II devri, siyasi bakımdan olduğu kadar, imar faaliyeti, kültür ve sanat hareketleri bakımından da Urartu Devletinin en parlak çağı olmuştur. Çavuştepe (Sardurihinili) kenti bu parlaklığı en iyi şekilde gözler önüne sermektedir. Bir kitabesinde Guguna Irmağından bir kanal açtırdığını, tarlalar ve bahçelerle, bir kent kurdurduğunu, Haldi ve İmuşini tapınakları ile birlikte büyük eserler meydana getirdiğini söylemektedir. I. Rusa (M.Ö. 730-714/3) Sardur II den sonra Urartu tahtına oğlu Uedipriş geçmiştir. Bu kral, Asur metinlerinde “Ursa” olarak geçen ve bizim Rusa I olarak bildiğimiz kraldır. Rusa I devrinde devlet, yeniden organize edilmiştir. Bugünkü Irak toprakları içerisindeki Topzava’ da ele geçirilen iki dilli hitabe, stratejik bakımdan önemli bir merkez olan ve Prens Urzana tarafından idare edilen Muşaşir’in tekrar Urartu kontrolüne girdiği ve Asura karşı bir müstahkem mevki olarak kullanıldığını göstermektedir. Dış politikada babası Sardur II’ yi takip eden Rusa, Anadolu’daki Tabal Kralı Ambaris ve Muşki Kralı Mita ile ittifak yapmıştır.M.Ö.727 yılında Asur Kralı Tiglat Pileser ölmüş ve Rusa I bu durumdan yaralanarak durumu biraz düzeltmiştir. Transkafkasya’ da Gökçe Gölü çevresinde bir kısım yerler yeniden zapt edildi ve kaleler inşa edilerek, egemenlik altına alındı. Güneydoğuda Manna’lardan Urmiye Gölünün bütün doğu sahilini alarak, bugünkü Tebriz’le birlikte İran Azerbeycanı’nın tamamını Urartu tabiiyetine geçirdi. Bu ülkeden ordusu için gerekli atları temin etmekle birlikte, ülkenin iktisadi bakımdan kalkınması için sulama tesisleri yapmıştır. Fakat, Asur tehlikesinden kurtulmanın uzun süreli olmayacağı kendini gösterdi. M.Ö. 722 yılında Asur tahtına Sargon II çıkmış ve Asur ordusu, yeniden karşı konulması imkânsız bir güç haline geldi. Asur Kralı, Tiglat Pileser’in politikasını takip ederek, önce batıda fetihlere girmiş ve Filistin’e kadar olan ülkeleri Asur hakimiyetine aldıktan sonra, M.Ö. 715 yılında Rusa I’ in müttefiki olan Muşki Kralı Mita üzerine yürümüş ve düşmanı Torosların ötesine sürmüştü. Şimdi kendisine tek rakip Urartulardı. Alıntıdır. --------------Tualimforum İmzam-------------- Aksini Belirtmediğim Takdirde Yazdığım Konular ALINTIDIR Liseler - Anadolu Liseleri - Fen Liseleri Anaokulu - İlköğretim Sınav Soruları ve Ders Notları